της Μαργαρίτας Συγγενιώτου*
Η υπόθεση της αστυνομικής παρέμβασης σε προβολές της ταινίας “Τζόκερ” το Σάββατο και την Κυριακή με σκοπό την απομάκρυνση ανήλικων θεατών από το κοινό ήταν ένα δημοσιογραφικό θρίλερ. Κάθε λεπτομέρεια που γινόταν γνωστή όχι μόνο δεν ξεκαθάριζε την εικόνα, αλλά γεννούσε νέα ερωτήματα. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ήταν ένα επικοινωνιακό Βατερλό της κυβέρνησης, αλλά είναι κάτι πολύ περισσότερο. Θίγει μια σειρά από ζητήματα, από την ανεπάρκεια του “επιτελικού κράτους” έως το αιώνιο ερώτημα “ποιος κυβερνάει αυτόν τον τόπο;”.
Τα γεγονότα είναι γνωστά και δεν χρειάζεται να τα επαναλάβουμε. Η είδηση της εισόδου της αστυνομίας στον κινηματογράφο "Αελλώ" μεταδόθηκε με αρκετή δόση υπερβολής από συγκεκριμένο μέρος του αντιπολιτευτικού Τύπου, ενώ συνοδεύτηκε από γλαφυρές εικόνες αντρών της αντιτρομοκρατικής. Η προσπάθεια από φιλοκυβερνητικούς λογαριασμούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να παρουσιαστεί ως ενδοοικογενειακό θέμα κατέρρευσε όταν έγινε γνωστό ότι την προηγούμενη ημέρα είχε γίνει αντίστοιχη επιχείρηση σε multiplex στο Μαρούσι, η οποία μάλιστα οδήγησε στην προσαγωγή επτά ανηλίκων και του ιδιοκτήτη του κινηματογράφου. Αντιδρώντας ακαριαία και με εντυπωσιακά αντανακλαστικά για Κυριακή βράδυ, το ΥΠΠΟ εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία αρνείται οποιαδήποτε ανάμειξη στην υπόθεση. Την ανακοίνωση αυτή διέψευσε ανακοίνωση της ΕΛ.ΑΣ., σύμφωνα με την οποία η αστυνομία επενέβη μετά από καταγγελία υπαλλήλων του ΥΠΠΟ, διαψεύδοντας την εμπλοκή των ΕΚΑΜ. Φάνηκε έτσι από την αρχή ότι κανένα υπουργείο δεν θέλει να χρεωθεί την ευθύνη για κάτι που φαινόταν ότι πήγαινε να εξελιχθεί σε φιάσκο.
Ανυπακοή σε ποιον;
Την επόμενη μέρα το παιχνίδι μεταφέρθηκε σε επίπεδο υπουργών. Η υπουργός Πολιτισμού Λ. Μενδώνη δήλωσε τη Δευτέρα το πρωί ότι τελικά πράγματι ήταν δύο υπάλληλοι του ΥΠΠΟ που κάλεσαν την αστυνομία, αλλά έδρασαν αυτοβούλως και χωρίς συνεννόηση με το υπουργείο. Τον ισχυρισμό αυτό αντέκρουσε η μία υπάλληλος, που δήλωσε ότι όχι μόνο είχε ενημερώσει για τις κινήσεις της την προϊσταμένη της, αλλά έδρασε και σε συνεννόηση με τον εισαγγελέα.
Παράλληλα, ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη Μ. Χρυσοχοΐδης δήλωσε στον προσωπικό του λογαριασμό στο Twitter ότι θα πάει να δει την ταινία με τον δεκαπεντάχρονο γιο του. Ενδιαφέρουσα δήλωση ανυπακοής, οπωσδήποτε, αλλά αναρωτιέται κανείς: ανυπακοή σε ποιον; Στην αστυνομία; Στον εαυτό του ως πολιτικού προϊστάμενού της; Στην αρμόδια επιτροπή του ΥΠΠΟ που κατέταξε το “Τζόκερ” στην κατηγορία Κ18 και όχι Κ15 όπως είναι σχεδόν σε όλη την υπόλοιπη Ευρώπη; Μάλλον πρέπει να το εκλάβουμε ως μια αμήχανη προσπάθεια να διαχωρίσει τη θέση του από το συμβάν. Η εικόνα ένστολων αστυνομικών, που διακόπτουν μια προβολή, απομακρύνουν ανήλικους από την αίθουσα, τους οδηγούν στο αστυνομικό τμήμα, όπου κρατούνται αρκετή ώρα μέχρι να τους παραλάβουν οι γονείς τους, δεν του επιτρέπει αυτό τον διαχωρισμό. Θα πρέπει να μας εξηγήσει γιατί η αστυνομία επέλεξε τον συγκεκριμένο χειρισμό αντί να ελέγξει τις πωλήσεις εισιτηρίων και να επιβάλει τα προβλεπόμενα πρόστιμα. Τα δείγματα γραφής του υπουργείου του, που περιορίζονται σε διάλυση φεστιβάλ κατοίκων, εκκενώσεις καταλήψεων και προσαγωγές προσφυγόπουλων και κατάσχεση μικροποσότητας κάνναβης, στην πλατεία Εξαρχείων, μας κάνουν να περιμένουμε τους χειρισμούς του ως υπουργού πλέον, και όχι ως χρήστη του Twitter, με μεγάλο ενδιαφέρον.
Δεν είδε, δεν άκουσε...
Η Λ. Μενδώνη, φυσικά, πέρασε στην αντεπίθεση. Στη χθεσινή προγραμματισμένη συνέντευξη Τύπου του ΥΠΠΟ, αφού ξεκαθάρισε πόσο την ενόχλησε η εικόνα των αστυνομικών μέσα στις κινηματογραφικές αίθουσες, επιχείρησε μια διαχείριση κρίσης με αρκετά αντικρουόμενα σημεία. Η ίδια δεν ήξερε τίποτα, οι υπάλληλοι έδρασαν εκτός πλαισίου αρμοδιοτήτων τους, υπήρξε καταγγελία από ανταγωνιστική εταιρεία διανομής, φταίει το νόμος του 2011, που ο ΣΥΡΙΖΑ είχε άπλετο χρόνο να τον αλλάξει, αλλά δεν το έκανε, αποσιωπώντας, βέβαια, ότι το 2011 γενική γραμματέας του ΥΠΠΟ ήταν η ίδια η Κ. Μενδώνη. Στην ίδια γραμμή κινήθηκαν και άλλα στελέχη και βουλευτές της Ν.Δ., τονίζοντας, μάλιστα, τη συγγενική σχέση της αρμόδιας διευθύντριας Μ. Αλεξομανωλάκη με τον πρώην υφυπουργό Κ. Στρατή, χωρίς βέβαια να μας εξηγούν γιατί, ενώ η κ. Αλεξομανωλάκη βρίσκεται πολλά χρόνια στο υπουργείο και ο νόμος υπάρχει από το 2011, είναι η πρώτη φορά επί κυβέρνησης Ν.Δ. που συνέβη κάτι ανάλογο. Ο βουλευτής της Ν.Δ. Κ. Μπογδάνος έφτασε να ισχυριστεί ότι την εντολή έδωσε η Μαρία Βλαζάκη, η οποία, όμως, δεν είναι πια εδώ και μήνες γενική διευθύντρια του υπουργείου.
Η αποκάλυψη ότι στις αρχές Οκτωβρίου εστάλη εγκύκλιος του υπουργείου προς την εταιρεία διανομής με την οποία τονίζεται η ανάγκη αυξημένων ελέγχων ώστε να μην βλέπουν ανήλικοι την συγκεκριμένη ταινία μετά τις αντιδράσεις στην Αμερική διαψεύδει κάθε ισχυρισμό ότι οι υπάλληλοι έδρασαν αυτοβούλως. Αν και εξηγεί μερικώς τον εκνευρισμό του υπουργείου, προκαλεί ένα άλλο ερώτημα. Ποιος είναι τόσο ισχυρός, και κυρίως τόσο αόρατος, ώστε να ενεργοποιήσει το ΥΠΠΟ να δράσει με πρωτοφανή τρόπο για μια και μόνο ταινία; Αυτό είναι το κεντρικό ερώτημα και θα παραμείνει αναπάντητο αφού προσκρούει στα όρια της ορατής εξουσίας στην Ελλάδα.
Όσο κι αν ο αδέξιος χειρισμός της υπόθεσης από δύο υπουργεία προκαλεί θυμηδία, το θέμα παραμένει πολιτικό. Οι αντιδράσεις στις ΗΠΑ τις οποίες επικαλείται το ΥΠΠΟ φαινομενικά περιστρέφονταν γύρω από τον φόβο ότι ένας τόσο βίαιος χαρακτήρας θα γίνει αποδεκτός και θα αποτελέσει πρότυπο για ένα νέο κύμα βίας, ανάλογο του 2012. Υπήρξαν κάποιοι που είδαν την ταινία από μια πολιτική σκοπιά, μίλησαν για τα αποτελέσματα της κατάρρευσης του κοινωνικού κράτους και τον αποκλεισμό των ψυχικά νοσούντων. Αναρωτιέται κανείς αν η alt right λογική της Αμερικής του Τραμπ βρίσκει πιο επικίνδυνο έναν νεαρό με ημιαυτόματο που γαζώνει ένα σχολείο γεμάτο μαθητές ή μία κοινωνία ευαισθητοποιημένη σε θέματα κοινωνικού κράτους.
Φιλελεύθερος... ακροδεξιός
Ένα είναι το σίγουρο. Ο πολιτισμός είναι το προνομιακό πεδίο στο οποίο η συντηρητική ιδεολογία επιχειρεί να κυριαρχήσει. Μια μεγάλη εικόνα που περιλαμβάνει το εν λόγω περιστατικό, την μετονομασία της αίθουσας του Rex του Εθνικού Θεάτρου σε “Ελένη Παπαδάκη”, τη λογοκρισία της αφίσας της συνάντησης ερασιτεχνικών θιάσων της Ρόδου για αδιευκρίνιστους λόγους και τον διαφαινόμενο εθνικιστικό χαρακτήρα των εορτασμών για τα 2.500 χρόνια από τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας και τα 200 χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει εμφανώς εκχωρήσει στην ακροδεξιά πτέρυγα της κυβέρνησής του το κοινωνικό κομμάτι της διακυβέρνησης, ελπίζοντας να ισορροπήσει τις αντιδράσεις από τη διαχείρισή του στο "Μακεδονικό", αλλά και το φιάσκο της καθολικής ψήφου των ομογενών που είχε υποσχεθεί προεκλογικά. Παράλληλα, επιχειρεί να κρατήσει για τον εαυτό του την εικόνα του φιλελεύθερου κεντροδεξιού, που πασχίζει να φέρει επενδύσεις στη χώρα. Το αν είναι τόσο επιδέξιος ώστε να ισορροπήσει ανάμεσα στις δύο βάρκες ή θα βουλιάξει μαζί τους μένει να αποδειχθεί.
* H Μαργαρίτα Συγγενιώτου είναι μέλος του Δ.Σ. της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Θεάματος - Ακροάματος και της γραμματείας του Τμήματος Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ
