Του Δημήτρη Μάρδα*
Στα είκοσι μέρη του προς ψήφιση αναπτυξιακού νομοσχεδίου δίνεται έμφαση σε σωρεία ρυθμίσεων ή τακτοποιήσεων ορθότερα. Αυτές αρχίζουν από τις στρατηγικές επενδύσεις, τις δημόσιες υποδομές, τα επιχειρηματικά πάρκα, τις περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις, την ψηφιακή διακυβέρνηση, συνεχίζοντας με θέματα των υπουργείων Εργασίας, Δικαιοσύνης, Προστασίας του Πολίτη, Παιδείας. Και φυσικά δεν μπορούσαν να λείψουν μέτρα για τις ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές και για οτιδήποτε άλλο θεωρεί σκόπιμο, προκαλώντας εύλογα νέο γραφειοκρατικό χάος με το εύρος των αλλαγών που εισάγει.
Με τις προτεινόμενες ρυθμίσεις όμως δεν λύνεται το αναπτυξιακό πρόβλημα της χώρας. Από το νομοσχέδιο, λείπουν οι στρατηγικοί αναπτυξιακοί στόχοι, όπως και θαρραλέες λύσεις με θέμα την απλούστευση της αδειοδότησης επενδύσεων1. Επίσης, απουσιάζουν μέτρα υπέρ της εξωστρέφειας της εγχώριας παραγωγής, συμβατά με τους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων της Ε.Ε. όπως και άλλα πολλά2. Το ό,τι υφίσταται ως αναπτυξιακά κίνητρα σε παλιότερους νόμους οφείλει να προσαρμοστεί στα νέα διεθνή δεδομένα και σ' αυτά της περιοχής μας. Εκ του αποτελέσματος κρίνεται ότι δεν λειτούργησαν κατά τα προβλεπόμενα.
Η χώρα με τα δύο μεγάλα λιμάνια της μετατρέπεται σε τεράστιο κέντρο logistics. Αντί λοιπόν οι Κινέζοι να συναρμολογούν τα προϊόντα τους, τα μεταφερόμενα μέσω του Πειραιά, στην Κεντρική Ευρώπη, θα μπορούσαν κάλλιστα να τα συναρμολογούν εδώ. Λείπουν, και εμφατικά μάλιστα από το νομοσχέδιο, νέα μέτρα ενίσχυσης αποθηκών - συναρμολόγησης, που θα έπρεπε να αποτελούν πολιτική αιχμής για τη χώρα.
Άλλος χώρος με πεδίον δόξης λαμπρόν για νέες στρατηγικές επιλογές αναπτυξιακού χαρακτήρα είναι ο νόμος για την εκμετάλλευση του εγχώριου ορυκτού πλούτου. Επιβάλλεται να αλλάξει εκ βάθρων. Δεν είναι δυνατόν να υπάρχει εξόρυξη χρυσού, χαλκού και άλλων ορυκτών και να μην αφήνεται η παραμικρή ουγκιά χρυσού ή έστω ένα γραμμάριο άλλου μεταλλεύματος στη χώρα.
Αντιαναπτυξιακός προσανατολισμός
Είχε τονιστεί παλιότερα ότι η χώρα χρειαζόταν 80 δισ. ευρώ ιδιωτικές επενδύσεις για μια πενταετία ώστε να ορθοποδήσει. Χωρίς όμως ισχυρά κίνητρα για αύξηση του ύψους των εξαγωγών και για διπλασιασμό της βιομηχανικής παραγωγής ως ποσοστό του ΑΕΠ μεσοπρόθεσμα, χωρίς τολμηρές λύσεις για πώληση των κουφαριών στις ΒΙ.ΠΕ., χωρίς σαφή κατεύθυνση για ανάπτυξη της ψηφιακής οικονομίας - τεχνητής νοημοσύνης - ρομποτικής όπως και της ηλεκτρομηχανικής στη χώρα, το τέλμα στο οποίο είμαστε θα συνεχιστεί.
Ως προς την Ηλεκτρομηχανική ειδικότερα, ο κλάδος αυτός αποτελεί την καρδία της βιομηχανίας. Συγκρατεί, εκτός των άλλων, ανθρώπινο κεφάλαιο που μεταναστεύει στο εξωτερικό για να προσφέρει εκεί τις πολύτιμες γνώσεις του, τις οποίες απέκτησε όμως εδώ. Η Ηλεκτρομηχανική αποτελεί την καρδία της αμυντικής βιομηχανίας και της Αεροναυπηγικής, κλάδοι που κάλλιστα μπορούν να γνωρίσουν άνθηση, όπως γνώρισαν στο παρελθόν. Υπάρχει ήδη υποδομή προς αξιοποίηση, που παλιότερα βέβαια ήταν ισχυρότερη.
Κύριος ανασταλτικός παράγοντας ανάπτυξης της Ηλεκτρομηχανικής, όπως και της αυτοκινητοβιομηχανίας, παραμένει ο σαφής αντιαναπτυξιακός προσανατολισμός υπέρ των εισαγωγών της πολιτικής ηγεσίας, η οποία εύκολα παγιδεύεται στα δίκτυα των επιλογών της δημοσιοϋπαλληλίας. Τη χώρα όμως διοικούν αιρετές κυβερνήσεις και όχι ομάδες συμφερόντων δημοσίων υπαλλήλων.
Κυβερνητικές ιδεοληψίες
Μεγάλα έργα που συνδέονται όχι με δρόμους και γεφύρια, αλλά με εμπορεύσιμα αγαθά και υπηρεσίες (όπως π.χ. με τον τουρισμό) όφειλαν να υπάρχουν στις στρατηγικές αναπτυξιακές επιλογές μας. Τρομάζει η πολιτική ηγεσία της χώρας από την αίσθηση του μεγάλου και εντυπωσιακού, ενώ αρκείται σε ρυθμίσεις υπέρ του μικρού και του μετρίου. Παραδείγματα μεγάλων έργων που παράγουν πλούτο από τη στιγμή που ολοκληρωθούν δίνονται σε δεκάδες χώρες. Αδυνατούμε όμως ακόμη και τώρα να τα αντιγράψουμε, καθώς ιδεοληψίες αντιαναπτυξιακού χαρακτήρα διαπερνούν υπουργεία και υπουργούς.
Μαρίνες της μορφής της Λεμεσού, απόκρημνες περιοχές κοντά στη θάλασσα, μηδαμινής αξίας σήμερα, μπορούν να γίνουν αντίγραφα της Σαντορίνης. Επίσης, σύμπλεγμα με τουριστικοπολιτιστικά χαρακτηριστικά μπορεί να προκαλέσει επενδύσεις της τάξης των 2 δισ. ευρώ και άνω. Και όλα αυτά, σε συνδυασμό με την αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής, οφείλουν να είναι μέρος μεγάλων επενδυτικών σχεδίων, ικανών να απογειώσουν την οικονομία3.
«Μπαλωματική» λογική
Καμαρώνει η τωρινή κυβέρνηση, χωρίς να έχει κάνει την παραμικρή κίνηση βέβαια, ότι έφερε στη Θεσσαλονίκη ένα από τα έξι ερευνητικά κέντρα Τεχνητής Νοημοσύνης της φαρμακοβιομηχανίας Pfizer, στην οποία ηγείται ο Θεσσαλονικιός δρ Α. Μπουρλάς. Αγνοεί, επιδεικτικά μάλιστα, ότι το έργο αυτό μεθοδευόταν πριν την άνοδό της στην εξουσία, ενώ από την άλλη αποφασιστικό ρόλο στο ζήτημα της επιλογής του χώρου εγκατάστασης της εταιρείας έπαιξαν οι πρώην πρυτανικές αρχές του ΑΠΘ και φορείς της πόλης.
Παρόμοια εξέλιξη -όπου πρόσθετα έπαιξε σημαντικό ρόλο και η πολιτική ηγεσία- αφορά τις επιλογές της Tesla για σχεδιασμό των ηλεκτροκινητήρων στον "Δημόκριτο". Και εκεί το επιστημονικό προσωπικό της Tesla, απόφοιτοι του Μετσόβιου Πολυτεχνείου, σε συνεργασία με το επιτελείο του πρώην υπουργού του κ. Φωτάκη έφεραν την εταιρεία στην Αθήνα. Μια πρώτη κρούση της εν λόγω εταιρείας για επενδύσεις στην Ελλάδα ναυάγησε κατά την περίοδο 2013-2014. Μόνο με προσπάθειες αυτής της υφής και σύμφωνα με τα προαναφερθέντα οικοδομείται η σύγχρονη αναπτυξιακή πολιτική.
Δεν χτίζεται η χώρα με τη λογική της «μπαλωματικής» γραφειοκρατικών ρυθμίσεων διαχειριστικού ή συντεχνιακού χαρακτήρα. Η κουλτούρα που διαπερνά τον σχετικό με την ανάπτυξη νόμο παραμένει μακριά από τη δυναμική που μπορεί να αναπτύξει κάθε κλάδος της παραγωγής, ο οποίος έχει τα εχέγγυα για να αναδείξει νέα συγκριτικά πλεονεκτήματα. Αυτά με τη σειρά τους θα δώσουν την απαιτούμενη επενδυτική ώθηση.
1 (βλ. σχετικές προτάσεις στο http://mardas.eu//wp-content/uploads/2018/06/Adeiodotisi_Ependiseon_Aplopoiisi_Adiodotisis_Mardas_Martios2016.pdf)
2 (βλ. αναλυτικότερα τέτοια μέτρα στο http://mardas.eu//wp-content/uploads/2018/06/Kinitra_Eksostrefias_Mardas_2016.pdf )
3 (Βλ. αναλυτικότερα παρουσίαση τέτοιων προτάσεων στο http://mardas.eu//wp-content/uploads/2018/06/Stratigiki_Anaptiksis.pdf )
* Ο Δημήτρης Μάρδας είναι καθηγητής Τμήματος Οικονομικών Επιστημών ΑΠΘ, π. αν. υπουργός Οικονομικών, π. βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Β' Θεσσαλονίκης
