Της Μυρσίνης Δογάνη
Σε γενικές γραμμές, τα παιχνίδια λέξεων αρέσουν στον κόσμο. Τα λογοπαίγνια, οι γλωσσοδέτες, η λεξιπλασία, και οι συνδυασμοί τους, μπορούν να γίνουν από διασκεδαστικές σαχλαμάρες μέχρι ευφυέστατος χαβαλές. Χαβαλές και σαχλαμάρα στο τραπέζι της παρέας, αλλά όταν αλλάζει το πλαίσιο και η παρέα γίνεται δημόσιος θεσμικός λόγος, δεν έχει τόση πλάκα.
Ως δημόσιο “παιχνίδι” λέξεων έρχεται και η προσπάθεια αλλαγής του ορισμού της έννοιας του πρόσφυγα και του μετανάστη. Στρατηγικά πρόκειται για μια εξαιρετική προσπάθεια αναπλαισίωσης του προσφυγικού ζητήματος από την κυβέρνηση. Αποτινάσει την ύβρη μιας δεξιάς κυβέρνησης που δεν αγκαλιάζει την πανανθρώπινα αποδεκτή συνθήκη της προσφυγιάς, αλλάζοντας τον (δημόσιο) ορισμό της έννοιας του πρόσφυγα. Εν συντομία: «εμείς τους πρόσφυγες τους φροντίζουμε, απλώς αυτοί δεν είναι πρόσφυγες, είναι λαθρομετανάστες». Φυσικά, τα κριτήρια της διάκρισης μεταξύ πρόσφυγα και μετανάστη προέρχονται από τους ανανεωμένους εννοιολογικούς καταλόγους της κυβέρνησης, και όχι από τη διεθνή νομοθεσία. Εν συντομία: «πρόσφυγες είναι αυστηρά μόνο όσοι προέρχονται από εμπόλεμη ζώνη, και συγκεκριμένα από Συρία, οι υπόλοιποι είναι λαθρομετανάστες».
Οι λέξεις είναι τα εργαλεία της σκέψης. Ορίζοντας τις έννοιες ορίζονται οι λέξεις και όποιος ορίζει τις λέξεις έχει τη δύναμη να διαχέει εργαλεία σκέψης και επιχειρηματολογίας.
Ταυτόχρονα, τρέχει το ζήτημα του εκλογικού δικαιώματος των ομογενών. Να μπορούν να ψηφίζουν όλο και περισσότεροι ομογενείς του απόδημου ελληνισμού, θέτοντας όμως όλο και ελαστικότερα κριτήρια ως προς τους τυπικούς και ουσιαστικούς δεσμούς με τη μητέρα πατρίδα που απαιτούνται ώστε να αποκτηθεί αυτό το δικαίωμα. Εντοπίζεται μια προσπάθεια εννοιολογικής διεύρυνσης της έννοιας του Έλληνα. Μια προσπάθεια ανανέωσης των εννοιολογικών, αλλά και εκλογικών σε αυτή την περίπτωση, καταλόγων της χώρας. Ο ορισμός της έννοιας προπορεύεται της επιχειρηματολογίας για το (εκλογικό) δικαίωμα του ανήκειν. Το δικαίωμα στον έλεγχο του ορισμού, όμως, ποιος το έχει παραχωρήσει στην κυβέρνηση;
Η κυβέρνηση βρίσκεται σε μια διαδικασία εννοιολογικής διαπραγμάτευσης της σημασίας του ξένου και του ίδιου. Μετανάστες, πρόσφυγες, ομογενείς και απόδημοι, άλλοι χωράνε και άλλοι περισσεύουν από τον εννοιολογικό ορισμό του ελληνικού κράτους. Η κυβέρνηση παλεύει να ορίσει ποιος ανήκει στη χώρα, ποιος μακρινός μπορεί να αποφασίζει για τη χώρα, ποιος αξίζει να απολαμβάνει ανθρώπινα δικαιώματα, για ποιον είναι διαθέσιμος ο Ξένιος Δίας και σε ποιον θα ανοίξει την πόρτα της εξόδου.
Αβέβαιο το ποσοστό επιτυχίας που θα βρουν αυτοί οι εννοιολογικοί επαναπροσδιορισμοί σε θεσμικό επίπεδο. Θα τα καταφέρει νομικά να ψηφίζουν όλο και περισσότεροι ομογενείς; Θα τα καταφέρει νομικά να θεωρούνται πρόσφυγες μόνο όσοι φτάνουν από τη Συρία; Αβέβαιο. Το βέβαιο είναι ότι έχει καταφέρει να ανοίξει ένα ακόμα επικίνδυνο παιχνίδι λέξεων στον δημόσιο διάλογο.
