Του Κώστα Καλδάρα
Θα προσπαθήσω να συνοψίσω τις σκέψεις μου για την ελληνική Αριστερά και τον ΣΥΡΙΖΑ συμμετέχοντας στον διάλογο που έχει ανοίξει για την εξέλιξη - μετασχηματισμό, του κόμματος που σήμερα εκπροσωπεί τη μεγάλη πλειοψηφία των προοδευτικών πολιτών.
Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει καταφέρει κάτι που κανένα αριστερό ριζοσπαστικό κόμμα δεν κατάφερε ποτέ στην Ελλάδα. Τη ραγδαία αύξηση της επιρροής του στον λαό, που φάνηκε στην εξέλιξη των ποσοστών του, αλλά και την ανάδειξή του σε κυβέρνηση για 4,5 χρόνια. Αυτή η συσσωρευμένη πολύτιμη εμπειρία πρέπει να αξιοποιηθεί τώρα. Αρχικά θα συμφωνήσω με την εξέλιξη, τον μετασχηματισμό του ΣΥΡΙΖΑ, ακόμη και με την επανίδρυσή του, εάν κριθεί αναγκαίο μέσα από τον διάλογο.
Ας κάνουμε όμως πρώτα μερικές διαπιστώσεις...
1. Το κόμμα
Σήμερα υπάρχει μια καταβύθιση, έως και απαξίωση του κομματικού μηχανισμού και των κατά τόπους οργανώσεων από την κοινωνία. Αυτό αποδεικνύεται όχι μόνο από το χαμηλό ποσοστό κομματικών μελών, αλλά και από την αποδοχή των οργανωμένων από την κοινωνία. Τα αποτελέσματα των αυτοδιοικητικών εκλογών, αλλά και των βουλευτικών, με πολλούς υποψήφιους να υστερούν κατά πολύ σε σταυρούς σε σχέση με το ίδιο το κόμμα, είναι μια επισφράγιση που κατ’ επέκταση καταδεικνύεται και στους χώρους εργασίας, στα συνδικάτα, αλλά και σε άλλους τομείς και συλλογικότητες.
Αναζητώντας όμως τις αιτίες δεν θα πρέπει να εστιάσουμε σε πρόσωπα και καταστάσεις, αλλά ούτε στις πελατειακές ή και οικογενειακές σχέσεις των αστικών κομμάτων σε κεντρικό, συντεχνιακό ή τοπικό - αυτοδιοικητικό επίπεδο.
2. Οι δομές
Δεν υπήρξε εμβάθυνση στις κρατικές δομές, με πρώτες τις δομές εξουσίας. Εκεί θα αναζητήσουμε κατ’ αρχάς τις αιτίες που ο ΣΥΡΙΖΑ, ενώ κέρδισε σε συνεχόμενες εκλογικές αναμετρήσεις, δεν έφερε τη μαζικότητα του κόμματος, αλλά, το σημαντικότερο, δεν κέρδισε ποτέ την πραγματική εξουσία, που θα τον κρατούσε στην κυβέρνηση. Ας τις δούμε λοιπόν: Η νομοθετική, η εκτελεστική, η δικαστική. Σε αυτές έχουν προστεθεί η μιντιακή τέταρτη εξουσία και φυσικά η εξουσία του κεφαλαίου, αλλά και της Εκκλησίας.
Οι περισσότερες από αυτές τις εξουσίες ποτέ δεν άλλαξαν χέρια ή δομή και οι περισσότεροι αγώνες και αντιπαραθέσεις με αυτό το κατεστημένο δεν απέδωσαν τα αποτελέσματα που θα ελπίζαμε, αφού αυτό επέλεγε τα μέσα, τα όπλα κι έμοιαζε ισχυρότερο από την κυβερνητική, ακόμη και λαϊκή βούληση.
Ο ΣΥΡΙΖΑ, προσηλωμένος στην οικονομική πολιτική, στην έξοδο από τα Μνημόνια, στις καλές διεθνείς σχέσεις, στην οικονομική ενίσχυση των αδύναμων στρωμάτων, δεν πρόλαβε, αλλά και υποτίμησε πολλές φορές τη διακηρυγμένη ανάγκη της κοινωνίας για απόδοση δικαιοσύνης, ισότητας και άμεσων λύσεων. Άφησε να ξαναδυναμώνει και να ανασυντάσσεται μέρα με τη μέρα το προηγούμενο καθεστώς εξουσίας και να δείχνει όχι μόνο υπαρκτό, αλλά κι ανίκητο. Και θα παραμείνει ανίκητο εάν δεν αλλάξουμε τις δομές της εξουσίας με αποφασιστικότητα και τόλμη.
3. Η μέθοδος
Ο καπιταλισμός, όπως τον ξέραμε μέχρι πριν από κάποιες δεκαετίες, τουλάχιστον στη Δύση, έχει εξελιχθεί και μπορεί να μην έχει αλλάξει ο σκοπός του, αλλά σίγουρα άλλαξαν τα όπλα του. Βρήκε νέες μεθόδους και μηχανισμούς επιβολής της εξουσίας κι εμείς δεν θα μπορέσουμε να αντισταθούμε ή και να τον ανατρέψουμε χρησιμοποιώντας παλιές και ξεπερασμένες μεθόδους. Αυτό ας αφήσουμε να το κάνει το ΚΚΕ.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα μεθόδου είναι η απαξίωση του πολιτικού προσώπου και κατ’ επέκταση της ίδιας της πολιτικής, άρα και του κομματικού μέλους, αφού, υποτιμώντας ή και ευτελίζοντας το υποκείμενο, έχεις άμεσα αποτελέσματα και στο αντικείμενο.
Με όρους αγοράς (όπου έχουν το πάνω χέρι), χρησιμοποιείς το πρόσωπο, το οποίο έχεις αναγάγει σε αναλώσιμο είδος, και προχωράς με σταθερή ταχύτητα στη νέα μορφή της εξουσίας των τεχνοκρατών, των business plan, της ολιγαρχίας των αριθμών.
Παρόμοια παραδείγματα μπορούμε να φέρουμε πολλά, κι όχι μόνο από τον χώρο της πολιτικής, αλλά από κάθε κοινωνική, οικονομική, πολιτισμική δράση κι εδώ θα τονίσω ότι το πρώτο θύμα του νεοφιλελευθερισμού ήταν ο πολιτισμός. Γνωρίζουν πολύ καλά ότι λαός με απαξιωμένο πολιτισμό είναι λαός χωρίς μνήμη, χωρίς κοινωνικούς δεσμούς κι εύκολα καθοδηγούμενος, κατευθυνόμενος. Εάν λοιπόν εδώ προσθέσουμε και τον ρόλο των συστηματικών ΜΜΕ, που σήμερα από τα “fake news” πέρασαν στα “no news”, θα δούμε μπροστά μας ξεκάθαρα την υποβάθμιση κάθε έκφανσης πολιτισμού στη ζωή μας.
4. Το “νέο είδος πολίτη”
Με αυτόν τον τρόπο κατάφερε ο καπιταλισμός να δημιουργήσει ένα “νέο είδος πολίτη”, που αποτελεί όχι μόνο δεξαμενή νεοφιλελεύθερων ψηφοφόρων, αλλά και στελεχών.
Έναν “νέο πολίτη”, χωρίς ιδεολογικό υπόβαθρο, με έλλειμμα πολιτισμού, κοινωνικής μόρφωσης, ευαισθησίας, αλλά και ουσιαστικής παιδείας. Ένα κράμα συντηρητισμού, που πολλές φορές φτάνει και στον σκοταδισμό, στον ρατσισμό, ακόμη και σε φασιστικές νοοτροπίες, χωρίς ηθικές αναστολές μπροστά στη σκοπιμότητα. Ένα φαινόμενο που παρατηρείται σε όλη την Ευρώπη, με την προσθήκη της αδιαφορίας, της αποχής και την υποβάθμιση του ρόλου της κοινωνίας.
Αυτόν τον πολίτη, που εμπιστεύεται τα κατευθυνόμενα μαζικά ρεύματα που του υπόσχονται μερίδιο εξουσίας, μερίδιο κέρδους ή νίκης, ακόμη και ανάξιας. Τον “οθονάνθρωπο”, που ζει σε μια σχέση εξάρτησης από κάποια οθόνη, η οποία εύκολα μπορεί να του παρουσιάσει μια εικονική πραγματικότητα στην οποία θα πιστέψει ως κανονικότητα. Μια “πραγματικότητα” δομημένη στα υπόγεια της κεφαλαιοκρατίας και της διαπλοκής.
Αυτό όμως, το “νέο είδος πολίτη”, που στην καλύτερη περίπτωση είναι οπαδός της ανάθεσης, έχουμε δίπλα μας, κοντά μας, απέναντί μας, γιατί αποτελεί πλέον ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας, που συνυπάρχει, συμβιώνει, συνεργάζεται, διαχέεται στο σύνολο του ελληνικού λαού, μαζί με τους σκεπτόμενους, τους αγωνιστές, τους προοδευτικούς πολίτες.
Ας βγάλουμε λοιπόν μερικά συμπεράσματα.
Ο ΣΥΡΙΖΑ, ένα ριζοσπαστικό, αριστερό, προοδευτικό κόμμα, απευθύνεται και αγωνίζεται για όλους και με όλους, χωρίς αποκλεισμούς κι αυτό μας οδηγεί στην επόμενη αναγκαιότητα. Αυτή των κοινωνικών δομών.
Κανένας και καμία δεν πρόκειται να στρατευτεί σε έναν κομματικό μηχανισμό, όσο δημοκρατικός κι αν είναι. Όσο κι αν φωνάξουμε ότι εμείς είμαστε οι αγωνιστές, οι δίκαιοι, οι αριστεροί, οι έντιμοι, οι προοδευτικοί, το μόνο που θα καταφέρουμε είναι να κάνουμε μεγαλύτερη την απόσταση της σημερινής κοινωνίας με το κόμμα. Εξ’ άλλου η επίκληση της ιδεολογικής ταυτότητας ως της μίας και μοναδικής αλήθειας, είναι από μόνη της παρωχημένη ιδεολογικά.
Χτίζοντας όμως κοινωνικές δομές σε κάθε τομέα, δημιουργώντας κινηματικές πρωτοβουλίες με διαρκείς παρεμβάσεις και δράσεις στην κοινωνία, στην Αυτοδιοίκηση, στην εργασία, στην Παιδεία, στον πολιτισμό, αλλά και στην ενημέρωση, στα κοινωνικά μέσα ενημέρωσης, στο Διαδίκτυο, τότε προσφέρουμε ένα ισχυρό κίνητρο προσέγγισης των πολιτών.
Επικεντρώνοντας τις δράσεις στο κέντρο των γεγονότων που επηρεάζουν την κοινωνία, αλλά και τις τοπικές συλλογικότητες, θα δούμε άμεσα αποτελέσματα συσπειρώσεων. Αυτό όμως με την προϋπόθεση της άμεσης και συνεχούς επικοινωνίας με τους πολίτες, μέσω Διαδικτύου και τεχνολογίας, των ΜΜΕ, αλλά και των συγκεντρώσεων και μαζικών εκδηλώσεων.
Τότε έχουμε κι εμείς μια κινηματική μαζική και ισχυρή πηγή συμπολιτών μας που συμμετέχουν, προβληματίζονται, δραστηριοποιούνται και δομούν μια νέα κοινωνία, που έχει βασική συνταγή, σε κάθε της έκφραση και δράση, τον πολιτισμό.
Μια κοινωνία των πολιτών, μια κοινωνία των κινημάτων και των διεκδικήσεων, μια κοινωνία του πολιτισμού. Αυτή η κοινωνία των καθημερινών παρεμβάσεων, βασισμένη στις αρχές και της αξίες μιας σύγχρονης Αριστεράς, θα αποτελέσει τον οδικό χάρτη του κόμματος, είτε είναι στην αντιπολίτευση είτε στην κυβέρνηση. Ενός κόμματος που συνυπάρχει και αλληλεπιδρά με τους πολίτες.
Αυτό θα πρέπει να είναι και το ιδεολογικό στίγμα του νέου κόμματος: σύγχρονο, αριστερό, ριζοσπαστικό, κοινωνικό, προοδευτικό, οικολογικό, αλλά πρώτα απ’ όλα κινηματικό, που δεν θα εφησυχάζει, αλλά ούτε και θα αναλώνεται σε ταμπέλες, σε μεζούρες και ζυγαριές, αλλά στην κινηματική δράση του κάθε πολίτη, αλλά και του κάθε μέλους. Αυτό μας δίδαξε η αντίθεση της εικόνας, που από τη μια δείχνει τα άδεια κομματικά γραφεία κι από την άλλη τις γεμάτες κάλπες από την ελπίδα του ελληνικού λαού. Δεν χρειάζεται λοιπόν να μετράμε αποστάσεις από την Κεντροαριστερά ή τη Σοσιαλδημοκρατία, αφού ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο.
Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό αριστερό μαζικό κίνημα, που μπορεί να εκπροσωπήσει όλους τους προοδευτικούς ανθρώπους στην πράξη, με βάση την κινηματική πρακτική και ιδεολογία του.
Θα κλείσω αυτές τις σκέψεις παραφράζοντας ένα ανέκδοτο:
-Ποια είναι η διαφορά μεταξύ ενός Συριζαίου;
-Απάντηση: Το ένα του πόδι, και μάλιστα το αριστερό!
Αυτό εκπροσωπούσε και εκπροσωπεί ένα μεγάλο κομμάτι της Αριστεράς. Πόσο μάλλον ενός κόμματος που καλείται να κυβερνήσει, να εφαρμόσει την ιδεολογία του, να αντιπαλέψει το σύστημα και να τα καταφέρει. Γι’ αυτό λίγη σημασία έχουν οι προσδιορισμοί, που έτσι κι αλλιώς ο χρόνος και ο καπιταλισμός έχει διαβρώσει τη μορφή και τη χρήση τους.
Αυτό που έχει περισσότερη σημασία είναι τα όρια, οι διαχωριστικές γραμμές, τα σύνορα. Αυτά που πρέπει να τα ορίζει ένα κόμμα ζωντανό, που βρίσκεται σε συνεχή κίνηση κι επαφή με τα κοινωνικά κινήματα. Σύνορα όμως που είναι ανοιχτά στον αυτοπροσδιορισμό, στην πρωτοβουλία, την κριτική, αλλά κλειστά στον εγωκεντρισμό, στον παραγοντισμό, στον ιδεολογικό εκφυλισμό.
Σε αυτή τη λογική πρέπει να τεθούν υπό επεξεργασία, να αναπροσαρμοστούν, αλλά και να ανοιχτούν οι κομματικές δομές, εξετάζοντας τις νέες απαιτήσεις της κοινωνίας, αλλά και τον σύγχρονο τρόπο επαφής και επικοινωνίας.
Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ο χώρος που έχει το χρέος να εκφράζει κάθε προοδευτικό Έλληνα πολίτη, με σταθερά εξελικτική πορεία κι επιρροή στις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη.
*Ο Κώστας Καλδάρας είναι μουσικοσυνθέτης - εικαστικός
