Του Νικόλα Κουντούρη*
Οι νέες πολιτικές συνθήκες, όπως αυτές προέκυψαν από τις εκλογές της 7ης Ιουλίου επιτάσσουν δημιουργικό αναστοχασμό και σε κοινωνικό επίπεδο και σε επίπεδο κινημάτων και σε επίπεδο ευρύτερων συλλογικών πολιτικών στόχων. Η πολυπόθητη για το σύστημα στρατηγική ήττα της Αριστεράς δεν επιτεύχθηκε, η προοδευτική κοινωνία συσπειρώθηκε, και τα ποσοστά του ΣΥΡΙΖΑ παραπέμπουν σε έναν ισχυρό και σταθερό πόλο εξουσίας, ο οποίος όμως, σύμφωνα και με την πρόσφατη λαϊκή εντολή, χρειάζεται να “φρεσκάρει τις ιδέες του”. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, το οποίο αναλύθηκε ήδη και θα αναλυθεί αρκετά και το επόμενο διάστημα, η βαθιά κατανόηση του ρόλου των μέσων ενημέρωσης στη διαμόρφωση της πολιτικής συμπεριφοράς, η αποκωδικοποίηση των επικοινωνιακών στρατηγικών τους, αλλά και η κοινωνική πάλη ενάντια στη μεταδημοκρατία των ψευδών ειδήσεων είναι πιο απαραίτητες από ποτέ.
Το τοπίο της ενημέρωσης, ιδιαίτερα μετά από την επικράτηση της Νέας Δημοκρατίας, μοιάζει πιο κομματικά ελεγχόμενο από ποτέ. Εγκαθίσταται πλέον ραγδαία ένα ολιγοπώλιο κυκλοφορίας των ειδήσεων, με συσσώρευση δεκάδων μέσων ενημέρωσης, αλλά και του δικτύου διανομής του σε έναν πόλο, με τη δημόσια ενημέρωση και το εθνικό πρακτορείο ειδήσεων να ελέγχονται από κομματικούς επιτετραμμένους και με τη ροή των ειδήσεων να απαντά όλο και περισσότερο στις κυβερνητικές ανάγκες. Όπως εύστοχα αναφέρει ο καθηγητής πολιτικής θεωρίας Κύρκος Δοξιάδης, “η σύγχρονη προπαγάνδα κατασκευάζει μια δική της πραγματικότητα, όπως ένας πλαστικός χειρουργός κάνει ένα πρόσωπο αγνώριστο”. Συνεχίζοντας ο καθηγητής, υπογραμμίζει ότι είναι απαραίτητη για την Αριστερά η καλλιέργεια μιας “δημοσιογραφίας που με την αμερόληπτη ή πολυφωνική στάση της θα αποτελούσε ένα πρότυπο ικανό να αντιπαρατεθεί στην προπαγανδιστική ενημέρωση στην οποία μας έχουν συνηθίσει τα ιδιωτικά κανάλια”.
Ένας τέτοιος στόχος συνάδει απόλυτα με τον στόχο για τη λειτουργία του αριστερού κόμματος με όρους “συλλογικού διανοούμενου”, δηλαδή ενός κόμματος το οποίο, σύμφωνα με τη θεωρία του Γκράμσι, θα παρουσιάζει έντονα τα χαρακτηριστικά μιας αναβαθμισμένης ηθικής και διανοητικής λειτουργίας. Αν λοιπόν προσαρμόσουμε αυτό το στόχο στην κραυγαλέα ανάγκη για εναλλακτική ενημέρωση, για ανάδειξη ειδήσεων και θεμάτων από πηγές που δεν προβάλλει το επικοινωνιακό mainstream, για χώρο γραπτού προβληματισμού προσβάσιμου στο σύνολο της κοινότητας των διανοουμένων, αλλά και των κινημάτων και των ανθρώπων της δουλειάς, της πραγματικής δηλαδή οικονομίας και τελικά της πραγματικής κοινωνίας, τότε τα Ενθέματα της Αυγής έχουν έναν πολύ σοβαρό ρόλο να επιτελέσουν.
Ο ρόλος αυτός δεν έγκειται στο να ισοφαρίσουν ποσοτικά τον επικοινωνιακό ορυμαγδό και τη “φασαρία” που παράγουν άλλα μέσα ενημέρωσης. Αυτό είναι πρακτικά αδύνατο. Το έργο τους θα πρέπει να εστιάσει στο να κρατηθεί ανοιχτή η πόρτα της εναλλακτικής ενημέρωσης, ώστε να συνεχίσουν να μπορούν άνθρωποι από τον κοινωνικό χώρο να αρθρογραφούν, να μιλούν και να τοποθετούνται με διαφορετική οπτική σε θέματα της εθνικής, της ευρωπαϊκής, αλλά και της διεθνούς επικαιρότητας, μέσα από τη δική τους προοδευτική σκέψη, “χωρίς μακιγιάζ”, όπως θα έλεγε κι ο πρίγκιπας του ελληνικού ροκ, Παύλος Σιδηρόπουλος.
Το γεγονός ότι τα Ενθέματα της Αυγής κράτησαν αυτό το χαρακτήρα ακόμα και στις πιο δύσκολες ώρες της κυβέρνησης της Αριστεράς, χωρίς να γίνουν “κασετόφωνο κυβερνητισμού”, δείχνει ότι το αριστερό πρότυπο στη δημοσιογραφία, όπως περιγράφεται από τον Κύρκο Δοξιάδη, μπορεί να υπάρξει τελικά και στη σφαίρα της πραγματικότητας, και όχι μόνο σε εκείνη της ουτοπίας. Πάνω σε αυτή τη βάση θα πρέπει να σχεδιάσουμε τώρα ακόμα καλύτερα το ρόλο των Ενθεμάτων ως “συλλογικού διανοουμένου” της ιστορικής Αυγής, και αυτός ο στόχος δεν πρέπει να εκλαμβάνεται ως υπερφίαλος. Τα Ενθέματα θα πρέπει να συνεχίσουν να παράγουν σκέψη, να παράγουν αμφισβήτηση, να φέρνουν χώρους κοντά τον ένα στον άλλο, να συμβάλλουν στον κοινωνικό διάλογο και να αναδεικνύουν, όσο μπορούν περισσότερο, θέματα που απασχολούν την ευρωπαϊκή και διεθνή κοινωνία και τα οποία επιμελώς αποσιωπούνται από τα συστημικά μέσα.
Τα Ενθέματα δεν είναι, επίσης, μόνο το ένθετο της Κυριακάτικης Αυγής. Είναι και μία συλλογική μνήμη, η οποία διατηρεί ισχυρή σύνδεση με το σήμερα. Μία από τις προσπάθειες που μπορούν να ενισχυθούν είναι η κινητοποίηση, μέσω των Ενθεμάτων, πολυεπίπεδων συζητήσεων, καθώς και η συνεπικούρηση στη διοργάνωση οριζόντων διαβουλεύσεων σε κοινωνικούς και επιστημονικούς χώρους. Τα Ενθέματα έχουν λάβει τέτοιες πρωτοβουλίες στο παρελθόν, τις οποίες και έχουν φέρει σε πέρας με επιτυχία.
Άρα, λοιπόν, τα Ενθέματα της Αυγής μπορούν -και πρέπει- να συμβάλλουν στη δημιουργία ενός “συλλογικού διανοούμενου” στην εναλλακτική δημοσιογραφία, με τους όρους της ηθικής και διανοητικής αναβάθμισης που επικαλείται ο Γκράμσι για τα αριστερά κόμματα. Αυτός θα πρέπει να είναι ο στόχος μας για τη νέα αυτή περίοδο που ξεκινάει και η οποία μας καλεί να σκεφτούμε “έξω από το κουτί”, με όρους δηλαδή δημιουργικής, μη σύμμορφης, και ενδεχομένως επαναστατικής σκέψης. Με αυτή την πυξίδα είναι βέβαιο ότι τα Ενθέματα της Αυγής θα συνεχίσουν να προσφέρουν ποιότητα, ουσιαστική ενημέρωση και να παραθέτουν πρωτότυπες απόψεις σε θέματα ευρύτερου προβληματισμού, τα οποία δεν προβάλλονται αλλού.
* Δρ. Πολιτικής Επιστήμης
