Του Βασίλη Κ. Μάρκου*
Το νομοσχέδιο με τίτλο «επιτελικό κράτος» αποτελεί πλέον νόμο του κράτους. Συνιστά ένα συμπίλημα επανάληψης διακηρυκτικών αρχών, αρχών διακυβέρνησης και χρηστής διοίκησης που είναι ήδη παγιωμένες στη νομική επιστήμη και τη νομολογία και μεθόδων που υποτίθεται ότι θα ικανοποιήσουν αυτές τις αρχές, αλλά είναι ικανές να επιφέρουν τα αντίθετα αποτελέσματα.
Σημαντικό μέρος του νέου νόμου καταλαμβάνει ένας a priori προσδιορισμός των ενεργειών που θα πρέπει να ακολουθούν τα ανώτερα διοικητικά όργανα τηρώντας συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα. Αυτό ίσως να οφείλεται στην ανάγκη να καταστεί λειτουργικός ο μεγάλος αριθμός τεχνοκρατών που συνθέτει την κεντρική διοίκηση, καθώς δεν υπάρχει προηγούμενη εμπειρία στην άσκηση κυβερνητικής πολιτικής. Δημιουργείται δε η υποψία ότι ενέχει αίσθημα ανασφάλειας του νομοθέτη ως προς το κατά πόσο θα αποδειχτούν ικανοί να ακολουθήσουν τις αρχές της διαβούλευσης, της συνεννόησης με συναρμόδια υπουργεία και γραμματείες και να αντιμετωπίσουν με ολιστικό τρόπο ζητήματα που άπτονται περισσότερων τομέων του ενός. Καθίσταται όμως αμφίβολο εάν ρητά προσδιορισμένοι κανόνες εν είδει τυφλοσούρτη είναι αρκετοί ώστε να συντονίσουν ανθρώπους που κατά τεκμήριο δεν έχουν αντίστοιχη εμπειρία στη συλλογική διαχείριση καταστάσεων.
Η υπόθεση αυτή επαληθεύεται ήδη από παρατηρησιακά δεδομένα της καθημερινότητας. Από τις πρώτες μέρες, τα νέου τύπου εκτελεστικά όργανα δεν άργησαν να πέσουν σε αστοχίες. Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Στέλιος Πέτσας ανακοίνωσε αναρμοδίως τον χρόνο κατάθεσης και ψηφοφορίας των πρώτων νομοσχεδίων στη Βουλή, συναντώντας τα πυρά του Α' αντιπροέδρου της Βουλής Νικήτα Κακλαμάνη, ενώ δυσαρέσκεια δημιούργησε στα "γαλάζια" στελέχη η προαναγγελία της υφυπουργού Εργασίας Δόμνας Μιχαηλίδου για επίδομα στις γυναίκες κάτω των τριάντα ετών που τεκνοποιούν. Φαίνεται ότι με τον νόμο επιχειρείται να επέλθει κάποια τιθάσευση τέτοιου είδους παραφωνιών ή, με άλλα λόγια, να επιλύσει προβλήματα που η ίδια η κυβέρνηση δημιουργεί.
Το ίδιο συμβαίνει με τη διαχείριση της ενισχυμένης κεντρικής γραφειοκρατικής και τεχνοκρατικής δομής που προκαλεί η ίδρυση νέων γενικών γραμματειών και η δυνατότητα πρόσληψης περισσότερων από 1.500 νέους υπαλλήλους στο κεντρικό κράτος. Ο νόμος επιχειρεί να εκτονώσει την έλλειψη επιτελεστικότητας που προκύπτει ως αυτόθροη συνέπεια αυτής της εξέλιξης και ο τίτλος του μόνο ως ευφημισμός μπορεί να κατανοηθεί. Η μέθοδος που επιστρατεύεται για τον συντονισμό του κυβερνητικού έργου γίνεται με βάση την αρχή της κεντρομόλου δύναμης. Συστήνεται Γενική Γραμματεία Συντονισμού της Κυβέρνησης και Προεδρία της Κυβέρνησης που υπάγεται σε ένα πρόσωπο, στον πρωθυπουργό. Αποτυπώνεται ετήσιος κυβερνητικός προγραμματισμός στο Ενοποιημένο Σχέδιο Κυβερνητικής Πολιτικής (ΕΣΚυΠ), το οποίο συντάσσεται από την ανωτέρω Γραμματεία και εγκρίνεται από το τακτικό υπουργικό συμβούλιο κάθε έτους.
Το τρίτο πρόβλημα που δημιουργεί η κυβέρνηση και αποπειράται να επιλύσει ο νέος νόμος είναι η ανάγκη συνάντησης με την πολιτική ηγεσία των νέων γενικών και ειδικών γραμματέων, συμπεριλαμβανομένων των γενικών διευθυντών της Κεντρικής Δημόσιας Διοίκησης, οι οποίοι πλέον έχουν αποκτήσει στην αρμοδιότητά τους πληθώρα τομεακών αντικειμένων που χρήζουν συντονισμού. Οι ήδη υπάρχουσες γενικές γραμματείες και διευθύνσεις και αυτές που συστήνονται το πρώτον αποκτούν υπερδιευρυμένο υλικό αντικείμενο, αφού καλούνται να διαχειριστούν πολυσυλλεκτικά και ετερόκλητα τομεακά αντικείμενα, άσχετα με την αποστολή τους το ένα με το άλλο. Όμως, εποπτευόμενα τούτα από την ίδια διεύθυνση, αντί να επιφέρουν αποτελεσματικότητα, θα επιφέρουν σύγχυση στη λειτουργία της Δημόσιας Διοίκησης.
Ήδη, η Ειδική Γραμματεία του ΣΕΠΕ μετατράπηκε σε μια Γενική Διεύθυνση Εργασίας μαζί με τη Γενική Διεύθυνση Εργασιακών Σχέσεων, Υγείας και Ασφάλειας, τη Διεύθυνση Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας και τη Γενική Γραμματεία Διαχείρισης Κοινοτικών και Άλλων Πόρων και η Ειδική Γραμματεία του Σώματος Δίωξης Οικονομικού Εγκλήματος με τη Διεύθυνση Ερευνών Οικονομικού Εγκλήματος υπήχθη στη Γενική Γραμματεία του υπουργείου Οικονομικών.
Η προσπάθεια συντονισμού του αποσυντονισμού που επιφέρει η κυβέρνηση Μητσοτάκη στη Δημόσια Διοίκηση λαμβάνει οργουελικά χαρακτηριστικά, αφού «κομβικό ρόλο έχει ένα πρωτοπόρο πληροφοριακό σύστημα προγραμματισμού και παρακολούθησης του κυβερνητικού έργου, με το οποίο επιδιώκεται η συστηματική παρακολούθηση και υποστήριξη του κυβερνητικού έργου των υπουργείων και η έγκαιρη παρέμβαση για την εξασφάλιση της επιτυχούς εφαρμογής του».
Η Νέα Δημοκρατία αποτυγχάνει και στις ασκήσεις ύφους. Στρεβλώνοντας την πραγματικότητα επιχειρείται -με την αιτιολογική έκθεση του νόμου- να σχηματιστεί η εντύπωση ότι θεσπίζεται ένα πλαίσιο κωλυμάτων, ασυμβίβαστων και κανόνων αποφυγής σύγκρουσης συμφερόντων μελών της κυβέρνησης, των υφυπουργών, των γενικών και ειδικών γραμματέων και των οργάνων διοίκησης του δημοσίου τομέα που καταλαμβάνει δήθεν για πρώτη φορά το χρονικό διάστημα που έπεται της άσκησης καθηκόντων των ανωτέρω προσώπων. Όμοια γλαφυρός γι’ αυτό το ζήτημα εμφανίστηκε ο Γ. Γεραπετρίτης σε δημόσια παρουσία του, προσπαθώντας να μας πείσει στρεψόδικα το ίδιο. Παρέλειψε όμως να αναφέρει ότι με το άρθρο 23 του Ν. 4440/2016 θεσπίζονταν ήδη διάστημα κωλυμάτων και ασυμβίβαστων για δύο έτη μετά την άσκηση τέτοιων καθηκόντων, διάστημα που τώρα περιορίζεται στο ένα έτος..
Επιπλέον, συνιστά υποκρισία να διευρύνονται κατά γράμμα οι ήδη διευρυμένες κατά πνεύμα αρμοδιότητες του ΚΥΣΕΑ στη διαμόρφωση εθνικής στρατηγικής, περιλαμβάνοντας πλέον και με ρητό τρόπο ζητήματα ενεργειακής ασφάλειας. Λίγο πριν τις εκλογές, η ίδια Νέα Δημοκρατία εγκαλούσε τον ΣΥΡΙΖΑ ότι το είχε συγκαλέσει αναρμοδίως ενόψει των παραβιάσεων του Διεθνούς Δικαίου από την Τουρκία στην κυπριακή ΑΟΖ (Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη) χωρίς να συντρέχει ουσιαστικός κίνδυνος.
* Ο Βασίλης Κ. Μάρκου είναι δικηγόρος.
