του Αντώνη Ρέλλα*
Αυτό είναι το σύνθημα που χρησιμοποιήθηκε διεθνώς από τα κινήματα των αναπήρων για να γνωστοποιήσει την ιδέα ότι καμία πολιτική δεν πρέπει να αποφασίζεται από το πολιτικό προσωπικό δίχως την πλήρη και άμεση συμμετοχή των ίδιων των αναπήρων.
Οι προγραμματικές θέσεις της κυβέρνησης δια στόματος της υφυπουργού Εργασίας Δόμνας Μιχαηλίδου, αρμόδιας σε θέματα Πρόνοιας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, μας γνωστοποίησαν την ατζέντα της Νέας Δημοκρατίας για την αναπηρία. Η ατζέντα αυτή και οι προτεραιότητές της δεν είναι αποτέλεσμα διαβούλευσης με το εθνικό αναπηρικό κίνημα, τις συλλογικότητες του πεδίου και την κοινωνία των πολιτών.
Προτεραιότητα, λοιπόν, αποτελεί η ανεξάρτητη διαβίωση και η αρχή προσβασιμότητας, με διασφάλιση στην αγορά εργασίας και μάλιστα σε θέσεις υψηλής ευθύνης, την αναβάθμιση της ειδικής εκπαίδευσής τους και τη θεσμοθέτηση της ειδικότητας του προσωπικού βοηθού με πλήρη επαγγελματικά και ασφαλιστικά δικαιώματα.
Η ανεξάρτητη διαβίωση και η αρχή προσβασιμότητας
Επειδή η ανεξάρτητη ή ολοκληρωμένη διαβίωση δεν αποτελεί μια ανώδυνη ρητορεία, έχει ενδιαφέρον να γνωρίζουμε τη στάση της Δεξιάς και του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος αναφορικά με την επικύρωση της Ευρωπαϊκής Πράξης Προσβασιμότητας, που αποτελεί αλυσίδα για την επίτευξη της ανεξάρτητης διαβίωσης. Το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, λοιπόν, αρνήθηκε την ένταξη της Πράξης Προσβασιμότητας στο δομημένο περιβάλλον, στον τομέα των οπτικοακουστικών και των ΜΜΕ, στα μέσα μεταφοράς, στα προϊόντα, όπως οι οικιακές συσκευές, ενώ επέμεινε στην πλήρη εξαίρεση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων από τις υποχρεώσεις της Πράξης στο όνομα του «δυσανάλογου κόστους» και αρνήθηκε τη διεύρυνση της Πράξης Προσβασιμότητας εκτός των αναπήρων και στα εμποδιζόμενα άτομα (ηλικιωμένοι, γονείς με παιδί σε καροτσάκι, προσωρινοί τραυματισμοί κ.λπ.).
Οι ευρωβουλευτές λοιπόν της Ν.Δ. έχουν καταψηφίσει κομβικής σημασίας άρθρα, που αποτελούν καθοριστικό παράγοντα για την επίτευξη της ανεξάρτητης διαβίωσης στην πράξη. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι οι αποκλεισμοί των αναπήρων εκκινούν, έτσι κι αλλιώς, από τις θεσμοθετημένες πρακτικές του κράτους και τα εμπόδια στο δομημένο περιβάλλον. Πώς, λοιπόν, η κυβέρνηση θα κάνει πράξη την ανεξάρτητη διαβίωση όταν η πρόσβαση στο δομημένο περιβάλλον είναι απαγορευτική;
Τα γραφεία προσβασιμότητας ΑμεΑ, που ήταν επιφορτισμένα με την παρακολούθηση της προσβασιμότητας στο δομημένο περιβάλλον, καταργήθηκαν τον Οκτώβριο του 2014 από τον τότε υπ. Διοικητικής Μεταρρύθμισης και σημερινό πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη.
Η ανεξάρτητη ή ολοκληρωμένη διαβίωση επιδιώκει την πλήρη ένταξη των αναπήρων στην καθημερινή ζωή και την κοινωνία, τον απόλυτο έλεγχο της ζωής τους από τους ίδιους τους ανάπηρους και την ισότιμη συνεργασία αναπήρων και μη αναπήρων, με δέσμευση στην ιδέα της ενότητας, της αμοιβαιότητας και της ολότητας. Αντιτίθεται στη διαχειριστική λογική της νεοφιλελεύθερης ανάγνωσης της 'ανεξάρτητης διαβίωσης', που επιδιώκει μονοσήμαντα την παροχή προσωπικών βοηθών και παροχών στο πλαίσιο της οικονομίας της αγοράς. Η ολοκληρωμένη διαβίωση υπονοεί δέσμευση προς την κοινωνία, ενώ η ανεξάρτητη διαβίωση περιορίζεται μόνο σε δέσμευση προς στο άτομο.
Προκύπτουν όμως και κάποια σοβαρά ερωτήματα αναφορικά με την ανακοίνωση της θεσμοθέτησης της ειδικότητας του προσωπικού βοηθού! Ποιον θα επιβαρύνει το κόστος των βοηθών; Και κατά πόσο είναι στις προθέσεις της κυβέρνησης να διασυνδέσει την παροχή των προσωπικών βοηθών με κριτήρια λειτουργικότητας, που θα έχουν ως αποτέλεσμα την αναδιανομή των κρατικών προνοιακών προγραμμάτων;
Περί αναδιανομής βάσει πλούτου και καριέρας
Στη σύγχρονη φάση του καπιταλισμού, κάθε μορφή εξάρτησης εξατομικεύεται, γίνεται αντικείμενο ψυχολογικοποίησης και θεωρείται εξευτελιστική από τη στιγμή που το κυρίαρχο δόγμα θεωρεί αυτονόητο και επιβεβλημένο ότι ο καθένας πρέπει να ικανοποιεί μόνος του τις οικονομικές του ανάγκες και να μην εκμεταλλεύεται τα οικονομικά πλεονάσματα. Για να παγιωθεί αυτή η αντίληψη, προωθούνται επικοινωνιακά εκείνοι οι ανάπηροι που τα έχουν καταφέρει. Οι «άριστοι». Σε αυτό το νεοφιλελεύθερο αφήγημα, όλοι οι άνθρωποι αξιολογούνται σε σχέση με την επιτυχία τους ή την αποτυχία τους, βάσει πλούτου και καριέρας· τα σώματα διαχωρίζονται σε ικανά και μη, ενώ οι ανάπηροι υπάρχουν σε χώρους εργασίας ως φωτεινά παραδείγματα που πρέπει να ακολουθήσουν και άλλοι. Το πώς φτάνει όμως ένας ανάπηρος άνθρωπος στην αγορά εργασίας και αν αυτό αποτελεί ένα τυχαίο γεγονός αποσυνδέεται από την ύπαρξη ανάγκη κοινωνικού κράτους για την υποστήριξή του. Σε περιόδους οικονομικής κρίσης, αποκρύπτονται τα δομικά αίτια της εξάρτησης, οι πρακτικές εξουσιαστικής καθυπόταξης και οι μηχανισμοί κοινωνικού ελέγχου.
Η κυβέρνηση δεν έχει ανοίξει ακόμα τα χαρτιά της αναφορικά με τις αναπηρικές συντάξεις και τα επιδόματα.
Οι ανάπηροι βιώνουμε τη διαστρέβλωση της έννοιας της αυτονομίας, της χειραφέτησης και του αυτοπροσδιορισμού με βολικές για τη νεοφιλελεύθερη ιδεολογία «λύσεις», όπως αυτή του διαχωρισμού των «ατόμων με ειδικές ανάγκες» ανάμεσα σε αυτούς που είναι «πραγματικά πολύ ανάπηροι» και σε εκείνους που μπορούν να πραγματοποιούν κάποιου είδους έμμισθη εργασία με αντίστοιχη μείωση των επιδομάτων και της φροντίδας.
Ωστόσο, σε αυτό το πλαίσιο εύκολα παραβλέπεται το γεγονός ότι η ικανότητα δεν είναι το μόνο που έχει σημασία, γιατί ο αποκλεισμός των αναπήρων από την έμμισθη εργασία δεν οφείλεται μόνο στη δική τους ικανότητα να εργαστούν, αλλά και στον στιγματισμό στον οποίο υποβάλλονται κατά τη διαδικασία πρόσληψης.
Όπως σχολίασε κάποιες αντίστοιχες δηλώσεις στη χώρα του ο Άγγλος πρωτοπόρος της ανεξάρτητης διαβίωσης και του κοινωνικού μοντέλου θεωρητικός και ανάπηρος ακαδημαϊκός Vic Finkelstein «δεν μπορεί κανείς να διαπραγματευθεί την αναπηρία αφήνοντας έξω την ουσιώδη φύση της κοινωνίας».
Αναφορικά με τις «επιλεκτικές παραχωρήσεις», ο Finkelstein αναφέρει: "Το πρόταγμα της ανεξάρτητης διαβίωσης δεν μπορεί παρά να αποβεί ατελέσφορο στο πλαίσιο του καπιταλισμού, γιατί η επιτυχία του προϋποθέτει οικονομικές εξαρτήσεις από ένα κράτος πρόνοιας που ασφαλώς τείνει να εγκαταλειφθεί".
Τι απαντάμε στις «προγραμματικές δηλώσεις»: ΤΙΠΟΤΑ ΓΙΑ ΕΜΑΣ ΧΩΡΙΣ ΕΜΑΣ!
Αξιώνουμε συμπερίληψη και όχι μόνο ειδικά σχολεία. Πρόσβαση στα εργαλεία αξιοπρέπειας και δικαίωμα στην αξιοπρεπή διαβίωση, με υπολογισμό του κόστους ζωής μας, που είναι τριπλάσιο από αυτό των μη αναπήρων. Προσβάσιμα σχολεία που να χωράνε όλα τα παιδιά, ανάπηρα και μη, με κοινή εκπαίδευση, προσβάσιμα δημόσια και ιδιωτικά κτήρια, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης στο περιεχόμενο των εγγράφων, προσβάσιμα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, προσβάσιμα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας, με διερμηνεία στην ελληνική νοηματική γλώσσα και υποτιτλισμό για κωφούς και βαρήκοους, κινηματογράφους και θέατρα με καθολική προσβασιμότητα στο δομημένο περιβάλλον αλλά και στο περιεχόμενο για όλους τους ανθρώπους με αισθητηριακές βλάβες.
Αξιώνουμε συνέχιση των προγραμμάτων αποϊδρυματοποίησης ώστε να απελευθερωθούν οι πλέον ευάλωτοι των ευάλωτων συνανάπηροί μας.
Επιζητούμε τη συναντίληψη με τη μη ανάπηρη κοινωνία και συμπόρευση απέναντι στις τακτικές στιγματισμού των αναπήρων, την απώθηση της κοινωνικά κατασκευασμένης αντίληψης του «ανάπηρου μαϊμού» που μόνο στόχο έχει να δυσκολέψει τις ζωές μας και να νομιμοποιήσει τις περικοπές στο συλλογικό ασυνείδητο.
Αξιοπρέπεια και δικαιοσύνη για ΟΛΟΥΣ, ΟΛΕΣ και ΟΛΑ!
* Ο Αντώνης Ρέλλας είναι σκηνοθέτης - ανάπηρος ακτιβιστής
