Live τώρα    
15°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
15 °C
12.0°C16.5°C
1 BF 69%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
14 °C
11.5°C16.0°C
0 BF 65%
ΠΑΤΡΑ
Αραιές νεφώσεις
14 °C
7.0°C15.5°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
14 °C
12.8°C15.8°C
2 BF 80%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
5 °C
4.9°C12.9°C
0 BF 100%
Μεταπολίτευση, Δημοκρατία και Αριστερά
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Μεταπολίτευση, Δημοκρατία και Αριστερά

Τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότερο ακούγεται από διάφορα στόματα το αίτημα «να ξεμπερδεύουμε με την Μεταπολίτευση». Αυτοί που το λένε, εννοούν πιθανότατα «να ξεμπερδεύουμε με τους κοινωνικούς αγώνες και τους αγώνες για δημοκρατία» ή πιο χυδαία «να μην κλείνουμε τους δρόμους για ψύλλου πήδημα».

Ας πάρουν απόφαση ότι με τη Μεταπολίτευση δεν θα ξεμπερδέψουν ποτέ. Πολύ απλά γιατί η Μεταπολίτευση είναι μια κορυφαία ιστορική τομή στην πολιτική ιστορία του τόπου μας. Και με τις ιστορικές τομές δεν ξεμπερδεύεις. Υπάρχει ένα πριν και ένα μετά.

Τι έλυσε η Μεταπολίτευση

Η Μεταπολίτευση του 1974 δικαίωσε σε μεγάλο βαθμό τα αιτήματα των ριζοσπαστικών δημοκρατικών αγώνων, που ξεκίνησαν κατά τη σκληρή μετεμφυλιακή δεκαετία του '50 και μαζικοποιήθηκαν εντυπωσιακά κατά την πολυτάραχη δεκαετία του '60. Τέτοια αιτήματα ήταν: η κατάργηση των αυταρχικών και περιοριστικών αναγκαστικών νόμων του Εμφυλίου (του γνωστού «παρασυντάγματος») που εμπόδιζαν την ελεύθερη πολιτική δραστηριότητα των κομμάτων και απαγόρευαν τη νόμιμη λειτουργία του Κομμουνιστικού Κόμματος.

Ο αποκλεισμός του στρατού από κάθε ανάμειξη στην πολιτική. Η αποκατάσταση της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, με εξουδετέρωση του αστυνομικού κράτους και του παρακράτους. Και η επίλυση του πολιτειακού, μετά την ολοκληρωτική ηθική ανυποληψία στην οποία περιήλθε ο θεσμός της Βασιλείας με το παλατιανό πραξικόπημα του 1965. Στην πορεία και μετά την ιστορική ήττα της Δεξιάς το 1981, οι αλλαγές αυτές βάθυναν ακόμα περισσότερο: υπήρξε η πλήρης εξάλειψη των καταλοίπων του Εμφυλίου Πολέμου στον κρατικό μηχανισμό, η αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης και η δυνατότητα επαναπατρισμού των πολιτικών προσφύγων.

Τίποτα, φυσικά, από όλα αυτά δεν προσφέρθηκε στο πιάτο και με εύκολες λύσεις. Χρειάστηκαν αγώνες, ισχυρές πολιτικές συγκρούσεις, μια διαρκής αναμέτρηση ανάμεσα στο συντηρητικό κατεστημένο και τις προοδευτικές δυνάμεις του τόπου. Αλλά έτσι προχωράνε οι κοινωνίες προς τα εμπρός.

Τι δεν έλυσε η Μεταπολίτευση;

Τι δεν έλυσε η Μεταπολίτευση: Το πρόβλημα ενός κράτους που θα μπορούσε να λειτουργεί έξω από την πολιτική κηδεμονία του εκάστοτε κόμματος εξουσίας, με διαφάνεια, σταθερούς θεσμούς και κοινά αποδεκτούς κανόνες λειτουργίας. Το κράτος αντιμετωπίστηκε ως λάφυρο για όποιον κατείχε την κυβέρνηση και αυτή υπήρξε μια χρόνια και τεράστια στρέβλωση, για την αντιμετώπιση της οποίας, ουδέποτε υπήρξε πραγματική πολιτική βούληση. Στα μέσα της δεκαετίας του '90, υπήρξε μια ποιοτική αλλαγή σε αυτό, καθώς ένα κομμάτι της εξουσίας πέρασε από τα χέρια των κομματικών μηχανισμών στα χέρια των ισχυρών οικονομικών συμφερόντων.

Τότε ήταν που άρχισαν να διατυπώνονται οι πρώτες γκρίνιες ότι η μεταπολίτευση έχει παρατραβήξει και ότι οι παραδοσιακές διαχωριστικές γραμμές είχαν αρχίσει να ξεθωριάζουν. Η οικονομική ανάπτυξη της περιόδου εκείνης συνοδεύτηκε από μια χαμένη ιστορική ευκαιρία. Αντί η χώρα να εδραιώσει ένα στέρεο παραγωγικό μοντέλο, που θα εξασφάλιζε εκτός από την οικονομική και την κοινωνική πρόοδο, η χώρα έγινε έρμαιο των επιδιώξεων μιας πανίσχυρης ελίτ - ελάχιστα παραγωγικής μάλιστα. Τα επιχειρηματικά κέρδη εκτοξεύτηκαν, αλλά η αδιαφάνεια και η διαπλοκή έγιναν κανόνας, η φοροδιαφυγή και η φοροαποφυγή επίσης, ενώ, την ίδια στιγμή, το πελατειακό κράτος συνέχιζε να λειτουργεί κανονικά, απορροφώντας τεράστιους πόρους για να τους διοχετεύσει σε σκάνδαλα και ρουσφέτια και ενταφιάζοντας έτσι οριστικά κάθε προοπτική παραγωγικής ανάπτυξης. Έτσι φτάσαμε στα τεράστια ελλείμματα και τη χρεωκοπία.

Η πολιτική κρίση των Μνημονίων

Η περίοδος των Μνημονίων, εκτός από την ασύλληπτη κοινωνική καταστροφή που προκάλεσε, συνοδεύτηκε από μια τεράστια οπισθοδρόμηση σε θέματα θεσμών, δημοκρατίας και ιδεολογίας. Το παλιό πολιτικό σύστημα υπέστη μια πρωτοφανή ήττα, φυσικό αποτέλεσμα του τρόπου με τον οποίο οδήγησε τη χώρα στη χρεοκοπία και την παρέδωσε στους δανειστές, προσπαθώντας παράλληλα να διαιωνίσει την κυριαρχία του.

Ο «ανένδοτος» στον οποίο επιδόθηκε, στη συνέχεια, εναντίον των κυβερνήσεων της Αριστεράς, ένας τοξικός πολιτικός αγώνας, στον οποίο επιστρατεύτηκε κάθε θεμιτό και αθέμιτο μέσον, είχε αποτέλεσμα να δηλητηριαστεί κάθε πλευρά και κάθε λεπτομέρεια της δημόσιας πολιτικής ζωής, να γυρίσει ο κοινοβουλευτισμός πολλές δεκαετίες πίσω και να εκλείψει κάθε λογική συναίνεση ή έστω παραγωγική αντιπαράθεση, ακόμα και σε στοιχειώδη θέματα εκσυγχρονισμού του κράτους και της διοίκησης.

Αποτέλεσμα της κρίσης και της πολιτικής οπισθοδρόμησης των Μνημονίων ήταν η φρικιαστική εκλογική ενδυνάμωση μιας ναζιστικής συμμορίας δολοφόνων, με αγκυλωτούς σταυρούς στις πλάτες, αλλά και η ολική επαναφορά της Ακροδεξιάς. Κλισέ του τύπου «στη χούντα κοιμόμασταν με ανοιχτά παράθυρα», «στο Πολυτεχνείο δεν υπήρχαν νεκροί», «η δικτατορία έφτιαξε δρόμους», που το 1974 τα έλεγε μόνο ο "Ελεύθερος Κόσμος" και ο Παπαδόπουλος στα υπομνήματά του προς την Εισαγγελία Εφετών, σήμερα αποτελούν κυρίαρχες αντιλήψεις στη λαϊκή βάση της Δεξιάς και εκφωνούνται από ηγετικά της στελέχη. Και αυτός ο ιστορικός αναθεωρητισμός, που συνοδεύεται από ακροδεξιές λαϊκιστικές προσεγγίσεις σε σύγχρονα προβλήματα, όπως το μεταναστευτικό και η ασφάλεια, συνιστούν έναν νέο κίνδυνο για τη δημοκρατία. Η Αμερική του Τραμπ και η Ευρώπη του Όρμπαν, της Λεπέν και του Σαλβίνι είναι ζωντανά παραδείγματα για το πού μπορεί να μας οδηγήσει αυτή η τάση.

Η Αριστερά και οι δημοκρατικοί αγώνες

Η Αριστερά οφείλει να μελετά τη Μεταπολίτευση και να αντλεί τα απαραίτητα συμπεράσματα κοιτάζοντας προς το αύριο του τόπου. Η εμπειρία του πολιτικού κύκλου που άνοιξε το 1974 δείχνει ότι οι αγώνες για δημοκρατία, για προοδευτικό εκσυγχρονισμό, για εκδημοκρατισμό των θεσμών είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένοι με τους αγώνες για κοινωνική δικαιοσύνη, δουλειά και αξιοπρέπεια. Οι δυνάμεις του παλαιοκομματισμού και οι δυνάμεις του κέρδους απέτυχαν περισσότερες από μία φορές να κινήσουν την κοινωνία και τη χώρα προς τα εμπρός - αρκέστηκαν σταθερά στο να την λεηλατούν, ωθώντας ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας στο περιθώριο, την απόγνωση και την ανασφάλεια.

Η πρόοδος λοιπόν, όπως και η εμπέδωση και εμβάθυνση της δημοκρατίας, είναι υπόθεση των προοδευτικών πολιτικών δυνάμεων, όπως ακριβώς και η υπεράσπιση της κοινωνικής δικαιοσύνης, των ανθρώπινων αξιών, των κοινωνικών αγαθών και του περιβάλλοντος. Και η Αριστερά είναι πια ο κύριος κορμός του προοδευτικού πόλου. Για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των καιρών, οφείλει να είναι διαβασμένη και ορθολογική, έντιμη και ανιδιοτελής, μαχητική και αποτελεσματική. Και φυσικά, επιτέλους, πολύ πιο απαιτητική από τον ίδιο της τον εαυτό. Έτσι χτίζεται η ηγεμονία και αποκαθίστανται οι ισχυροί δεσμοί με την κοινωνία.

Η ιστορική εξέλιξη δεν σε περιμένει, πρέπει να παρεμβαίνεις συνεχώς για να την επηρεάσεις. Και αυτό είναι μια από τις σημαντικότερες παρακαταθήκες της Μεταπολίτευσης.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL