Του Jean - Claude Bourdin*
- Είναι προφανές ότι αυτή η συμφωνία θα ευνοήσει τις μεγάλες επιχειρήσεις στην Αργεντινή (βοοειδή), στη Βραζιλία (βοοειδή, σόγια). στην Παραγουάη (σόγια), στην Ουρουγουάη (βοοειδή, σόγια), οι οποίες ήδη κυριαρχούν στις αγορές των χωρών τους. Οι επιχειρήσεις αυτές ήδη εδώ και δεκαετίες ακολουθούν αναπτυξιακές πολιτικές εντατικοποίησης της παραγωγής, χωρίς να ενδιαφέρονται για τους τοπικούς πληθυσμούς και για το περιβάλλον, ενώ είναι υπεύθυνες για το θάνατο χιλιάδων μικρών και μεσαίων αγροτικών επιχειρήσεων. Η δραστηριότητα των μεγάλων ομίλων προκαλεί φαραωνική ανάπτυξη υποδομών που αλλοιώνουν το περιβάλλον και μεταμορφώνει το περιβάλλον, σε κατεύθυνση αντίθετη από εκείνη των διεκδικήσεων των αγροτικών κοινοτήτων των ιθαγενών (Βραζιλία, Αργεντινή).
Η συμφωνία ελεύθερου εμπορίου Ευρωπαϊκής Ένωσης - Mercosur2 εγείρει ήδη ανησυχίες και κριτικές στη Γαλλία. Όμως, συχνά ξεχνάμε ότι στη Mercosur περιλαμβάνονται και οι αγρότες και οι χειρώνακτες. Κάθε αριστερή κριτική στη συμφωνία θα πρέπει να συνυπολογίζει τους λόγους της απόρριψης της από τους τελευταίους και τον αγώνα τους. Η συμφωνία ελεύθερου εμπορίου ανάμεσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Mercosur, της οποίας οι όροι δεν έχουν γίνει δημοσίως γνωστοί, προκαλεί ήδη ανησυχίες και κριτικές στους αγρότες, στους κτηνοτρόφους και στους υπέρμαχους της δημόσιας υγείας. Οι κριτικές αυτές εμφανίζονται έντονα στη Γαλλία και αφορούν στα συμφέροντα του αγροτικού κόσμου. Επίσης, υπάρχουν ανησυχίες από τους οικολόγους σε σχέση με τα διακυβεύματα για τη δημόσια υγεία: οι κανόνες, οι πρακτικές κυρίως, σε σχέση με την υγειονομική ασφάλεια των αγροτικών προϊόντων από τη Mercosur τίθενται -και ορθά- στο μικροσκόπιο, ως προς το κατά πόσο επαρκούν σε σχέση με το αντίστοιχο ευρωπαϊκό πλαίσιο.
Είναι αλήθεια ότι η κριτική δεν αφορά μόνο τα συμφέροντα του αγροτικού κόσμου και συγκεκριμένα της γαλλικής αγροβιομηχανίας. Ένα τμήμα της εστιάζει στο γεγονός ότι οι χώρες της Mercosur δεν επιθυμούν να αποκηρύξουν, το αντίθετο μάλιστα, τη μαζική παραγωγή και τις ήδη πολύ καταστροφικές για το περιβάλλον πρακτικές. H Ευρώπη κινδυνεύει να καταστεί εγγυητής αναπτυξιακών πολιτικών που βασίζονται στην καταστροφή του μικρού και μεσαίου αγροτικού κλήρου, ο οποίος ήδη απειλείται και πιέζεται από τις τράπεζες και τους μεγάλους παραγωγούς, αλλά και της χλωρίδας και της πανίδας.
Δεν αρκούν τα καθησυχαστικά λόγια του Pascal Lamy (στο δίκτυο France Inter, την 1η Ιουλίου), πρώην Γενικού Διευθυντή του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου και επίτιμου Προέδρου του Ινστιτούτου Jacques Delors, για να μας πείσουν ότι η ισχυρή αγροβιομηχανία της Βραζιλίας θα αποκηρύξει τα μεταλλαγμένα, τα ζιζανιοκτόνα και την αποψίλωση των δασών του Αμαζονίου. Δύσκολα γίνεται κατανοητό το πως οι τεράστιες επενδύσεις που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί στην περιοχή του Αμαζονίου θα μεταμορφωθούν σε «αειφορική διαχείριση», φιλική προς το περιβάλλον, για να ικανοποιηθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση. Δύσκολα ο Μπολσονάρο θα αποχωριστεί τη στήριξη των τραπεζών και εκείνων των αγροτοκτηνοτρόφων που καταστρέφουν το περιβάλλον εδώ και δεκαετίες.
Άρα πρόκειται για δικαιολογημένη κριτική και θα λέγαμε ότι είναι λογική η ανησυχία και για τα προϊόντα που εισάγονται από το Νότιο ημισφαίριο της Αμερικής και για το μέλλον της γαλλικής αγροτικής παραγωγής (αν και θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι ένα συγκεκριμένο τμήμα της γαλλικής αγροτικής οικονομίας είναι εκείνο που πραγματικά απειλείται). Όμως, ξεχνούμε πολλές φορές ότι η Mercosur είναι οι αγρότες, οι τεχνίτες, οι ιθαγενείς. Κάθε κριτική, εφόσον θέλει να λέγεται αριστερή, θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη της τους λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι αυτοί απορρίπτουν τη συμφωνία και τους φόβους τους σε σχέση με τις συνέπειές της.
Αυτή η συμφωνία ελεύθερου εμπορίου έρχεται να διαδεχτεί άλλες αντίστοιχες. Μία υπεύθυνη πολιτική στάση, ακόμα και μη αριστερή, θα ήταν να αξιολογηθούν οι συνέπειες αυτών των συμφωνιών και να συγκριθούν τα αποτελέσματα με τις προθέσεις εκείνων που τις σχεδίασαν. Για παράδειγμα, η προηγούμενη συμφωνία ανάμεσα στις ΗΠΑ, στον Καναδά και στο Μεξικό θα
μπορούσε να αποτελέσει ένα παράδειγμα αυτού που δεν πρέπει να κάνουμε, όταν χώρες με διαφορετικό οικονομικό επίπεδο υποβάλλονται σε άνοιγμα των αγορών τους. Μία τέτοια εξέλιξη ευνοεί τους πιο ισχυρούς και δημιουργεί δυσάρεστες καταστάσεις. Όταν για παράδειγμα γνωρίζουμε τη διατροφική και συμβολική αξία του καλαμποκιού για τους Μεξικανούς, δεν μπορεί να μένουμε ικανοποιημένοι από το γεγονός ότι αυτοί καταναλώνουν καλαμπόκι εισαγόμενο από τις ΗΠΑ. Πρόκειται για ακραίο παράδειγμα θα πουν κάποιοι. Όμως τι συνέβη και με τις άλλες συμφωνίες; Ποιοι πλούτισαν και ποιοι φτώχυναν;
Είναι προφανές ότι αυτή η συμφωνία θα ευνοήσει τις μεγάλες επιχειρήσεις στην Αργεντινή (βοοειδή), στη Βραζιλία (βοοειδή, σόγια). στην Παραγουάη (σόγια), στην Ουρουγουάη (βοοειδή, σόγια), οι οποίες ήδη κυριαρχούν στις αγορές των χωρών τους. Οι επιχειρήσεις αυτές ήδη εδώ και δεκαετίες ακολουθούν αναπτυξιακές πολιτικές εντατικοποίησης της παραγωγής, χωρίς να ενδιαφέρονται για τους τοπικούς πληθυσμούς και για το περιβάλλον, ενώ είναι υπεύθυνες για το θάνατο χιλιάδων μικρών και μεσαίων αγροτικών επιχειρήσεων.
Η δραστηριότητα των μεγάλων ομίλων προκαλεί φαραωνική ανάπτυξη υποδομών που αλλοιώνουν το περιβάλλον και μεταμορφώνει το περιβάλλον, σε κατεύθυνση αντίθετη από εκείνη των διεκδικήσεων των αγροτικών κοινοτήτων των ιθαγενών (Βραζιλία, Αργεντινή). Αυτή η πολιτική έχει οδηγήσει σε αμέτρητες συγκρούσεις με τον ντόπιο αγροτικό κόσμο, σε πλήθος δολοφονιών και σε ποινικοποίηση των κινητοποιήσεων (Παραγουάη, Αργεντινή), από το επίσημο κράτος. Μια βαθύτατα ταξική πάλη, η οποία εγγράφεται στο μακρύ ιστορικό χρόνο, με λαμπρές στιγμές, και η οποία εξελίσσεται αυτή τη στιγμή σε όλες τις χώρες της Mercosur, ανάλογα βέβαια με τις εκάστοτε τοπικές ιδιαιτερότητες.
Εάν αυτή η συμφωνία ελεύθερου εμπορίου ανάμεσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Mercosur ξεκινήσει να εφαρμόζεται, αυτό θα σημαίνει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση υποστηρίζει πολιτικές καταστροφικές για χιλιάδες θέσεις εργασίας, πολιτικές οι οποίες παραβιάζουν τα δικαιώματα των κοινοτήτων των ιθαγενών, πολιτικές ιδιαίτερα βλαπτικές για το περιβάλλον. Εκείνοι οι οποίοι, όπως ο Pascal Lamy, προπαγανδίζουν ότι αυτή η συμφωνία θα ωφελήσει αυτές τις χώρες, απλώς κοροϊδεύουν τον κόσμο.
Εφόσον υφίσταται αριστερή κριτική στη συμφωνία, αυτή θα πρέπει να περιλαμβάνει στον πυρήνα της την αλληλεγγύη στους ιθαγενείς και στους αγρότες της Mercosur, αλλά και την αποτίμηση των όσων σκιαγραφήσαμε εδώ. Οφείλει να βασίζεται στις οργανώσεις των πολιτών και στα κινήματα των χωρών της Mercosur, για να δημιουργήσει μία πιο επιθετική προσέγγιση (και όχι μόνο μια αμυντική αντίδραση, όπως εκείνη της FNSEA, ή την αντίστοιχη των υποστηριχτών του «η υγεία στο πιάτο μας») και να καταγγείλει την καταστολή και την εκμετάλλευση των αγροτών και των ιθαγενών. Στόχος θα πρέπει να είναι να γίνουν γνωστές οι θέσεις τους για μία μη καπιταλιστική αγροτική παραγωγή. Είναι ώρα να θυμηθούμε εκείνο τον ωραίο ορισμό του φιλοσόφου Gilles Deleuze, στο τι σημαίνει να είναι κανείς αριστερός: «είναι η ικανότητα του να μπορείς να προσεγγίζεις τα ερωτήματα από απόσταση».
* Φιλόσοφος και ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Poitiers
Μετάφραση: Νικόλας Κουντούρης
1 Άρθρο δημοσιευμένο στον ιστότοπο Médiapart στις 4 Ιουλίου 2019
2 ΣτΜ: Οι χώρες της Λατινικής Αμερικής που συμμετέχουν στο διεθνή οργανισμό Mercosur είναι η Αργεντινή, η Βραζιλία, η Παραγουάη και η Ουρουγουάη ως πλήρη μέλη, η Χιλή, η Βολιβία, η Κολομβία, ο Ισημερινός, η Γουιάνα, το Περού και το Σουρινάμ ως συνδεδεμένα μέλη, η Νέα Ζηλανδία και το Μεξικό ως παρατηρητές και η Βολιβία, της οποίας όμως η συμμετοχή τελεί υπό αναστολή από την 1η Δεκεμβρίου 2016.
