Του Νίκου Χατζηνικολάου
Στην επόμενη Βουλή ο ΣΥΡΙΖΑ θα είναι αξιωματική αντιπολίτευση. Αυτό είναι το δεύτερο σημαντικό αποτέλεσμα των εκλογών της 7ης Ιουλίου. Το πρώτο και σημαντικότερο βέβαια είναι ότι η Νέα Δημοκρατία σχημάτισε κυβέρνηση.
Βρισκόμαστε στην αρχή μιας νέας πολιτικής περιόδου. Απ’ τη στάση που θα κρατήσουν οι οργανώσεις του ΣΥΡΙΖΑ, τα κορυφαία στελέχη του και ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας στο διάστημα των επόμενων τεσσάρων ετών (αν η κυβέρνηση Μητσοτάκη κρατήσει τόσο, που δεν το φαντάζομαι) πολλά θα εξαρτηθούν ως προς το πολιτικό και κοινωνικό μέλλον της χώρας.
Η υποχρέωση να κυβερνήσεις και το κόμμα
Θυμάμαι σε μια συζήτηση του Κώστα Δουζίνα στην τηλεόραση και αργότερα σ’ ένα άρθρο του στην "Αυγή" πριν από μερικές εβδομάδες που αναφέρθηκε στην «ενηλικίωση» του ΣΥΡΙΖΑ. Παρ' όλο που οι μεταφορές αυτού του τύπου είναι πάντοτε επικίνδυνες, νομίζω ότι η ιδέα είναι καλή αν γίνει περιορισμένη χρήση της. Κι ας πω αμέσως τι εννοώ.
Ο ΣΥΡΙΖΑ, παντελώς απροετοίμαστος για να ασκήσει κυβερνητικό έργο, ήρθε πρώτο κόμμα στις βουλευτικές εκλογές τον Ιανουάριο του 2015. Ενσάρκωσε την επιθυμία για αλλαγή ευρύτατων λαϊκών (και όχι μόνο) μαζών που ήλπιζαν ότι ήταν σε θέση να υλοποιήσει τις υποσχέσεις του και να τις βγάλει άμεσα από τη δεινή κατάσταση στην οποία είχαν περιέλθει: ανεργία, λουκέτα, χρέη, κατοικίες χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, άστεγοι, πείνα.
Ο ΣΥΡΙΖΑ της στιγμής εκείνης ήταν ένα κόμμα ανομοιογενές, που το συγκροτούσαν βασικά δύο τάσεις. Το κοινό έδαφος πάνω στο οποίο στηρίζονταν ήταν περιορισμένο, ήταν όμως αρκετό για να μπορέσουν να συνυπάρξουν στην αντιπολίτευση και επί πέντε - έξι μήνες στην κυβέρνηση. Αρκεί να σκεφτεί κανείς πώς κατέληξε αυτή η συνύπαρξη: απ’ τη μια το τρίτο Μνημόνιο που δέχτηκε να υπογράψει ο Αλέξης Τσίπρας ύστερα από εκείνη τη νύχτα των διαπραγματεύσεων με τους δανειστές κι απ’ την άλλη το γνωστό σποτάκι του Λαφαζάνη με το ταξί που κατευθύνεται στο Νομισματοκοπείο.
Η αποχώρηση των συγκεκριμένων δυνάμεων που ακολούθησε, όσο κι αν κόστισε, και κόστισε πολύ, ήταν ταυτόχρονα σωτήρια. Τα διαφορετικά σημεία αναφοράς και η διγλωσσία πήραν τέλος. Η περίοδος της «ενηλικίωσης» ξεκίνησε. Ο ΣΥΡΙΖΑ έπρεπε τώρα να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του, να κυβερνήσει υπεύθυνα και να βγάλει τη χώρα απ’ το Μνημόνιο το οποίο ο ίδιος αναγκάστηκε να υπογράψει.
Ενδιαφέρουσες είναι οι διαφορές από τις προηγούμενες μνημονιακές κυβερνήσεις: α) Το εξαιρετικό οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ ήταν συχνά σε θέση να αποσπάσει ευνοϊκότερες λύσεις από τις αρχικά προτεινόμενες από τους δανειστές. β) Ξεδιπλώθηκε σταδιακά μια ομπρέλα ανθρωπιστικής προστασίας για τα θύματα της εγκληματικής πολιτικής των κομμάτων που χρεοκόπησαν τη χώρα. γ) Διαμορφώθηκε μια δυναμική εξωτερική πολιτική που οδήγησε σε νέες συμμαχίες και στηρίγματα για τα ελληνικά συμφέροντα στα Βαλκάνια και στην Ανατολική Μεσόγειο.
Είτε χαρακτηρίσουμε τη νέα περίοδο «φάση ενηλικίωσης» είτε «φάση μετάλλαξης», η ουσία είναι πως σταδιακά διαμορφώθηκε, ντε φάκτο, και όχι μετά από προγραμματικούς πολιτικούς σχεδιασμούς, από τον Σεπτέμβριο του 2015 και μετά, ένας ιδιόμορφος πολιτικός σχηματισμός.
Ένα κόμμα που είχε πάρει στις τελευταίες εκλογές 35% βρέθηκε βαθμιαία «προσκολλημένο» στον κυβερνητικό μηχανισμό ώστε να μπορέσει να προωθήσει το κυβερνητικό έργο. Υπερβάλλω λίγο, αλλά αυτή είναι η ουσία. Ένα κόμμα αριστερό που σχεδόν αποκόπηκε από τις ρίζες του γιατί έριξε όλες τις δυνάμεις του για να επιτευχθεί ο μεγάλος στόχος: να βγει η χώρα απ' τα Μνημόνια.
Το ότι μέσα σ’ αυτή τη διαδικασία αναδείχθηκε (από τον χώρο των απροετοίμαστων να κυβερνήσουν!) μια σειρά πολιτικών προσώπων (υπουργών, γενικών γραμματέων και στελεχών) που χειρίστηκαν με εντυπωσιακή ωριμότητα και γνώση τους φακέλους δύσκολων θεμάτων είναι ένα ζήτημα που τη στιγμή αυτή πρέπει τουλάχιστον να αναφερθεί. Έχω την εντύπωση πως το γεγονός αυτό συνέβαλε στη βαθμιαία μετατόπιση της αρχικά αρνητικής στάσης των εκπροσώπων των δανειστών απέναντι στην ελληνική κυβέρνηση.
Ο Αλέξης Τσίπρας, στη δημόσια τοποθέτησή του το βράδυ της Κυριακής, όπου αναγνώρισε την εκλογική ήττα του κόμματός του, αναφέρθηκε με την ειλικρίνεια που τον χαρακτηρίζει στην εξασθένηση της σύνδεσης του ΣΥΡΙΖΑ με τις τοπικές κοινωνίες ως συνέπεια των προτεραιοτήτων που είχαν τεθεί. Μετανιώνει κανείς γι’ αυτό; Ελπίζω πως όχι. Αυτές ήταν οι σωστές προτεραιότητες.
Οι εκλογές εξάλλου χάθηκαν για περισσότερους λόγους, ένας απ’ τους οποίους ήταν σίγουρα η ολόπλευρη αφοσίωση στην προώθηση του κυβερνητικού έργου μέχρι τον Αύγουστο του 2018 και η απόπειρα στήριξης των πλέον αδύναμων κοινωνικών στρωμάτων στη συνέχεια.
Τι θα πει «Ριζοσπαστική Αριστερά» σήμερα;
Εκείνο που θέλω να υποστηρίξω σήμερα είναι πως ετούτη η ήττα, νίκη θριαμβευτική από περισσότερες πλευρές, μπορεί να αποτελέσει την ευκαιρία ο ΣΥΡΙΖΑ να προχωρήσει σε ουσιαστική αναδιάταξη δυνάμεων, να σκεφτεί πάνω στον τύπο του κόμματος που είναι ή θέλει να είναι και να προχωρήσει στην αντιμετώπιση προβλημάτων που κι αυτά έμειναν στην άκρη, στη φούρια της ολοκλήρωσης των «προαπαιτουμένων».
Ενάντια στο ρεύμα, πραγματικά, ο ΣΥΡΙΖΑ. Το ζήτημα όμως είναι πως για να συνεχίσεις να παλεύεις ενάντια στο ρεύμα πρέπει να έχεις δυνάμεις. Διαφορετικά το μόνο που θα απομείνει είναι η ιστορική προσφορά σου, ενώ οι μπουλντόζες της νέας εξουσίας θα εξαφανίζουν και τα τελευταία ίχνη του έργου που άφησες πίσω σου. Στο σημείο αυτό βρισκόμαστε σήμερα.
Η ελληνική δημοκρατική αλλά και Ριζοσπαστική Αριστερά είναι υποχρεωμένη να συνειδητοποιήσει ποια είναι τα χαρακτηριστικά της φυσιογνωμίας της. Λίγα είναι τελείως καινούργια. Στην αλληλοσύνδεσή τους όμως φαίνεται «το πρόσωπο» του ΣΥΡΙΖΑ, κι αυτό παραμένει σε μεγάλο βαθμό ακαθόριστο ή ασαφές. Αν αυτό δεν συνειδητοποιηθεί και δεν αλλάξει, πώς θα μπορέσεις να ισχυροποιήσεις την ακτινοβολία σου;
Τι θα πει «Ριζοσπαστική Αριστερά» σήμερα; Ποια είναι τα ιδεολογικά σημεία αναφοράς σου και πώς τα ενισχύεις; Πού προχωράς περισσότερο στην οικονομική σου πολιτική; Πιστεύω πως πολλά σχετίζονται στο οικονομικό επίπεδο με το θέμα της θεμελίωσης του κοινωνικού κράτους σε μια περίοδο όπου η συντηρητική, νεοφιλελεύθερη Ευρώπη θέλει, αντιθέτως, να εξαφανίσει κάθε ίχνος του.
Με ποιες ασφαλιστικές δικλίδες υλοποιείς αυτό που εσύ ο ίδιος αποκαλείς «δίκαιη ανάπτυξη»; Υπάρχει όμως και η δεύτερη, εξίσου σημαντική διάσταση: το θέμα της διεύρυνσης της δημοκρατίας, δηλαδή των δημοκρατικών δικαιωμάτων των πολιτών.
Νέα δυναμική στρατηγική
Ο ΣΥΡΙΖΑ θα μπορέσει να βρει τη χρυσή τομή ανάμεσα στη Σοσιαλδημοκρατία και στα απολιθώματα κομμουνιστικού τύπου;
Ύστερα από τεσσεράμισι χρόνια πόλεμου λάσπης, κατασκευασμένων «νέων» και μεθοδικής παραπληροφόρησης, κάθε τρίτη Ελληνίδα και κάθε τρίτος Έλληνας ψήφισε ΣΥΡΙΖΑ. Μια παρακαταθήκη που σε υποχρεώνει να επεξεργαστείς μια νέα δυναμική στρατηγική για την περίοδο που θα είσαι αξιωματική αντιπολίτευση.
Τώρα ήρθε η ώρα της κριτικής και της αυτοκριτικής. Θα βοηθήσει αποφασιστικά αν είναι αναλυτική και ουσιαστική. Κεκλεισμένων των θυρών. Διαφορετικά φαντάζεστε τι θα κάνουν τα ΜΜΕ! Δεν κατάφεραν μετά τον Σεπτέμβριο του 2015 να διασπάσουν τον ΣΥΡΙΖΑ. Θα το πετύχουν τώρα;
