ΤΟΥ Γιώργου Ν. Ουρσουζίδη*
Η πρόσφατη τραγωδία στο Μάτι και στον Βουτζά της Ανατολικής Αττικής, που κόστισε τη ζωή σε δεκάδες πολίτες, ανέδειξε προβλήματα και δυσπλασίες δεκαετιών.
Ανέδειξε παράλληλα την ολιγωρία, την πονηριά και την πελατειακή νοοτροπία που χαρακτήριζε όλες ανεξαιρέτως τις μεταπολεμικές κυβερνήσεις.
Είναι ακριβώς εκείνες οι ελίτ τις οποίες ο μεγάλος μας ποιητής Γεώργιος Σεφέρης τις περιέγραψε εύστοχα το 1945:
«...η βλακεία, η εγωπάθεια, η μωρία και η γενική αναπηρία της ηγετικής τάξης στη σημερινή Ελλάδα σε φέρνει στην ανάγκη να ξεράσεις. Είμαι βέβαιος πως τούτοι οι ελεεινοί δεν αντιπροσωπεύουν τη ζωντανή Ελλάδα, δεν αντιπροσωπεύουν τίποτε και υπάρχουν άγνωστοι, πολλοί που δεν ξέρουν, αλλά που αξίζουν...».
Ακριβώς αυτή η πολιτική διαχείριση είναι υπεύθυνη για τη διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος γεμάτου προβλήματα και δυσπλασίες. Αλλά και για την παραβίαση της συνταγματικής επιταγής (άρθρο 24 1Σ), η οποία ορίζει:
«Η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του κράτους και δικαίωμα του καθενός.
Για τη διαφύλαξή του το κράτος έχει υποχρέωση να παίρνει ιδιαίτερα προληπτικά ή κατασταλτικά μέτρα στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας.
Νόμος ορίζει τα σχετικά με την προστασία των δασών και των δασικών εκτάσεων.
Η σύνταξη Δασολογίου συνιστά υποχρέωση του κράτους.
Απαγορεύεται η μεταβολή του προορισμού των δασών και των δασικών εκτάσεων, εκτός αν προέχει για την εθνική οικονομία η αγροτική εκμετάλλευση ή άλλη τους χρήση, που την επιβάλλει το δημόσιο συμφέρον».
Η παραπάνω συνταγματική επιταγή παρέμεινε για πολλές δεκαετίες ανενεργή μόνο για να θυμίζει τη χρόνια αβελτηρία μας απέναντι στην πατρίδα, απέναντι στις επόμενες γενιές, απέναντι στα τραγικά θύματα των πυρκαγιών, που με όλο και μεγαλύτερη ένταση έχουμε και στη χώρα μας.
Παρά την απόλυτη αναγκαιότητα σεβασμού και εφαρμογής της παραπάνω συνταγματικής επιταγής που αφορά ευθέως την επιβίωσή μας -όπως αποδεικνύεται διαχρονικά από τα τραγικά γεγονότα στην Ελλάδα, αλλά και σε ολόκληρο τον πλανήτη- δεν κατέστη δυνατό να γίνει πράξη.
Στο ερώτημα γιατί επί δεκαετίες δεν έχει προχωρήσει η σύνταξη του εθνικού Δασολογίου, η απάντηση εκ των ενόντων είναι: το εθνικό Δασολόγιο, που αφορά τον κρισιμότερο παράγοντα για τη διαχείριση και προστασία των δασών δεν υλοποιήθηκε ποτέ κι έτσι μπόρεσε να γίνουν ανεκτές η αυθαιρεσία και η δημιουργία άναρχων οικισμών μέσα στα δάση, τα ρέματα και να αποκλειστεί η πρόσβαση στον αιγιαλό.
Οι δασικοί χάρτες αποτελούν τη βασική προϋπόθεση για την κατάρτιση εθνικού Δασολογίου, που με τη σειρά του αποτελεί τη θεμελιώδη προϋπόθεση για την πιστή εφαρμογή του άρθρου 24 του συντάγματος.
Οι δασικοί χάρτες, που ξεκίνησαν να αναρτώνται μετά το 2015 - μέχρι σήμερα έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία σε ποσοστό 50% επί του συνόλου-, είναι η βασική προϋπόθεση για την κατάρτιση του εθνικού Δασολογίου.
Για πάρα πολλά χρόνια οι πολίτες όλων αυτών των περιοχών, με χαρακτηριστικά ανάλογα με αυτά της πυρόπληκτης περιοχής της Ανατολικής Αττικής, ήταν απροστάτευτοι -και συνεχίζουν να είναι- στο έλεος των εμπρηστών, επίδοξων καταπατητών, στο έλεος των ακραίων καιρικών φαινομένων, στο έλεος της λιποψυχίας και της σκοπιμότητας της διοίκησης, της Αυτοδιοίκησης και φυσικών προσώπων. Αναπόφευκτα σήμερα -μετά τα πρόσφατα τραγικά γεγονότα στην Ανατολική Αττική- όλοι έρχονται αντιμέτωποι με τις ευθύνες τους και τις συνέπειες του νόμου.
Οι πολίτες, απροστάτευτοι από αυτούς που εμπιστεύονταν, από αυτούς που ψήφιζαν -αυτό πρέπει να αλλάξει οριστικά- με οποιοδήποτε κόστος!
Μετά τη φονική πυρκαγιά στην Αττική τίποτα δεν είναι όπως πριν. Η πολιτεία πρέπει να ενεργήσει άμεσα και χωρίς χρονοτριβή. Αυτό είναι το χρέος απέναντι στα τραγικά θύματα και στις οικογένειές τους, απέναντι στις επόμενες γενιές. Αυτό σημαίνει ανάληψη της πολιτικής ευθύνης!
Η περιοχή Μάτι της Ανατολικής Αττικής και ό,τι ανάγεται σ' αυτή
Οι ειδικοί ακαδημαϊκοί, οι τεχνικοί γνωρίζουν άριστα τα δεδομένα της διαχρονικής πολεοδομικής αυθαιρεσίας στις καμένες περιοχές της Ανατολικής Αττικής, αλλά ακόμη και ένας απλός πολίτης εντυπωσιάζεται από τον απαράδεκτο τρόπο που έχουν δομηθεί οι εν λόγω περιοχές.
Εύκολα μπορεί να παρατηρήσει κανείς την πυκνή βλάστηση από πεύκα που ανάμεσά τους μόλις διακρίνεις τις οροφές των μονοκατοικιών, αλλά και μεγαλύτερων κτηρίων, τους μαντρότοιχους που υπερβαίνουν σημαντικά το προβλεπόμενο επιτρεπόμενο ύψος, την έλλειψη ελεύθερων κοινόχρηστων χώρων, πλατειών, πεζοδρομίων, τους ακανόνιστους δρόμους με τα επιεικώς απαράδεκτα πλάτη. Δρόμοι που αν δεν γνωρίζεις καλά την περιοχή, κυριολεκτικά αποτελούν λαβύρινθο. Φυσικά, ούτε λόγος για πυροσβεστικούς κρουνούς και μέτρα πυρασφάλειας.
Η διέξοδος, η πρόσβαση προς τη θάλασσα απαιτεί ειδική γνώση της περιοχής, αφού οι μαντρότοιχοι των οικοπέδων (σε εισαγωγικά ή όχι) εμποδίζουν την ορατότητα, και όμως... υπάρχουν και στο μέτωπο προς την παραλία! Και όχι μόνο στη Ανατολική Αττική.
Σύμφωνα με τα στοιχεία των δασικών χαρτών, αλλά και λοιπών κρατικών υπηρεσιών, περιοχές με τα παραπάνω χαρακτηριστικά υπάρχουν πολλές σε Αττική, Θεσσαλονίκη, Χαλκιδική, Κόρινθο και αλλού.
Ο Διόνυσος στην Πεντέλη -σίγουρα και αλλού- εντυπωσιάζει με... τη γενναιότητα, το θάρρος ή το θράσος των ενοίκων.
Συνεπώς, τα τραγικά γεγονότα στο Μάτι, όπου εγκλωβίστηκαν συμπολίτες μας μέσα σε φονικούς «δρόμους» και μαντρότοιχους, χάνοντας τη ζωή τους με τον πλέον οδυνηρό τρόπο, είναι βέβαιο ότι θα τα ξαναζήσουμε. Δεν πρέπει να το επιτρέψουμε!
Η αντιμετώπιση του προβλήματος, πρώτη προτεραιότητα
Επί δεκαετίες χτίζονταν μέσα από ένα διεφθαρμένο πολιτικό/οικονομικό σύστημα «οικισμοί» με τα παραπάνω χαρακτηριστικά, δημιουργώντας σε κλίμα ατιμωρησίας την απόλυτη πολεοδομική αυθαιρεσία, που αποδείχθηκε εκ των πραγμάτων εγκληματική.
Κανένας σοβαρός άνθρωπος, πόσο μάλλον ειδικός επιστήμονας, δεν μπορεί να ισχυριστεί πως σε ένα τέτοιο πολεοδομικό περιβάλλον, σε έναν πολεοδομικά αυθαίρετο οικισμό 20.000 κατοίκων, μπορεί να εφαρμοστεί αποτελεσματικά οποιοδήποτε σχέδιο πολιτικής προστασίας, οποιοδήποτε σχέδιο εκκένωσης του πληθυσμού σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, πόσο μάλλον σε συνθήκες πανικού. Αυτό ακόμη και σε έναν καλοσχεδιασμένο οικισμό με «συγχωρητικό περιβάλλον» φαντάζει δύσκολο να επιτευχθεί.
Εξάλλου, αν δεν έχει έτσι η κατάσταση, τότε ας αφήσουμε τα πράγματα να συνεχίσουν να εξελίσσονται όπως ακριβώς εξελίχθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες - αδιανόητο!
Συνεπώς, πρέπει άμεσα να εκπονηθεί ένα πρότυπο σχέδιο από ειδικούς επιστήμονες που να εφαρμοστεί σε όλες τις περιοχές με τα χαρακτηριστικά των «οικισμών» της Ανατολικής Αττικής. Ένα πρότυπο σχέδιο που:
* Να αντιμετωπίζει τον «οικισμό» ως ένα ενιαίο σύνολο αυθαιρέτως υφιστάμενο.
* Να προβλέπει διαπλάτυνση των οδών και την κατασκευή πεζοδρομίων σε βάρος των ιδιοκτησιών.
* Να προβλέπει την κατασκευή των απαραίτητων ελεύθερων κοινόχρηστων χώρων σε βάρος των ιδιοκτησιών.
* Να προβλέπει την καθαίρεση όλων των φυσικών και τεχνικών εμποδίων για άνετη και ασφαλή πρόσεθνικούη στις ακτές.
* Να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά την απρόσκοπτη φυσική λειτουργία των ρεμάτων.
* Να γίνει πρόβλεψη -μεσοπρόθεσμα- ώστε τα δίκτυα των οργανισμών κοινής ωφέλειας να είναι υπόγεια.
Προφανώς πρόκειται για πολύ δύσκολο εγχείρημα, αφού χρειάζονται ριζικές παρεμβάσεις σε ένα άναρχα δομημένο οικιστικό σύνολο πολλών χιλιάδων κατοίκων σε αρκετές περιπτώσεις. Ωστόσο, αποτελεί αδήριτη αναγκαιότητα.
Η άρση του κινδύνου, μπορεί να προσδώσει -εκτός από τα αυτονόητα- μεγάλη υπεραξία στην κατά τα άλλα πανέμορφη περιοχή από άποψη φυσικού κάλλους. Αρκεί να σκεφτεί κανείς τη δυσφήμιση που υπέστη η χώρα από την πρόσφατη τραγωδία που βιώσαμε.
Έτσι μπορεί να μελετηθεί και να σχεδιαστεί ένα ρεαλιστικό και εφαρμόσιμο σχέδιο πολιτικής προστασίας. Όλα τα άλλα ζητήματα νομίμως ή αυθαιρέτως υφισταμένων μεμονωμένων κτισμάτων, χρήσεων γης κ.λπ. έπονται. Οι συμπολίτες μας ιδιοκτήτες πρέπει να κατανοήσουν ότι η Πολιτεία είναι υποχρεωμένη να λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα προκειμένου να αρθεί ο σοβαρός κίνδυνος που ελλοχεύει στην άναρχη δόμηση. Δεν είναι δυνατόν έπειτα από τόσα τραγικά γεγονότα που βιώσαμε, έπειτα από τόσο ανθρώπινο πόνο να συνεχίσουμε σαν να μη συμβαίνει τίποτα, όπως κατά συρροή στο παρελθόν συνέβαινε. Αυτό πρέπει να τελειώσει οριστικά.
Ούτε είναι δυνατόν τη χρόνια ανοχή, τη χρόνια αβελτηρία της Πολιτείας να τη μεταβιβάζουμε συνεχώς στις πλάτες ανυποψίαστων ανθρώπων του μόχθου, που εν τέλει δεν φταίνε σε τίποτα, αλλά καλούνται να πληρώσουν τα δικά μας εγκληματικά λάθη και παραλήψεις.
«Η χώρα μας πρέπει να θωρακιστεί απέναντι στις πυρκαγιές όπως θωρακίζεται απέναντι στους σεισμούς» τονίζει ο ακαδημαϊκός Χρήστος Ζερεφός -και έχει απόλυτο δίκιο-, προειδοποιώντας για το γεγονός ότι τις επόμενες δεκαετίες θα έχουμε επιπλέον σαράντα ημέρες δασικών πυρκαγιών.
Οι αυθαίρετοι «οικισμοί» σε καμένα ή εκχερσωμένα δάση που ήδη έχουν δηλωθεί φτάνουν τα 282.000 στρέμματα σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν υποβάλει οι δήμοι και με την ολοκλήρωση της ανάρτησης των δασικών χαρτών ίσως φτάσουν τα 700.000 στρέμματα.
Χιλιόμετρα από τις παραλίες της χώρας... «μαντρώθηκαν» κατά το δοκούν!
«Δρόμοι - δολοφόνοι» κατασκευάστηκαν με γνώμονα όχι το δημόσιο συμφέρον και την ασφάλεια των πολιτών, αλλά άναρχα και αυθαίρετα.
Αυτό που μας καταλογίζουν οι πολίτες -και δικαίως- είναι ότι 3,5 χρόνια ανεχτήκαμε τη φρικτή, την εγκληματική κατάσταση που επί δεκαετίες είχε διαμορφωθεί.
Μπορεί όμως οποιαδήποτε κυβέρνηση να «αίρει τας αμαρτίας δεκαετιών»; Να θεραπεύσει λάθη, παραλείψεις και σκοπιμότητες που επέτρεψαν στα συμφέροντα να δημιουργήσουν «οικισμούς» ανθρωποπαγίδες και σήμερα πολλοί από τους πρωταγωνιστές να γίνονται και τιμητές; Τα αποτελέσματα της ανύπαρκτης οικιστικής πολιτικής είναι ακριβώς οι τραγικές συνέπειες των πυρκαγιών και των πλημμυρών. Είναι εγκληματικό να αποποιούνται των ευθυνών τους και να τις ρίχνουν στην κυβέρνηση εκμεταλλευόμενοι την απελπισία των Ελλήνων πολιτών.
Η επιχείρηση απομάκρυνσης τουλάχιστον 20.000 πολιτών είναι κάτι τόσο απλό όσο θέλουν ορισμένοι να το εμφανίσουν; Μέσα σε ένα φρικτό περιβάλλον πολεοδομικής αυθαιρεσίας, όπου κυριαρχεί η δόμηση «κατά το δοκούν», με «δρόμους» φονιάδες, χωρίς ελεύθερους χώρους, με μάντρες που αποκλείουν την πρόσβαση στις ακτές, αναρωτιέται κανείς πιο σχέδιο μπορεί να εκπονηθεί και κυρίως να εφαρμοστεί. Αυτό παραμένει ζητούμενο σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης ακόμα και σε ορθά σχεδιασμένους οικισμούς. Ο χρόνος απομάκρυνσης είναι πολλαπλάσιος του χρόνου εξάπλωσης μιας πυρκαγιάς ή του επερχόμενου όγκου νερού σε πλημμύρες.
Οι οικιστές πρέπει να συνειδητοποιήσουν -όπως όλοι μας- ότι οι περιβαλλοντικές αλλαγές μας φέρνουν πιο κοντά όλο και πιο συχνά σε παρόμοια φαινόμενα. Πρέπει επίσης να συνειδητοποιήσουν ότι πρέπει να παραχωρήσουν λίγα μέτρα για τη διάνοιξη δρόμων και ελεύθερων χώρων. Μόνο... «να δώσει ο γείτονας» δεν επαρκεί!
Έγιναν όμως προσπάθειες στα τελευταία 3,5 χρόνια, όπως θεσμοθέτηση των δασικών χαρτών για την ολοκλήρωση του Δασολογίου, απαραίτητου εργαλείου για την ορθολογική και αποτελεσματική αντιμετώπιση των σοβαρών προβλημάτων των «οικισμών» τύπου Μάτι, αλλά και για την αποτελεσματική προστασία των δασών και δασικών εκτάσεων από καταπάτηση - εκχέρσωση - οικοδόμηση.
Όμως πρέπει να παραδεχτούμε ότι η πρόσφατη τραγωδία στο Μάτι της Αττικής ταρακούνησε τα λιμνάζοντα νερά, έφερε στο φως τη διαχρονική αθλιότητα της αυθαιρεσίας σε βάρος της ασφάλειας των πολιτών -υπήρξαν ανάλογες καταστάσεις και στο παρελθόν πολλές φορές*- και πλέον δεν έχουμε περιθώρια ανοχής. Πρέπει να ενεργήσουμε άμεσα και αποτελεσματικά με γνώμονα το εθνικό συμφέρον, που δεν είναι άλλο από την ασφάλεια των πολιτών.
Εικόνες σαν αυτή δεν πρέπει να επιτρέψουμε να υπάρξουν ξανά!
Θέλω να ευχαριστήσω, να δηλώσω ευγνωμοσύνη σε όλους εκείνους που διακριτικά συνέδραμαν στο έργο της διάσωσης των συνανθρώπων μας, περιορίζοντας σημαντικά τις ανθρώπινες απώλειες.
Ένα μεγάλο ευχαριστώ στους ανθρώπους που έταξαν στη ζωή τους να σώζουν ζωές.
Ανάληψη πολιτικής ευθύνης σημαίνει αναγνωρίζω τη μεγάλη ευθύνη που μου κληροδοτήθηκε, αλλά είμαι παρών, τολμώ και υπηρετώ!
* Ο Γιώργος Ν. Ουρσουζίδης είναι βουλευτής Ημαθίας του ΣΥΡΙΖΑ
Πυρκαγιές στην Αττική από το 1981
1981 Κοκκιναράς, Κηφισιά: κάηκαν 6.000 στρέμματα. 1982 Διόνυσος, επέκταση Πεντέλη, Εκάλη, Πικέρμι, Γέρακας, Μαραθώνας: κάηκαν 25.000 στρέμματα, 2 νεκροί. 1986 Βαρυμπόμπη: κάηκαν 40.000 στρέμματα. 1986 Πεντέλη: μέχρι τη Μονή. 1992 Αυλώνα, Μαλακάσα, Καπανδρίτι, Γραμματικό, Ωρωπός: κάηκαν 55.000 στρέμματα. 1993 Άγιος Στέφανος, Άγιος Πέτρος, Ραπεντώσα: κάηκαν 150 σπίτια και 100.000 στρέμματα. 1993 Ωρωπός: κάηκαν 9.000 στρέμματα. 1993 Βίλια. 1993 Σχηματάρι. 1998 Πεντέλη, Νέος Βουτζάς, Ανθούσα: κάηκαν 75.000 στρέμματα. 2000 Πεντέλη: κάηκε ό,τι δεν είχε καεί προηγούμενα. 2005 Ραφήνα, Βουτσάς, Καλλιτεχνούπολη: εκκενώθηκε η Καλλιτεχνούπολη και το Νοσοκομείο Παίδων Πεντέλης. 2007 Πάρνηθα. 2007 Πεντέλη: κάηκαν 10.000 στρέμματα. 2009 Γραμματικό: από 21 έως 25 Αυγούστου 210.000 στρέμματα έγιναν στάχτη. Επεκτάθηκε από το Γραμματικό σε Μαραθώνα, Παλλήνη, Διόνυσο (νομίζω η μεγαλύτερη της Αττικής).
