Live τώρα    
20°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
17.1°C20.7°C
2 BF 52%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
18 °C
16.5°C18.5°C
2 BF 68%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
14.8°C16.6°C
3 BF 70%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
18 °C
15.4°C18.0°C
4 BF 52%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
19.9°C19.9°C
3 BF 40%
Τα capital controls και η καπιταλιστική ομοιοπαθητική
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Τα capital controls και η καπιταλιστική ομοιοπαθητική

Ας υποθέσουμε ότι η απελευθέρωση των αναλήψεων ήταν το προτελευταίο βήμα πριν την ολοκληρωτική άρση των capital controls. Τα οποία, όπως είναι καλό να ενθυμούμαστε, ήταν η απόλυτη άσκηση της υπερεθνικής νομισματικής κυριαρχίας της ΕΚΤ στο πλαίσιο της Ευρωζώνης. Η οποία μάλιστα στην περίπτωση της Ελλάδας ασκήθηκε όχι απλά ως «τεχνικού» χαρακτήρα παρέμβαση για να προστατευτεί το τραπεζικό σύστημα από το bank run και την κατάρρευση, αλλά ως κραυγαλέος πολιτικός εκβιασμός σε μια κοινωνία που, ελάχιστες μέρες μετά το κλείσιμο των τραπεζών και την επιβολή των capital controls, θα προσερχόταν στις κάλπες για το δημοψήφισμα της 5.7.2015. Ήταν μια μόνο τυπικά κυβερνητική απόφαση που επιβλήθηκε αυταρχικά από την ΕΚΤ μέσω της διακοπής της πρόσβασης των ελληνικών τραπεζών στον ELA, τη μοναδική πηγή ρευστότητας για να μην κατεβάσουν ρολά.

Αυτά για να μην ξεχνιόμαστε. Άλλου παπά ευαγγέλιο το αν -μονομερώς και χωρίς τους εκβιασμούς της ΕΚΤ- οποιαδήποτε κυβέρνηση από το 2010 και εντεύθεν όφειλε να επιβάλει κεφαλαιακούς ελέγχους για να σταματήσει τη διαφυγή του πλούτου εκτός χώρας. Σε μια τέτοια περίπτωση, είναι μάλλον βέβαιο ότι η ΕΚΤ θα βρισκόταν στην αντίπερα όχθη: θα κατήγγελλε τα capital controls ως παραβίαση των κανόνων του ευρωσυστήματος, καταπάτηση της οικονομικής ελευθερίας ή αθέμιτο ανταγωνισμό.

Ωστόσο, τα capital controls, στα τρία χρόνια και κάτι αδιάλειπτης ισχύος τους, είχαν μια βαθιά και βίαιη «παιδαγωγική» επίδραση στην κοινωνία και την οικονομική της συμπεριφορά. Έφεραν την έκρηξη του πλαστικού χρήματος και των ηλεκτρονικών συναλλαγών σε βαθμό πρωτόγνωρο. Οι συναλλαγές- αγορές με κάρτες υπερτριπλασιάστηκαν σε ετήσιο όγκο. Στο λιανεμπόριο και στις υπηρεσίες, μετά και την επιβολή των POS, ο μισός και πλέον τζίρος γίνεται χωρίς μετρητά, τα παγκόσμια μονοπώλια παροχής χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών (visa, mastercard κ.ά.) πανηγυρίζουν για την εκρηκτική αύξηση των ανέπαφων συναλλαγών και του πλήθους άλλων εναλλακτικών εφαρμογών πληρωμής (ηλεκτρονικό πορτοφόλι, mobile banking), τα μετρητά περιθωριοποιούνται, οι λογαριασμοί εξοφλούνται ηλεκτρονικά, οι κρατικές υπηρεσίες όλο και περισσότερο αποστρέφονται το «φυσικό» χρήμα και απαιτούν την εξόφλησή τους ψηφιακά. Το χρήμα μοιάζει να εξαφανίζεται.

Φυσικά, δεν πρόκειται για ελληνική πρωτοτυπία. Είναι η καθυστερημένη, αλλά εκρηκτική εκδήλωση μιας παγκόσμιας τάσης που σχετίζεται όχι μόνο με τις τεχνολογικές αλλαγές, οι οποίες προϊόντος του χρόνου θα μετατρέψουν τα νομισματοκοπεία σε μουσεία, αλλά κυρίως με την ανάγκη του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου -και σ’ αυτό περιλαμβάνονται και οι κεντρικές τράπεζες- να ελέγξει πλήρως τη χρηματική κυκλοφορία. Μοιάζει με μια προσπάθεια ώστε από τον κατά Μαρξ γενικό τύπο του κεφαλαίου (Χ-Ε-Χ', Χ = χρήμα, Ε = Εμπόρευμα και Χ' = χρήμα προσαυξημένο με την υπεραξία) να εξαλειφθούν και οι ελάχιστες ανεπιθύμητες «διαρροές» της κυκλοφορίας του χρήματος, να συμπυκνωθεί η κυκλοφορία στον μαγικό τύπο Χ-Χ' του τοκοφόρου κεφαλαίου, που αποτυπώνει τον αγαπημένο αστικό μύθο ότι το χρήμα γεννάει χρήμα χωρίς να μεσολαβήσει τίποτα και κανείς.

Ελληνική ιδιαιτερότητα, όμως, είναι ότι αυτός ο μετασχηματισμός της χρηματικής κυκλοφορίας συντελέστηκε σε συνθήκες κρίσης χρέους, ύφεσης, μνημονιακής λιτότητας και βίαιης υποτίμησης της εργατικής δύναμης. Μεγάλο μέρος του πλούτου χάθηκε προς διάφορες κατευθύνσεις, κυρίως προς τους θεσμικούς δανειστές. Αλλά και μεγάλο μέρος του υποβλήθηκε μια βίαιη αναδιανομή, κυρίως υπέρ του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Τα capital controls είχαν μια καθοριστική συμβολή σ’ αυτό. Η βελτίωση των μεγεθών, η ελαχιστοποίηση της εξάρτησης από τον ELA της ΕΚΤ, για τα οποία επαίρονται οι τράπεζες, αντανακλούν την ευχέρεια που διαθέτουν πλέον να ελέγχουν και την παραμικρή ροή ρευστότητας. Να κατέχουν τελικά το μονοπώλιο του χρήματος, πάντα υπό το άγρυπνο μάτι της ΕΚΤ, έχοντας μάλιστα παγώσει εδώ και χρόνια κάθε δανεισμό.

Δεν πρόκειται απλά για μια τεχνικής φύσεως, ιδεολογικά άχρωμη και ταξικά «ουδέτερη» αλλαγή. Τα capital controls έσωσαν τις τράπεζες και τις καταθέσεις, αλλά ταυτόχρονα μετέτρεψαν την οικονομία σε ακόμη πιο τραπεζοκεντρική από τα προ κρίσης επίπεδα. Κατά κάποιον τρόπο, ο εκσυγχρονισμός και η θωράκιση της χρηματικής κυκλοφορίας έχει πια ανατεθεί σ’ αυτούς που προκάλεσαν τη μεγαλύτερη και πιο επώδυνη παγκοσμίως μεταπολεμική διαταραχή της. Κάτι σαν καπιταλιστική ομοιοπαθητική δηλαδή. Ή σαν προετοιμασία της επόμενης κρίσης...

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL