Σε δύο μέρες θα υπάρξει ολοκλήρωση των 8,5 χρόνων μνημονιακών επώδυνων κύκλων για την Ελλάδα. Μέσα σε αυτά τα χρόνια ελήφθησαν περί τα 78 δισ. ευρώ δημοσιονομικά μέτρα, τα οποία με τον έναν ή τον άλλον τρόπο έπληξαν το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής κοινωνίας, οδηγώντας σε απώλεια του ελληνικού ΑΕΠ κατά 25% μέχρι το 2015!
Αναφορικά με τα μέτρα αυτά, τα περίπου 63 δισ. αφορούν την περίοδο 2010-2014, ενώ άλλα 11 δισ. την περίοδο 2015-2018. Τα υπόλοιπα 4 δισ. αφορούν τη διετία 2019-2020 και πρόκειται για τη μείωση των συντάξεων και του αφορολογήτου. Ωστόσο, είναι εξαιρετικά πιθανό να μην εφαρμοστούν και να καταργηθούν εντός του φθινοπώρου.
Σύμφωνα με δηλώσεις του τότε υπουργού Οικονομικών Γιάννη Στουρνάρα στις αρχές Ιανουαρίου του 2014, είχαν ληφθεί ως εξής:
* Το 2010 ελήφθησαν μέτρα 19,07 δισ. ευρώ.
* Το 2011 εφαρμόστηκαν μέτρα της τάξης των 18,24 δισ. ευρώ.
* Το 2012 ελήφθησαν μέτρα 11,53 δισ. ευρώ.
* Το 2013 υιοθετήθηκαν μέτρα 10,22 δισ. ευρώ.
Για το 2014 προβλέπονταν ήδη μέτρα 3,86 δισ. ευρώ.
Από τα σχεδόν 63 δισ. ευρώ μέτρων που ελήφθησαν, τα 33 δισ. περίπου είναι περικοπές δαπανών και τα υπόλοιπα μέτρα αύξησης των εσόδων. Την πρώτη τριετία (2010 - 2012) τα περισσότερα ήταν μέτρα ενίσχυσης των εσόδων. Το 2013 και το 2014 συνέβη το αντίθετο.
Εκτός τροχιάς από το καλοκαίρι του 2014
Αξίζει να σημειωθεί και σε σχέση με τη μετάβαση από το δεύτερο στο τρίτο πως στις αρχές του 2017 το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ανέφερε: «Το αρχικό πρόγραμμα προέβλεπε 16 τριμηνιαίες αξιολογήσεις, εκ των οποίων μόνο πέντε ολοκληρώθηκαν, κι αυτές με σημαντικές καθυστερήσεις. Μετά τον Ιούνιο του 2014 το πρόγραμμα εκτροχιάστηκε». Ως εκ τούτου δεν εφαρμόστηκε και η απόφαση του Eurogroup του Νοεμβρίου του 2012 περί ελάφρυνσης του χρέους...
Στην ίδια άλλωστε έκθεση αναφέρεται ότι «κατά τη διάρκεια του 2012-2015 η δημοσιονομική προσαρμογή ήταν σημαντική (3,25% του ΑΕΠ), αλλά υπολειπόταν του στόχου του προγράμματος (7% του ΑΕΠ)» αναφέρει και συνεχίζει: «Μόλις το πρόγραμμα εξετράπη από την πορεία, το πρωτογενές πλεόνασμα μειώθηκε στο 0,25% του ΑΕΠ μέχρι το 2015, κάτω από τον αρχικό στόχο του προγράμματος του 4,5% του ΑΕΠ και τον αναθεωρημένο στόχο του προγράμματος στο 3,5% του ΑΕΠ».
Το συνολικό ποσό δανεισμού από Ε.Ε. και ΔΝΤ κατά τη διάρκεια των τριών Μνημονίων υπολογίζεται περίπου σε 302 δισ. ευρώ και προήλθε σε συντριπτικό ποσοστό από ευρωπαϊκούς φορείς (89,4%), ενώ το υπόλοιπο 10,6% από το ΔΝΤ.
Πού πήγαν τα λεφτά
Από τα 80 δισ. ευρώ (110 δισ. ήταν το αρχικό κεφάλαιο, αλλά δεν εκταμιεύτηκε) του πρώτου δανείου τα 10 δισ. ευρώ κατατέθηκαν στο ελληνικό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και τα υπόλοιπα 70 δισ. ευρώ περίπου διοχετεύθηκαν για την αποπληρωμή δανειακών υποχρεώσεων του Ελληνικού Δημοσίου και την κάλυψη του υπέρογκου ελλείμματος του κρατικού προϋπολογισμού.
Από τα 130,9 δισ. ευρώ διαμορφώθηκε το ποσό του δανείου που έλαβε η χώρα μας από τον Μάρτιο του 2012 έως τον Αύγουστο του 2014 από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF), ο οποίος αντικαταστάθηκε στη συνέχεια από τον ESM.
Αναλυτικότερα όμως η κατανομή του δεύτερου δανείου που έλαβε η Αθήνα από τον EFSF έχει ως εξής:
* 47,8 δισ. ευρώ αφορούσαν την κάλυψη ελλειμμάτων του προϋπολογισμού.
* 37,3 δισ. ευρώ είχαν προβλεφθεί για την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών.
* 34,6 δισ. ευρώ διατέθηκαν για να ολοκληρωθεί το PSI.
* 11,2 δισ. ευρώ δόθηκαν για την επαναγορά ελληνικών ομολόγων.
Σημαντικό μέρος, δηλαδή 37 δισ. ευρώ, δόθηκε για να υλοποιηθεί το «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων στα χέρια ιδιωτών, δηλαδή το PSI.
Η οικονομική ενίσχυση του ESM προς την Ελλάδα, στο πλαίσιο του τρίτου προγράμματος, ανέρχεται σε 61,9 δισ. ευρώ, από τα 86 δισ. που ήταν αρχικά διαθέσιμα. Συνολικά ο ESM και το EFSF έχουν εκταμιεύσει περίπου 204 δισ. ευρώ προς την Ελλάδα, αποτελώντας τον μεγαλύτερο πιστωτή της χώρας.
Σε σειρά ερωταπαντήσεων για το ελληνικό πρόγραμμα το Ταμείο σημειώνει ότι από τα 61,9 δισ. ευρώ που διατέθηκαν για την Ελλάδα στο πλαίσιο του τρίτου προγράμματος τα 36,3 δισ. ευρώ κάλυψαν ανάγκες εξυπηρέτησης χρέους, 8,8 δισ. άλλες χρηματοδοτικές ανάγκες (περιλαμβανομένων 7 δισ. ευρώ για ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις του Δημοσίου και 500 εκατ. ευρώ για ανάγκες διαρθρωτικών ταμείων) και 5,4 δισ. ευρώ για στήριξη τραπεζών (εκ των οποίων τα 2 δισ. ευρώ έχουν ήδη επιστραφεί. Επιπλέον 11,4 δισ. ευρώ χρησιμοποιούνται για το μαξιλάρι ρευστότητας.
Ποιοι έδωσαν τα δάνεια
Τα ευρωπαϊκά κεφάλαια για το πρώτο Μνημόνιο προήλθαν απευθείας από τα κράτη - μέλη της Ε.Ε. διότι τον Μάιο του 2010 δεν υπήρχε κάποιος μηχανισμός στήριξης χωρών σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το κοινό ταμείο που διαχειρίστηκε τα διμερή δάνεια που συνήψε η Ελλάδα με τις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε. ονομάστηκε "Ελληνική Δανειακή Διευκόλυνση".
Τα κεφάλαια για το δεύτερο Μνημόνιο εκταμιεύτηκαν από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF), το οποίο δημιουργήθηκε τον Ιούνιο του 2010 ως προσωρινός μηχανισμός επίλυσης κρίσεων. Το EFSF δεν αναλαμβάνει πλέον νέα δανειακά προγράμματα.
Τα κεφάλαια για το τρίτο Μνημόνιο προέρχονται από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM), ο οποίος αντικατέστησε το EFSF και αποτελεί τον μόνιμο μηχανισμό άμεσης πρόσβασης σε οικονομική βοήθεια για τα κράτη - μέλη της Ευρωζώνης που αντιμετωπίζουν δυσκολίες άντλησης κεφαλαίων από τις αγορές.
Αναφορικά με τη σειρά των γεγονότων, τον Ιούνιο του 2010 δημιουργήθηκε το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF), ένα επενδυτικό όχημα με έδρα το Λουξεμβούργο, που μπορούσε να δανειστεί από τις αγορές στηριζόμενο στις εγγυήσεις που παρείχαν οι χώρες - μέλη.
Το EFSF έδωσε δάνεια στην Ιρλανδία, την Πορτογαλία και την Ελλάδα προτού εγκριθεί από τα κοινοβούλια των χωρών - μελών και λειτουργήσει ο μόνιμος Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM) τον Ιανουάριο του 2013.
