Δύο είναι τα βασικά συμπεράσματα της Έκθεσης του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή, η οποία δημοσιοποιήθηκε πριν από λίγες μέρες, τα οποία έρχονται σε de facto αντίθεση με τις απόψεις του ΔΝΤ, φανερώνοντας ότι η αλλαγή στο “τιμόνι” του επικεφαλής επέφερε μερική απο-νεοφιλελευθεροποίηση του Γραφείου.
Το πρώτο αφορά το ότι η μείωση των μισθών δεν έφερε αύξηση της παραγωγικότητας και το δεύτερο πως η ενίσχυση οικονομικά κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων (εκτός της ουσιαστικής βοήθειας προς αυτά) δημιουργεί συνθήκες αύξησης του ελληνικού ΑΕΠ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η αλλαγή στάσης του Γραφείου ήρθε λίγο μετά τις αναφορές του ΔΝΤ περί μη ανάγκης αύξησης του κατώτατου μισθού και επαναφοράς των συλλογικών συμβάσεων εργασίας. Πέρα από το ότι οι αποφάσεις για κατώτατο και συλλογικές είναι ειλημμένες, έχει σημασία η ταξική λογική με την οποία αντιμετώπισε το ΔΝΤ (και όχι μόνο) τα τεκταινόμενα εντός της ελληνικής (και όχι μόνο) οικονομίας.
Η σύγκριση με την Ευρωζώνη
Άλλωστε η πρόσφατη έκθεση του ΟΟΣΑ για την παραγωγικότητα της εργασίας παρουσιάζει κάποια στοιχεία για τη χώρα μας που δεν μπορούν να θεωρηθούν ενθαρρυντικά. Συγκεκριμένα η χώρα μας ήταν η μοναδική της Ευρωζώνης όπου παρατηρήθηκε μείωση της παραγωγικότητας στη διάρκεια της κρίσης.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ ο ρυθμός μεγέθυνσης της παραγωγικότητας της εργασίας στην Ελλάδα όχι μόνο μειώθηκε σε σχέση με την περίοδο πριν από την κρίση (2001-2008), αλλά επιπλέον παρουσιάζει κατά μέσον όρο αρνητικό πρόσημο (-1,14%) την περίοδο μετά την κρίση (2009-2016). Αντιθέτως η παραγωγικότητα της Ευρωζώνης φαίνεται να μην επηρεάστηκε καθόλου από την κρίση, ενώ μέρος αυτής της μείωσης οφείλεται και στο γεγονός ότι το ΑΕΠ μειώθηκε πιο γρήγορα από την απασχόληση.
Παρατηρώντας πιο αναλυτικά τα στοιχεία του ΟΟΣΑ, τα οποία εμπεριέχονται στην έκθεση, ανά οικονομική δραστηριότητα είναι φανερό ότι η μεγάλη πτώση της παραγωγικότητας της εργασίας στην Ελλάδα οφείλεται κυρίως στον τομέα των υπηρεσιών, όπου ο θετικός ρυθμός μεταβολής κατά την προ κρίσης περίοδο (+3,43%) μετατράπηκε σε αρνητικό ρυθμό (-4,53%).
Οι κατασκευές παρουσίασαν παρόμοια εξέλιξη, με τον θετικό μέσο ρυθμό μεταβολής κατά την προ κρίσης περίοδο (+1,31%) να μετατρέπεται σε αρνητικό την περίοδο μετά την κρίση (-0,36%). Αντίθετα σημαντική αύξηση (κατά μέσον όρο περιόδου) εμφάνισε η παραγωγικότητα της εργασίας στη βιομηχανία (στο +3,98% από 1,15%), η οποία όμως δεν ήταν ικανή να αναστρέψει το συνολικό αποτέλεσμα της παραγωγικότητας της εργασίας.
Η μείωση των ομοιβών φέρνει ακόμη πιο... μειωμένη παραγωγικότητα
Και φτάνουμε στο θέμα των μισθών... Η παραγωγικότητα σε συνδυασμό με την αμοιβή της εργασίας καθορίζουν το μοναδιαίο κόστος εργασίας, που αποτελεί τη σημαντικότερη παράμετρο διεθνούς ανταγωνιστικότητας, γι' αυτό και έχει ιδιαίτερη σημασία να τονιστεί ο ρόλος της παραγωγικότητας, καθώς υπάρχει διαδεδομένη η εσφαλμένη εντύπωση ότι οι αμοιβές εργασίας από μόνες τους ορίζουν το μοναδιαίο κόστος εργασίας.
Αυτό το οποίο ισχύει είναι ότι το μοναδιαίο κόστος εργασίας μειώνεται (και η ανταγωνιστικότητα βελτιώνεται) όταν η παραγωγικότητα της εργασίας αυξάνεται πιο γρήγορα (ή μειώνεται πιο αργά) από την αμοιβή της εργασίας. Το βασικό συμπέρασμα της έκθεσης είναι πως η χώρα μας "είναι μια χαρακτηριστική περίπτωση όπου η μείωση του μοναδιαίου κόστους εργασίας στην περίοδο της κρίσης οφείλεται στην ταχύτερη μείωση των μισθών από την παραγωγικότητα".
Έτσι, ενώ η παραγωγικότητα της εργασίας μειώθηκε σημαντικά σε σχέση με το 2010 (περίπου κατά 6,5%), η αμοιβή της εργασίας μειώθηκε ακόμα περισσότερο (περίπου 16%), με αποτέλεσμα το μοναδιαίο κόστος εργασίας να μειωθεί κατά περίπου 10% βελτιώνοντας την ανταγωνιστικότητα.
Η μείωση της κοινωνικής ανισότητας οδηγεί σε ανάπτυξη...
Όπως αναφέρεται και στην έκθεση, η οικονομική κρίση είχε δυσμενείς επιπτώσεις στα επίπεδα φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού του πληθυσμού της χώρας. Πρόσφατα στοιχεία για την Ελλάδα δείχνουν αύξηση της πτωτικής πορείας του ποσοστού του πληθυσμού σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού το 2017 (πτωτική πορεία που αχνά εμφανίστηκε από το 2015 και παρέμεινε λίγο-πολύ σταθερή από τότε) από 35,6% το 2016 σε 34,8% το 2017, παραμένοντας ωστόσο σε επίπεδα υψηλότερα από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης.
Η μείωση αυτή μπορεί να ερμηνευτεί τόσο από την αύξηση της απασχόλησης (και μείωση της ανεργίας) όσο και από την αύξηση των μισθών που οδήγησαν σε αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος και της κατανάλωσης. Επίσης επανέρχεται το ζήτημα της αύξησης των μισθών...
...όπως και οι αυξήσεις μισθών
Όπως αποτυπώνεται στην έκθεση, η αύξηση του συνολικού διαθέσιμου εισοδήματος καθιστά ακόμα σημαντικότερη τη μείωση του δείκτη φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού αφού ο συγκεκριμένος δείκτης ορίζεται ως το ποσοστό των ατόμων με διαθέσιμο εισόδημα χαμηλότερο από το 60% του εθνικού διάμεσου διαθέσιμου εισοδήματος.
Στον βαθμό που οι πολιτικές για την αντιμετώπιση της κοινωνικής ανισότητας και του χάσματος της φτώχειας είναι αποτελεσματικές, μπορούν να ενισχύσουν και την οικονομική μεγέθυνση της χώρας μεσοπρόθεσμα, όπως αναφέρεται τόσο στη συγκεκριμένη όσο και σε αντίστοιχη του ΟΟΣΑ.
Για τον λόγο αυτόν η στοχευμένη προστασία των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων μπορεί να αποτελέσει προϋπόθεση για βιώσιμη ανάπτυξη. Και αυτό είναι ένα από τα ζητούμενα της επόμενης μεταμνημονιακής ημέρας.
