Ήδη από τα πρώτα χρόνια της απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα ήταν σαφές ότι χρειάζονταν σημαντικές νέες επενδύσεις σε μονάδες ηλεκτροπαραγωγής, για την πραγματοποίηση των οποίων δεν επαρκούσε ως κίνητρο η χονδρεμπορική τιμή της ενέργειας (Οριακή Τιμή Συστήματος, όπως λέγεται). Γι' αυτό και η ΡΑΕ, ήδη από το 2005, θέσπισε έναν Μηχανισμό Διασφάλισης Επαρκούς Ισχύος, ο οποίος παρέχει πρόσθετα έσοδα στους ηλεκτροπαραγωγούς για να ενισχύσει τη βιωσιμότητα των μονάδων τους. Ο μηχανισμός αυτός σχεδιάστηκε ώστε να είναι σε πρώτο στάδιο ρυθμιζόμενος, δηλαδή με διοικητικά οριζόμενη τιμή αμοιβής προς τις μονάδες ηλεκτροπαραγωγής. Σε επόμενο στάδιο προβλεπόταν ο μηχανισμός αυτός να γίνει αγοραστικός, δηλαδή να βασιστεί στις αρχές της προσφοράς και της ζήτησης. Ο μηχανισμός δεν έφτασε όμως ποτέ σ' αυτό το στάδιο, εφόσον η ΡΑΕ παρέτεινε συνεχώς την ισχύ του ρυθμιζόμενου μεταβατικού μηχανισμού, καθορίζοντας συχνά με αυθαίρετο τρόπο την τιμή αμοιβής των μονάδων και εισάγοντας κατά καιρούς σημαντικές στρεβλώσεις όσον αφορά τον τύπο και τις τεχνολογίες των μονάδων που δικαιούνται αυτής της αμοιβής.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας στρέβλωσης είναι ο Μεταβατικός Μηχανισμός Αποζημίωσης Ευελιξίας, που θεσπίστηκε με τον Νόμο 4389/2016, ισχύει από 1.5.2016 και θα διαρκέσει 12 μήνες κατά μέγιστο. Ο μηχανισμός αυτός αμείβει για την «ευελιξία» που παρέχουν στο Σύστημα (δηλαδή για τη γρήγορη ανταπόκριση σε μεταβολές του φορτίου) μόνο τις μονάδες φυσικού αερίου και μόνο ένα μικρό ποσοστό των υδροηλεκτρικών μονάδων. Εξαιρεί εντελώς από τη σχετική αμοιβή το σύνολο των λιγνιτικών μονάδων και τις περισσότερες υδροηλεκτρικές, αφού θεωρεί με αυθαίρετο τρόπο ότι οι μονάδες αυτές δεν συνεισφέρουν στην ευελιξία του Συστήματος. Η τιμή αμοιβής των μονάδων για ευελιξία είναι διοικητικά οριζόμενη και ίση με 45.000 ευρώ για κάθε MW ισχύος που διαθέτουν οι μονάδες, τιμή επίσης εν πολλοίς αυθαίρετη, υπολογισμένη με βάση υψηλές τιμές φυσικού αερίου που δεν υφίστανται πλέον και βασισμένη στην υπόθεση ότι το ηλεκτρικό σύστημα έχει ανεπάρκεια σε ευέλικτες μονάδες. Ωστόσο, όπως έχει αποδειχτεί με έγκυρες μελέτες της ΔΕΗ και των συμβούλων της, αφενός το Σύστημα έχει υπερεπάρκεια ευελιξίας, αφετέρου τη μεγαλύτερη ευελιξία την παρέχουν οι υδροηλεκτρικές μονάδες (που θα έπρεπε αναλογικά να δικαιούνται το μεγαλύτερο τμήμα της αμοιβής), ενώ έπονται οι μονάδες φυσικού αερίου και οι λιγνιτικές μονάδες (οι οποίες επίσης θα έπρεπε να αμείβονται αναλογικά με την υπηρεσία που προσφέρουν). Είναι αξιοσημείωτο, τέλος, ότι ο Μεταβατικός Μηχανισμός Αποζημίωσης Ευελιξίας έχει εγκριθεί μεν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (απόφαση Μαρτίου 2016), αλλά μόνο ως αναγκαίο μεταβατικό μέτρο, υπό την προϋπόθεση ότι θα αντικατασταθεί από έναν μόνιμο αγοραστικό μηχανισμό το συντομότερο δυνατό, γεγονός που αποδεικνύει ότι ο Μεταβατικός Μηχανισμός δεν είναι πλήρως συμβατός με τις σχετικές κατευθυντήριες γραμμές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Στο παραπάνω πλαίσιο, η ΡΑΕ έθεσε πρόσφατα σε δημόσια διαβούλευση πρόταση για νέο, μόνιμο αυτή τη φορά, Μηχανισμό Αποζημίωσης Επάρκειας Ισχύος. Για πρώτη φορά ο μηχανισμός αυτός είναι αγοραστικός (δηλαδή βασίζεται στην προσφορά και τη ζήτηση στο πλαίσιο δημοπρασιών) και επιπλέον έχει το πλεονέκτημα όχι μόνο να αμείβει με όρους αγοράς τις μονάδες παραγωγής για την επάρκεια ισχύος που παρέχουν στο Σύστημα, αλλά ταυτόχρονα να τις αποθαρρύνει από ακραίες κερδοσκοπικές πρακτικές. Έτσι, από τη μία πλευρά επιτυγχάνεται μια σταθερή ροή εσόδων προς τους ηλεκτροπαραγωγούς για τη βιωσιμότητα των μονάδων τους, από την άλλη πλευρά αποφεύγεται η εκτίναξη της χονδρεμπορικής τιμής σε πολύ υψηλά επίπεδα σε περιόδους ενεργειακής στενότητας προς όφελος των τελικών καταναλωτών. Η νέα πρόταση της ΡΑΕ είναι ιδιαίτερα ελπιδοφόρα εφόσον φαίνεται να διορθώνει στρεβλώσεις του παρελθόντος.
Ως συνήθως, όμως, «ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες». Έτσι, είναι απαραίτητο να ρυθμιστούν όλες οι επιμέρους λεπτομέρειες εφαρμογής και οι παράμετροι λειτουργίας του νέου μηχανισμού, ώστε να μην παρατείνονται μέσω αυτού οι παλιές στρεβλώσεις και να μην εισάγονται νέες. Ειδικότερα, είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί ότι όλες οι μονάδες ηλεκτροπαραγωγής που συνεισφέρουν στην επάρκεια ισχύος, χωρίς διακρίσεις (δηλαδή ανεξαρτήτως τεχνολογίας, καυσίμου, ηλικίας κ.λπ.), θα δικαιούνται να λαμβάνουν μέρος επί ίσοις όροις στις δημοπρασίες που προβλέπονται από τον μηχανισμό. Επίσης, είναι απαραίτητο όλες οι μονάδες που επιτυγχάνουν στις δημοπρασίες να λαμβάνουν την ίδια μοναδιαία τιμή (ενιαία τιμή εκκαθάρισης σε ευρώ ανά MW ισχύος) εφόσον προσφέρουν την ίδια υπηρεσία στο Σύστημα.
Με τις παραπάνω προϋποθέσεις η πρόταση της ΡΑΕ για τη θέσπιση ενός νέου Μόνιμου Μηχανισμού Αποζημίωσης Επαρκούς Ισχύος μπορεί να έχει πολύ σημαντική συμβολή στην ορθολογικοποίηση της ελληνικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, με θετικά αποτελέσματα για όλους τους συμμετέχοντες (παραγωγούς και προμηθευτές). Επίσης, θα συμβάλει σημαντικά στην επάρκεια ενεργειακής τροφοδοσίας της χώρας και στη διαμόρφωση ανταγωνιστικών των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας για τους τελικούς καταναλωτές, με θετικά αποτελέσματα για την oικονομία γενικότερα.
Δήμητρα Κρόμπα, διευθύντρια του Κλάδου Στρατηγικού Σχεδιασμού της ΔΕΗ Α.Ε.
