Του Γιάννη Α. Μυλόπουλου*
Το νεοφιλελεύθερο μοντέλο για την οικονομία επιβλήθηκε παντού, δίκην μονοδρόμου και ελλείψει αντιπάλου δέους, μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου. Η απόλυτη ελευθερία της αγοράς και η κατάργηση των συνόρων για τη διακίνηση προϊόντων, κεφαλαίου και εργατικών χεριών ήταν τα βασικά χαρακτηριστικά της νέας, ενισχυμένης και παγκοσμιοποιημένης εκδοχής του καπιταλισμού.
Το πρόταγμα του παγκοσμιοποιημένου νεοφιλελευθερισμού ήταν η καταπολέμηση της φτώχειας και της ανεργίας και η αντιμετώπιση των ανισοτήτων, μέσω της αύξησης της οικονομικής δραστηριότητας και της επιτάχυνσης των ρυθμών της ανάπτυξης, ως αποτέλεσμα της απελευθέρωσης των αγορών και της ενίσχυσης της κινητικότητας αγαθών, κεφαλαίων και ανθρώπινου δυναμικού.
Όμως η πλήρης απελευθέρωση των αγορών γρήγορα αποδείχθηκε ότι δεν έδινε τις ίδιες ευκαιρίες σε όλους. Και οπωσδήποτε δεν έδωσε ευκαιρίες στις πλέον αδύναμες οικονομίες, οι οποίες δεν άντεξαν τον σκληρό ανταγωνισμό που επιβλήθηκε παντού και γρήγορα οδηγήθηκαν σε ύφεση. Η ψευδαίσθηση της αφθονίας και η υπόσχεση της ανάπτυξης και της ευημερίας για όλους έγινε εφιάλτης για τους πολλούς και ιδίως γι' αυτούς που υποχρεώθηκαν να δανειστούν από τους ισχυρούς, για να αντεπεξέλθουν στις νέες και σκληρές συνθήκες του διεθνούς ανταγωνισμού.
Έχει ενδιαφέρον να δούμε σήμερα, δυόμισι σχεδόν δεκαετίες μετά, ποια είναι τα αποτελέσματα του νεοφιλελεύθερου μοντέλου για την οικονομία τόσο διεθνώς, όσο όμως και για τη χώρα μας, όπως αυτά παρουσιάστηκαν από την έρευνα της ελβετικής τράπεζας Credit Suisse. Το 50% του πληθυσμού της Γης, λοιπόν, κατέχει σήμερα μόλις το 1% του παγκόσμιου πλούτου, τη στιγμή που μόλις το 1% του παγκόσμιου πληθυσμού έχει συγκεντρώσει στα χέρια του το 48% του πλούτου της Γης!
Ένα ακόμη συγκλονιστικό στοιχείο για τις τεράστιες ανισότητες που γέννησε η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση της οικονομίας είναι ότι μόλις το 10% του πληθυσμού της Γης ελέγχει σήμερα το 87% του παγκόσμιου πλούτου. Που σημαίνει ασφαλώς ότι το υπόλοιπο 90% του πληθυσμού είναι καταδικασμένο σε ισόβια φτώχεια.
Όσον αφορά τα τελευταία χρόνια της οικονομικής κρίσης, ο πλούτος που συγκέντρωσε η παγκόσμια οικονομική ολιγαρχία, εν μέσω ύφεσης της οικονομίας, αυξήθηκε, φτάνοντας μάλιστα φέτος σε επίπεδα ρεκόρ, αφού σημείωσε για πρώτη φορά ετήσια πραγματική αύξηση της τάξης των 20,1 τρισ. δολαρίων, μια αύξηση δηλαδή της τάξης του 8,3%!
Για την Ελλάδα τα νέα είναι ακόμη χειρότερα. Οι ανισότητες εμφανίζονται ακόμη πιο οξυμμένες, με το 1% του ελληνικού πληθυσμού να κατέχει το 56,1 % του εθνικού πλούτου. Οι ανισότητες, που διευρύνθηκαν εντυπωσιακά στα χρόνια της παγκοσμιοποίησης, επιδεινώθηκαν ακόμη περισσότερο στα χρόνια της κρίσης, αφού το 2007 η ελληνική οικονομική ολιγαρχία του 1% του πληθυσμού κατείχε μόνο το 48% του εθνικού πλούτου.
Η εγχώρια δηλαδή οικονομική ολιγαρχία αύξησε τα κέρδη της κατά 8%, σε μια εποχή ύφεσης της οικονομίας και σκληρής λιτότητας για τους πολλούς. Την ώρα δηλαδή που η οικονομία κατέρρεε, με αποτέλεσμα να χαθούν εκατομμύρια θέσεις εργασίας και να δημιουργηθούν εκατομμύρια νεόπτωχοι σε μια μικρή, σαν την Ελλάδα, χώρα, κάποιοι λίγοι μετρούσαν κέρδη...
Ακόμη και αν δεχθούμε ότι αυτή η αύξηση του πλούτου που κατέχει η ελληνική οικονομική ολιγαρχία δεν οφείλεται σε νέα κέρδη, αλλά σε μείωση του συνολικού ποσού αναφοράς, του εθνικού δηλαδή πλούτου, λόγω της ύφεσης της οικονομίας, το γεγονός και μόνο ότι ο δείκτης αυξήθηκε για τους λίγους μαρτυρά ότι αυτοί, αν μη τι άλλο, διατήρησαν τον πλούτο τους και δεν συμμετείχαν ούτε στη λιτότητα, ούτε στις θυσίες που υπέστησαν οι πολλοί, χάριν, δήθεν, της αποκατάστασης της δημοσιονομικής εκτροπής και της αποπληρωμής του χρέους.
Το οποίο χρέος, για να μην υπάρχουν ψευδαισθήσεις σε τι εξυπηρετεί η νεοφιλελεύθερη πολιτική της λιτότητας και των Μνημονίων, αντί νέα περιοριστεί, εκτινάχθηκε τα τελευταία χρόνια...
Ο πλούτος βεβαίως αυτός που συγκέντρωσε η οικονομική ολιγαρχία στα χρόνια της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, με τη σθεναρή υποστήριξη των κυβερνώντων, δεν βελτίωσε τις συνθήκες της ζωής όσων το είχαν ανάγκη, δεν αξιοποιήθηκε για τη δημιουργία θέσεων εργασίας, δεν αντιμετώπισε τη φτώχεια και τη δυστυχία, δεν καταπολέμησε τις ανισότητες και τα κοινωνικά προβλήματα και δεν χρησιμοποιήθηκε για τη βελτίωση των δημόσιων δομών της Παιδείας και της Υγείας. Αντίθετα, η συγκέντρωση του πλούτου στα χέρια μιας μικρής οικονομικής ολιγαρχίας φαίνεται να αποτέλεσε αυτοσκοπό, μια και παρουσιάζεται σήμερα σαν το τελικό προϊόν της νεοφιλελεύθερης οικονομικής πολιτικής.
Οι συνθήκες είναι ώριμες για την ανατροπή της νεοφιλελεύθερης κυριαρχίας, η οποία ασφαλώς και θα ξεκινήσει από τις χώρες εκείνες που χτυπήθηκαν περισσότερο από τις αδικίες αυτής της πολιτικής. Εξ ου και η εντυπωσιακή άνοδος των ποσοστών της Αριστεράς στην Ευρώπη τελευταία, καθώς μετά την προσχώρηση και της σοσιαλδημοκρατίας στο νεοφιλελεύθερο μπλοκ είναι η μόνη πολιτική δύναμη που υπόσχεται την κοινωνική αλλαγή, δείχνοντας τον δρόμο για την έξοδο από τους νεοφιλελεύθερους μονοδρόμους.
* Ο Γιάννης Μυλόπουλος είναι καθηγητής, πρώην πρύτανης ΑΠΘ
