Της Κερασίνας Ραυτοπούλου*
Κατατέθηκε και η περίφημη νομοθετική παρέμβαση του Δένδια, μόλις πριν αποχωρήσει από το υπουργείο Ανάπτυξης για το Εθνικής Άμυνας με τον φλύαρο τίτλο:
«Μέτρα για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης και την ενίσχυση της απασχόλησης: κίνητρα για τη ρύθμιση χρεών μικρών επιχειρήσεων και επαγγελματιών προς χρηματοδοτικούς φορείς και έκτακτες διαδικασίες ρύθμισης οφειλών επιχειρήσεων».
Όμως πάλι ακολουθήθηκε η συνηθισμένη διαδικασία της κατάθεσης ως τροπολογίας, σε ένα άσχετο νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης, με σκοπό να μην δοθεί ο απαιτούμενος χρόνος για τη λεπτομερή ανάλυση και συζήτηση μέσα στη Βουλή.
Γιατί άραγε να επιλέγεται αυτή η διαδικασία της σύντομης συζήτησης και ψήφισης για ένα νομοθέτημα, που το υπουργείο Ανάπτυξης κομπάζει ότι είναι η λύση για να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις από την οικονομική κρίση; Γιατί να μην θέλει να αναδειχτεί η καλή «δουλειά» σε όλο το μεγαλείο της;
Μήπως τα οριζόντια μέτρα που θεσμοθετεί δεν θα προσφέρουν καμία ανακούφιση στους πραγματικά αδύνατους και στους μη έχοντες, αλλά θα ευνοήσουν για μια ακόμη φορά τους έχοντες και τις τράπεζες, ενώ θα μεταφέρουν τα βάρη από τις διαγραφές στους Έλληνες φορολογούμενους;
Μήπως γιατί οι διατάξεις, που περιέχει οδηγούν σε άλωση της ιδιωτικής περιουσίας, με διαδικασίες fast track;
Ας δούμε όμως ποιους αφορά και τι περιέχεται.
Κατ' αρχήν το σχέδιο περιλαμβάνει τις εξής τρεις περιπτώσεις:
1η. Ελάφρυνση και διακανονισμός χρεών μικρών επιχειρήσεων και επαγγελματιών προς το Δημόσιο και τους ασφαλιστικούς φορείς που προβαίνουν σε ρύθμιση οφειλών τους προς χρηματοδοτικά ιδρύματα.
2η. Έκτακτη διαδικασία ρύθμισης οφειλών επιχειρήσεων (με δεσμευτική δύναμη για το σύνολο των πιστωτών).
3η. Έκτακτη διαδικασία ειδικής διαχείρισης.
Παρουσιάστηκε ως νομοθετικό επίτευγμα για τη διευθέτηση των χρεών των μικρών επιχειρήσεων και επαγγελματιών, αλλά αφορά όλες τις επιχειρήσεις και όχι μόνο τις μικρές και τους επαγγελματίες. Απλώς στην πρώτη περίπτωση ορίζεται ποιες είναι οι μικρές επιχειρήσεις και τίθεται ποσοτικό όριο οφειλών ανά πιστωτή (500.000 ευρώ), αλλά στις επόμενες δύο περιπτώσεις (έκτακτη διαδικασία ρύθμισης οφειλών επιχειρήσεων και έκτακτη διαδικασία ειδικής διαχείρισης) είναι φανερό ότι περιλαμβάνονται όλες οι επιχειρήσεις, αφού δεν υπάρχει όριο αλλά ούτε και η προϋπόθεση να υπάρχουν καθυστερημένες οφειλές. Ο μοναδικός όρος είναι η συμφωνία του 50 % των πιστωτών, με τουλάχιστον δύο τράπεζες, μέσα στη μία περίπτωση, ενώ στην άλλη, αρκεί η συμφωνία του 40% των πιστωτών με τουλάχιστον μία τράπεζα μέσα. Δηλαδή ό,τι αποφασίσουν οι τράπεζες για τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων, για την εκκαθάρισή τους και την εκποίηση των περιουσιακών τους στοιχείων.
Η ανάγνωση του νομοσχεδίου αποκαλύπτει ότι η πρόθεση του νομοθέτη δεν είναι η ανακούφιση των μικρών επιχειρήσεων και επαγγελματιών. Συγκεκριμένα:
- Για τις ρυθμίσεις οφειλών, που εξαγγέλλονται και την επιλεκτική διαγραφή οφειλών, δεν λαμβάνεται υπόψη η ικανότητα αποπληρωμής των οφειλετών, ούτε συνδέονται με άλλα κίνητρα (απασχόληση, συμβολή στην τοπική κοινωνία, είδος δραστηριότητας κ.λπ.) και φυσικά δεν δημιουργείται καμία υποχρέωση στις τράπεζες να τη δεχθούν, ούτε διαμορφώνονται αντικειμενικές συνθήκες και προϋποθέσεις για τον προσδιορισμό τους.
- Ο όρος που περιέχει, ότι οι τράπεζες παρέχουν τη ρύθμιση ή τη διαγραφή κατά τη διακριτική τους ευχέρεια, σύμφωνα με κριτήρια το οποία επιλέγουν για την αξιολόγηση της ικανότητας του αιτούμενου τη ρύθμιση και ακόμη ότι μπορεί και να αρνηθούν συνολικά τη ρύθμιση ή / και διαγραφή, αναιρεί όποιες καλές προθέσεις μπορεί να έχουμε για να ληφθεί ως θετική προσπάθεια του νομοθέτη, όπως έχουν εξαγγελθεί.
- Βάση υπολογισμού και εφαρμογής της όποιας ρύθμισης και διαγραφής οφειλών είναι μόνο η αξία των περιουσιακών στοιχείων των οφειλετών των συνοφειλετών και μάλιστα ο υπολογισμός της αξίας γίνεται σύμφωνα με τον ΕΝΦΙΑ. Σύμφωνα με το σχέδιο:
- Για το ύψος των διαγραφών λαμβάνεται υπόψη το σύνολο της αξίας των περιουσιακών στοιχείων των οφειλετών, των συνοφειλετών, Δηλαδή μια πλήρης άλωση της ιδιωτικής περιουσίας.
Αυτό, σε συνάρτηση με τον όρο ότι οι εναπομείνασες οφειλές δεν θα υπερβαίνουν το 75% της καθαρής περιουσίας του οφειλέτη, έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση του ύψους των διαγραφόμενων οφειλών εφόσον το απόλυτο ύψος του 75% αυξάνεται, μέσω της αντικειμενικής αξίας, τεχνητά. Επιπλέον στην καθαρή περιουσιακή θέση δεν συνυπολογίζονται άλλα περιουσιακά στοιχεία πλην των ακινήτων και επιχειρήσεων. Είναι γνωστό ότι τα μικρομεσαία στρώματα είναι αυτά που επενδύουν σε ακίνητα (ιδιοκατοίκηση, εξοχικό, ακίνητο για εισόδημα) ενώ η ανώτερη εισοδηματικά τάξη προτιμά, εκτός των πολυτελών ακινήτων, που μπορεί να κρύβονται σε υπεράκτιες εταιρείες κ.λπ. νομικά πρόσωπα, να επενδύει τα κεφάλαια της σε χρηματοοικονομικά προϊόντα υψηλών αποδόσεων. Για τέτοιου είδους περιουσιακά στοιχεία ούτε λόγος στο νομοσχέδιο.
- Σκληρός και εξοντωτικός όρος κρίνεται και ο όρος της αναστροφής της όλης διαγραφής και ρύθμισης εφόσον ο οφειλέτης δεν είναι συνεπής με τις υποχρεώσεις του για τρεις μήνες.
Έτσι σε περίπτωση σοβαρών προβλημάτων υγείας ή, το πιθανότερο, κάμψης των εσόδων της επιχείρησης, ο επιχειρηματίας ρίχνεται στην πυρά και η επιχείρησή του, φυσικά, μαζί.
- Παντελής η απουσία ελέγχου για να διαπιστωθεί κατά πόσο τα χορηγηθέντα κεφάλαια δαπανήθηκαν/επενδύθηκαν για τον σκοπό για τον οποίο δόθηκαν.
Οι πραγματικές προθέσεις
Τα επόμενα άρθρα του νομοθετήματος αποκαλύπτουν τις πραγματικές προθέσεις των κυβερνώντων.
Για τη 2η περίπτωση, τις ρυθμίσεις των οφειλών των επιχειρήσεων (μικρών και μεγάλων) αποφασίζουν οι τράπεζες χωρίς να τίθενται κριτήρια, παρά μόνο η βιωσιμότητα των σχεδίων αναδιάρθρωσης, που θα κρίνονται από τις ίδιες. Τραπεζοκεντρικές λύσεις σε όλο το μεγαλείο τους. Το κρίσιμο ερώτημα είναι ποια θα είναι τα κριτήρια των τραπεζών και, κυρίως, ποιος τα υπαγορεύει στις τράπεζες, οι οποίες μόλις ξεγλίστρησαν από την τσιμπίδα των stress tests, γιατί τις άφησαν να κρύψουν κάτω από το χαλί αναδιαρθρωμένα δάνεια, που στην πραγματικότητα ήταν προ πολλού μη εξυπηρετούμενα.
Για την 3η περίπτωση, την έκτακτη διαδικασία ειδικής διαχείρισης, σημειώνουμε ότι ουσιαστικά πρόκειται για επίσπευση της διαδικασίας των πλειστηριασμών και των δικαστικών μέτρων και ακύρωση (σχεδόν) του πτωχευτικού κώδικα και των διαδικασιών αναγκαστικής εκτέλεσης περιουσιακών στοιχείων. Συγκεκριμένα οι τράπεζες ορίζουν ειδικό διαχειριστή για εκποίηση της περιουσίας των δανειζομένων και αφορά όλες ανεξαιρέτως τις επιχειρήσεις ανεξαρτήτως μεγέθους ή νομικής μορφής, δηλαδή και τις μεγάλες επιχειρήσεις. Η αίτηση υποβάλλεται από πιστωτή ή πιστωτές του οφειλέτη, στους οποίους περιλαμβάνεται τουλάχιστον ένα χρηματοδοτικό ίδρυμα, οι οποίοι εκπροσωπούν τουλάχιστον το 40% του συνόλου των υποχρεώσεων.
Ο ειδικός διαχειριστής με γρήγορες και συνοπτικές διαδικασίες και χωρίς περιορισμούς θα προχωρεί σε εκποίηση των ενεργητικών στοιχείων της επιχείρησης. Δηλαδή προδιαγράφεται μια διαδικασία fast track για την πλήρη εκποίηση των περιουσιακών στοιχείων των επιχειρήσεων που θα κριθούν μη βιώσιμες από τις τράπεζες.
Τραπεζοκεντρικές λύσεις
Αυτό σημαίνει ότι θα αποφασίζουν οι τράπεζες την ταχεία εκκαθάριση των επιχειρήσεων, που βρίσκονται σε δεινή οικονομική θέση, δηλαδή, δεν είναι βιώσιμες χωρίς όμως να ορίζονται ποια θα είναι τα κριτήρια βιωσιμότητας.
Η πλήρης και απόλυτη ελευθερία των τραπεζών να αποφασίσουν για το αν και πώς θα ρυθμιστούν οι οφειλές των πιστούχων τους, σημαίνει ότι οι τράπεζες μπορούν να στηρίξουν συγκεκριμένες επιχειρήσεις και να οδηγήσουν στην εκκαθάριση κάποιες άλλες, με κριτήρια άσχετα με τις ανάγκες της οικονομίας και της κοινωνίας. Να σημειώσουμε, ότι οι τράπεζες αυτές, που θα έχουν λόγο για την ύπαρξη των επιχειρήσεων μαζί και των επιχειρηματιών, είναι που, αντί να οδηγηθούν στην εκκαθάριση, διασώθηκαν με τα χρήματα των φορολογουμένων, συμπεριλαμβανομένων και των επιχειρηματιών που θα οδηγήσουν στην καταστροφή.
Πρόκειται για απολύτως τραπεζοκεντρικές λύσεις που δεν λύνουν τα προβλήματα, αλλά εξυπηρετούν τη διαπλοκή, τους τραπεζίτες και τις πελατειακές σχέσεις. Πολλές επιχειρήσεις που δεν θα κριθούν βιώσιμες, σύμφωνα με απολύτως τεχνικοοικονομικά κριτήρια (δικαιοδοσία τραπεζών) και ανεξάρτητα αν συμβάλουν στην ανάπτυξη της οικονομίας ή στην καταπολέμηση της ανεργίας θα εξαναγκαστούν σε εκκαθαρίσεις ή πωλήσεις μέρους ή του συνόλου των επιχειρήσεών τους. Αυτό θα είναι το πρώτο βήμα για να ακολουθήσει στη συνέχεια η πολιτική των συγχωνεύσεων και των εξαγορών για να επιτευχθεί ο στόχος αναδιάρθρωσης των κλάδων.
Χρησιμοποιείται δηλαδή το ιδιωτικό χρέος των επιχειρήσεων, ως μοχλός πίεσης για την αναδιάρθρωση των κλάδων και τη δημιουργία μιας νέας επιχειρηματικής τάξης και επιχειρήσεων με κυρίαρχο τον ρόλο των τραπεζών και των μετόχων τους
Το σκανδαλώδες είναι, ότι όλες οι πράξεις μεταβίβασης απαλλάσσονται από φόρους, τέλη, ή δικαίωμα δημοσίου εκτός από ΦΠΑ. Επίσης δεν ισχύει το άρθρο 479 του Α.Κ. με βάση το οποίο ισχύει η διαδοχή. Κανονικό ξεπούλημα ιδιωτικής περιουσίας με κάθε είδους δωράκια προς εκείνους που θα την αγοράσουν σε εξευτελιστικές τιμές.
Φορολογικές ελαφρύνσεις στις τράπεζες
Επιπλέον προσφέρονται αφειδώς φορολογικές ελαφρύνσεις στις τράπεζες, που θα διαγράψουν μέρος των οφειλών των επιχειρήσεων, που οι ίδιες θα επιλέξουν και θα συμφωνήσουν μεταξύ τους ότι είναι βιώσιμες. Η χρεωστική διαφορά (οριστική ζημία), λόγω πιστωτικού κινδύνου που προκύπτει για τους πιστωτές από τη διαγραφή χρεών οφειλετών τους, εκπίπτει από τα ακαθάριστα έσοδα σε 15 ισόποσες ετήσιες δόσεις, αρχής γενομένης από τη χρήση στην οποία πραγματοποιήθηκε η διαγραφή.
Έτσι λοιπόν η πρώτη εντύπωση είναι ότι το νομοσχέδιο αυτό, όπως και ο νόμος για τις ρυθμίσεις οφειλών προς το Δημόσιο έχουν συνταχτεί στο πνεύμα ότι η οικονομία ανακάμπτει και οι ΜμΕ και οι επιχειρηματίες μπορούν πλέον να μπουν σε πρόγραμμα καταβολής των μέχρι σήμερα οφειλών τους, μετά από διαγραφή κατά κύριο λόγο, των προσαυξήσεων και ίσως μέρους του οφειλόμενου κεφαλαίου. Δεν μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι οι κυβερνητικοί δεν αντιλαμβάνονται την αναποτελεσματικότητα των νόμων της σε ό,τι αφορά την ανακούφιση των ΜμΕ.
Ίσως η κυβέρνηση στοχεύει:
Σε μια ακόμη μεταφορά εισοδήματος από τους φορολογούμενους και τους συνταξιούχους προς επιχειρηματίες και επιχειρήσεις, (για τους οποίους δεν θεσπίζονται ούτε έλεγχοι, ούτε αντικειμενικά κριτήρια για την αδυναμία καταβολής των υποχρεώσεών τους, αλλά και για τη βιωσιμότητά τους), μέσω φοροαπαλλαγών των τραπεζών ως αντιστάθμισμα των διαγραφών οφειλών.
Σε μια αναδιάρθρωση της επιχειρηματικής δραστηριότητας και των υποκειμένων της στην ελληνική οικονομία, με μοχλό τις τράπεζες, μέσω των ρυθμίσεων των δανείων και την ειδική εκκαθάριση επιχειρήσεων.
Μια προσεκτικότερη ανάγνωση οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η πρώτη περίπτωση, μάλλον, δεν θα έχει ευρεία εφαρμογή, αφού αφήνεται στη διακριτική ευχέρεια των τραπεζών να αποφασίζουν αν θα αποδεχτούν τις διαγραφές και τις ρυθμίσεις. Η εφαρμογή της δεύτερης και της τρίτης περίπτωσης, χωρίς αντικειμενικά κριτήρια, αφήνει τις τράπεζες να αποφασίζουν για τη συνέχιση ή όχι της λειτουργίας της επιχείρησης. Έτσι συμπεραίνεται ότι ο κύριος στόχος του νομοθετήματος είναι το ξεπούλημα της ιδιωτικής περιουσίας σε εξευτελιστικές τιμές και μάλιστα με συνοπτικές διαδικασίες.
Η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ
Υπενθυμίζουμε ότι η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ για συνολική διαχείριση του ιδιωτικού χρέους από έναν ενδιάμεσο φορέα διαχείρισης χρέους, προσφέρει τις πραγματικές λύσεις για την αντιμετώπιση των συνεπειών της οικονομικής κρίσης, επειδή συνυπολογίζει όλες τις υποχρεώσεις του και το ποσό της αποπληρωμής ορίζεται, αφού ληφθούν υπόψη οι ελάχιστες οικογενειακές δαπάνες διαβίωσης, δηλαδή σύμφωνα με το διαθέσιμο εισόδημα. Στηρίζεται στην ικανότητα αποπληρωμής του οφειλέτη και διαχειρίζεται συνολικά το χρέος, με απολύτως κοινωνικά κριτήρια. Δεν είναι δυνατόν ο οφειλέτης, που έχει υποχρεώσεις στο Δημόσιο, στα ασφαλιστικά ταμεία, στις τράπεζες κ.λπ. να πληρώνει χωριστές δόσεις σε όλους τους οφειλέτες, χωρίς να υπολογίζεται το διαθέσιμο εισόδημά του και χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το αναγκαίο ποσό για την επιβίωση της οικογενείας του.
Δεν είναι δυνατόν να εφαρμόζονται οριζόντια μέτρα χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι πραγματικές δυνατότητες αποπληρωμής και η αντικειμενική αδυναμία αποπληρωμής και παράλληλα να αποκλείονται οι έχοντες.
Για τα επιχειρηματικά χρέη θα θεσπιστούν αντικειμενικά κριτήρια για τη βιωσιμότητα των σχεδίων αναδιάρθρωσης των επιχειρήσεων, λαμβάνοντας υπόψη τη συμμετοχή του κλάδου στο ΑΕΠ για την ανάκαμψη της οικονομίας, τις θέσεις εργασίας για την αντιμετώπιση της ανεργίας και, βέβαια, τις ανάγκες της παραγωγικής και κοινωνικής ανασυγκρότησης της χώρας.
Είναι μια πρόταση ελπίδας για τον ελληνικό λαό. Μια πρόταση που βάζει στην πρώτη γραμμή τις ανάγκες και το συμφέρον της μεγάλης κοινωνικής πλειοψηφίας.
* Η Κερασίνα Ραυτοπούλου είναι μέλος της γραμματείας του Τμ. Οικον. Πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ
