Του Μαρτιν Γουλφ
Στην τελευταία παγκόσμια οικονομική έκθεσή του, το ΔΝΤ αποκαλεί αυτό που συμβαίνει σήμερα “Μεγάλο εγκλεισμό”, προτιμώ όμως τη “Μεγάλη αναστολή” της οικονομικής δραστηριότητας: είναι μια φράση που αποδίδει καλύτερα την πραγματικότητα του ότι η παγκόσμια οικονομία θα κατέρρεε ακόμη και αν οι κυβερνήσεις δεν επέβαλλαν περιοριστικά μέτρα και θα μπορούσε να παραμείνει σε αυτή την κατάσταση και μετά την άρση τους.
Διχασμός και ανικανότητα
Ωστόσο, όπως και να το αποκαλούμε, ένα πράγμα είναι σαφές: Είναι η μεγαλύτερη κρίση που έχει αντιμετωπίσει ο κόσμος μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και η μεγαλύτερη οικονομική καταστροφή μετά την ύφεση της δεκαετίας του 1930. Ο κόσμος έχει φτάσει σε αυτό το σημείο με τις μεγάλες δυνάμεις διχασμένες και πολλές κυβερνήσεις να δείχνουν τρομακτική ανικανότητα. Θα το ξεπεράσουμε κάποια στιγμή. Τι θα συμβεί όμως στη συνέχεια;
Μυωπικοί ηγέτες
Ακόμη και μέχρι τον Ιανουάριο, το ΔΝΤ δεν είχε ιδέα γι' αυτό που επρόκειτο να συμβεί, εν μέρει επειδή οι Κινέζοι αξιωματούχοι είχαν αποτύχει να ενημερώσουν ο ένας τον άλλο, για να μην αναφερθούμε στον υπόλοιπο κόσμο. Τώρα είμαστε στη μέση μιας πανδημίας με τρομακτικές συνέπειες. Πολλά παραμένουν αβέβαια. Μια σημαντική αβεβαιότητα αφορά το πώς οι μυωπικοί ηγέτες θα αντιμετωπίσουν αυτή την παγκόσμια απειλή.
Αντί για ανάπτυξη τελικά ύφεση
Αν πιστέψουμε ότι οι προβλέψεις είναι αξιόπιστες, το ΔΝΤ εκτιμά ότι η παγκόσμια παραγωγή κατά κεφαλήν θα υποχωρήσει κατά 4,2% φέτος, ποσοστό πολύ μεγαλύτερο από το 1,6% που είχε καταγραφεί το 2009, στη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης. Εννέα στις δέκα χώρες θα περάσουν στην ύφεση σε σύγκριση με το 62% το 2009, όταν η ρωμαλέα μεγέθυνση της Κίνας χρησίμευσε σαν μαξιλάρι.
Τον Ιανουάριο, το ΔΝΤ προέβλεπε ομαλή ανάπτυξη για φέτος. Τώρα προβλέπει μια βουτιά της τάξης του 12% ανάμεσα στο τελευταίο τρίμηνο του 2019 και το πρώτο τρίμηνο του 2020 στις ανεπτυγμένες οικονομίες και μια πτώση 5% στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες.
"Κλειδί" το τέλος του 2020
Με αισιοδοξία όμως προβλέπει ότι θα φτάσουμε στο ναδίρ κατά το δεύτερο τρίμηνο. Στη συνέχεια περιμένει ανάκαμψη, αν και η παραγωγή στις αναπτυγμένες οικονομίες προβλέπεται να παραμείνει κάτω από τα επίπεδα του τελευταίου τριμήνου του 2019 μέχρι το 2022.
Αυτή η υπόθεση προϋποθέτει την επανέναρξη της οικονομικής δραστηριότητας κατά το δεύτερο ήμισυ του 2020. Αν συμβεί αυτό, το ΔΝΤ προβλέπει παγκόσμια συρρίκνωση της τάξης του 3% το 2020, την οποία θα διαδεχτεί ανάπτυξη 5,8% το 2021. Στις αναπτυγμένες οικονομίες πρόκειται για συρρίκνωση 6,1% τη φετινή χρονιά, την οποία θα ακολουθήσει ανάπτυξη 4,% το 2021. Όλα αυτά ίσως αποδειχτούν υπερβολικά αισιόδοξα.
Τα 3+1 σενάρια του ΔΝΤ
Το ΔΝΤ προσφέρει τρία αποκαρδιωτικά εναλλακτικά σενάρια. Στο πρώτο, τα περιοριστικά μέτρα διαρκούν 50% απ΄ όσο προβλέπει η αρχική υπόθεση. Στο δεύτερο, υπάρχει δεύτερο κύμα του ιού το 2021. Και στο τρίτο, τα δύο στοιχεία αυτά συνδυάζονται.
Δεν έχουμε ιδέα ποιο σενάριο θα αποδειχτεί ακριβές. Τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι ακόμα χειρότερα: ο ιός να μεταλλαχθεί, η ασυλία όσων μολύνθηκαν να μην διαρκέσει και το εμβόλιο να καθυστερήσει. Ένα μικρόβιο γκρέμισε την αλαζονεία μας.
Περιοριστικά μέτρα και θνησιμότητα
Τι πρέπει να κάνουμε για να αντιμετωπίσουμε αυτή την καταστροφή; Μια απάντηση είναι: να μην εγκαταλείψουμε τα περιοριστικά μέτρα προτού το ποσοστό θνησιμότητας τεθεί υπό έλεγχο. Θα είναι αδύνατον να ξανανοίξουμε τις οικονομίες όσο η επιδημία θεριεύει, οι θάνατοι αυξάνονται και τα συστήματα Υγείας ωθούνται προς την κατάρρευση. Ακόμη και αν μας επιτρεπόταν να αγοράσουμε ή να επιστρέψουμε στις δουλειές μας, πολλοί δεν θα το έκαναν.
Αναγκαία η διεθνής συνεργασία
Είναι όμως ζωτικής σημασίας να προετοιμαστούμε γι' αυτή τη μέρα δημιουργώντας τις δυνατότητες για τεστ, εντοπισμό, καραντίνα και περίθαλψη των ανθρώπων. Κανένα έξοδο δεν θα πρέπει να σταθεί εμπόδιο σε αυτό ή σε ό,τι αφορά τις επενδύσεις για την παρασκευή, την παραγωγή και τη χρήση του νέου εμβολίου.
Πάνω απ’ όλα, στο εισαγωγικό σημείωμα του Ινστιτούτου Πάτερσον για την Παγκόσμια Οικονομία για τον καθοριστικό ρόλο της ομάδας των G20 τονίζεται: “Με απλά λόγια, στην πανδημία Covid-19, η έλλειψη διεθνούς συνεργασίας θα σημαίνει ότι περισσότεροι άνθρωποι θα πεθάνουν”.
Αυτό είναι αλήθεια για την πολιτική στον τομέα της Υγείας και τη διασφάλιση μιας αποτελεσματικής οικονομικής αντίδρασης. Τόσο η πανδημία όσο και ο παγκόσμιος εγκλεισμός αποτελούν παγκόσμια γεγονότα.
Μέτρα ανακούφισης χρέους
Η βοήθεια για τη διεθνή απάντηση είναι καθοριστικής σημασίας, όπως επισημαίνει στο σημείωμα ο Μορίς Όμπστφελντ, πρώην οικονομολόγος του ΔΝΤ. Ωστόσο, το ίδιο ισχύει και για τη βοήθεια προς τις φτωχότερες χώρες μέσω της ανακούφισης χρέους, ενισχύσεων και φθηνών δανείων. Μια τεράστια νέα έκδοση των ειδικών τραβηχτικών δικαιωμάτων του ΔΝΤ με τη μεταφορά αναξιοποίητων πόρων προς τις φτωχότερες χώρες είναι αναγκαία.
Η ανταγωνιστική, οικονομικά εθνικιστική πολιτική, που αποτελεί την προωθητική δύναμη πίσω από την προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ και αναδύθηκε ακόμη και στο εσωτερικό της Ε.Ε., αποτελεί σοβαρό κίνδυνο. Είναι αναγκαίο το εμπόριο να λειτουργεί χωρίς φραγμούς, ιδίως (αλλά όχι μόνον) στον ιατρικό εξοπλισμό και τα εφόδια. Αν η παγκόσμια οικονομία αποδιαρθρωθεί, όπως συνέβη ως αντίδραση στη Μεγάλη Ύφεση, η ανάκαμψη θα είναι δύσκολη, αν όχι αδύνατη.
Να ξοδέψουμε ό,τι απαιτείται
Δεν γνωρίζουμε τι μας επιφυλάσσει ακόμη η πανδημία ή το πώς θα αντιδράσει η οικονομία. Γνωρίζουμε όμως τι πρέπει να κάνουμε για να ξεπεράσουμε αυτή την τρομακτική αναταραχή με τις ελάχιστες δυνατές ζημιές.
Πρέπει να θέσουμε την ασθένεια υπό έλεγχο. Πρέπει να επενδύσουμε μαζικά σε συστήματα διαχείρισής της μόλις τελειώσει η περίοδος των εγκλεισμών. Πρέπει να ξοδέψουμε ό,τι απαιτείται για να προστατέψουμε τόσο τους ανθρώπους όσο και την οικονομία από τις επιπτώσεις. Πρέπει να βοηθήσουμε τα δισεκατομμύρια που ζουν σε χώρες που δεν μπορούν να τα βγάλουν πέρα μόνες τους.
Πρέπει να θυμηθούμε πάνω απ’ όλα εν μέσω πανδημίας ότι καμία χώρα δεν αποτελεί νησί. Δεν γνωρίζουμε το μέλλον. Γνωρίζουμε όμως πως θα έπρεπε να προσπαθήσουμε να το διαμορφώσουμε. Θα το κάνουμε; Η απάντησή μας με ανησυχεί πολύ.
