Πολλά “αν” συγκεντρώνει το φιλόδοξο έργο κατασκευής του αγωγού φυσικού αερίου EastMed, που, παρά το ότι εμφανίζεται ως ώριμο, έναντι άλλων επιλογών όδευσης του αερίου των κοιτασμάτων της Ανατολικής Μεσογείου προς τις αγορές, έχει ακόμη πολύ δρόμο έως την πραγμάτωσή του, εφόσον βέβαια υποστηριχθεί η επιλογή αυτή, μέχρι τέλους, από όλους τους συμμετέχοντες, τις διεθνείς δυνάμεις που εμπλέκονται, αλλά και τις αγορές.
Μετά την υπογραφή, χθες, της διακρατικής συμφωνίας μεταξύ των τριών πλευρών, Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ -χωρίς την Ιταλία-, υποστηρικτική ενέργεια με αναμφισβήτητη γεωπολιτική σημασία για την ευρύτερη περιοχή, ειδικά στην παρούσα χρονική συγκυρία, βασικό ορόσημο για την υλοποίηση του έργου, αποτελεί η λήψη της λεγόμενης τελικής επενδυτικής απόφασης, που τοποθετείται εντός δύο ή τριών ετών, ώστε, δυνητικά, ο αγωγός να ολοκληρωθεί το 2025.
Επομένως, αν και υπάρχει η πολιτική στήριξη των εμπλεκομένων μερών, στην ουσία το έργο αποτελεί μια πρόταση εναλλακτικής επιλογής για την εξαγωγή μέρους των κοιτασμάτων φυσικού αερίου της αν. Μεσογείου, ενώ το αν θα πραγματοποιηθεί εντέλει, θα “φανεί” το λιγότερο εντός δύο ετών, με όρους αγοράς...
Σήμερα έχουν ολοκληρωθεί μόνο η προ της μελέτης εφαρμογής μελέτη (pre-FEED phase: τεχνικές, οικονομικές, περιβαλλοντικές μελέτες) από κοινοπραξία μεγάλων μελετητικών εταιρειών και διεθνή εταιρεία οικονομικών μελετών και παροχής πληροφοριών.
Εκκρεμούν η εκπόνηση της μελέτης εφαρμογής (Front End Engineering Design - FEED) του αγωγού, δηλαδή ολοκληρωμένες τεχνικές, οικονομικές, περιβαλλοντικές μελέτες και η λεπτομερής υποθαλάσσια έρευνα (DMS), καθώς και η ωρίμανση του έργου σε επίπεδο λήψης τελικής επενδυτικής απόφασης (FID).
Σημειώνεται ότι οι προαναφερθείσες προκαταρκτικές μελέτες ολοκληρώθηκαν από την εταιρεία ΥΑΦΑ “Ποσειδών” Α.Ε., με μετόχους κατά 50% την, υπό πλήρη ιδιωτικοποίηση σήμερα, ΔΕΠΑ και κατά 50% την Ιταλική Edison, με επιχορήγηση 2 εκατ. από την Ε.Ε. την περίοδο 2015-2018. Τον Ιούνιο 2018 το έργο έλαβε πρόσθετη συγχρηματοδότηση από το πρόγραμμα CEF της Ε.Ε., συνολικού ποσού 34,5 εκατ. και τον Σεπτέμβριο 2019 εκταμιεύτηκε προπληρωμή ύψους 13,8 εκατ ευρώ. Το υπόλοιπο ποσό υπόκειται σε αξιολόγηση της Κομισιόν (ΙΝΕΑ και άλλες συναρμόδιες διευθύνσεις) μετά την ολοκλήρωση των συγχρηματοδοτούμενων δραστηριοτήτων.
Βεβαίως, υπάρχουν τα ζητήματα της θέσης γειτονικών κρατών, όπως η Τουρκία, η Ιταλία, που κρατά αποστάσεις αλλά και των ζωνών της Μεσογείου διά των οποίων θα διέρχεται ο αγωγός που δεν έχουν οριοθετηθεί (π.χ. μεταξύ Ελλάδας - Κύπρου), ενώ υπάρχουν κι άλλα ανταγωνιστικά έργα ή δυνητικοί σχεδιασμοί (π.χ. αγωγός μέσω Τουρκίας, υγροποίηση φυσικού αερίου σε εγκαταστάσεις της Αιγύπτου) που είναι πιθανό να μην έχουν πλήρως εγκαταλειφθεί.
Το έργο παρουσιάζει και σημαντικές τεχνικές προκλήσεις, λόγω όχι μόνο της μεγάλης απόστασης που πρέπει να καλύψει διά θαλάσσης (1.335 χλμ. υποθαλάσσιο και 537 χλμ. χερσαίο τμήμα, επί συνολικού μήκους 1.872 χλμ.), αλλά και των μεγάλων βαθών από τα οποία πρέπει να διέλθει και που σε ορισμένα σημεία ξεπερνούν ακόμα και τα 3 χιλιόμετρα.
Υψηλό κόστος κατασκευής
Στα δύσκολα σημεία του έργου περιλαμβάνεται και το υψηλό κόστος κατασκευής του, καθώς ο προϋπολογισμός του για την αρχική δυναμικότητα των 10 δισ. κυβικών μέτρων (bcm) φυσικού αερίου ετησίως υπολογίζεται σε 5,2 δισ. ευρώ. Ο αγωγός, που θα ξεκινά από το Ισραήλ, θα καταλήγει επί ελληνικού εδάφους στη Θεσπρωτία (μετά τη διέλευσή του από Κύπρο, Κρήτη, Πελοπόννησο), από όπου και θα ξεκινά η διασύνδεσή του με την Ιταλία, με τον υποθαλάσσιο αγωγό Ποσειδών, μήκους 210 χλμ., περίπου, το κόστος του οποίου ανέρχεται σε 900 εκατ. ευρώ. Συνολικά λοιπόν, το κόστος του αγωγού μέχρι την Ιταλία υπολογίζεται σε πάνω από 6 δισ. ευρώ (περίπου 7 δισ. δολάρια), ενώ εκτιμάται ότι μπορεί να ξεπεράσει τα 10 δισ. δολάρια, μαζί με το σύνολο των έργων που θα απαιτηθούν.
Σημειώνεται ότι τα κοιτάσματα της αν. Μεσογείου (Κύπρου - Ισραήλ, χωρίς εκείνα της Αιγύπτου) υπολογίζεται πως επαρκούν για την κάλυψη της εσωτερικής ζήτησης του Ισραήλ, της Κύπρου και της Ιορδανίας καθώς και προσκείμενων αγορών, επιτρέποντας την εξαγωγή περίπου 25 bcm ετησίως. Η διασύνδεση μέσω του EastMed θα δώσει πρόσβαση στο φυσικό αέριο της περιοχής στις αγορές της Ευρώπης, ενώ θα ανοίξει “χώρο” και για πιθανά κοιτάσματα στην Κρήτη.
Το ενδιαφέρον των αγορών αποτελεί σημείο - κλειδί για την υλοποίηση του “δύσκολου” και κοστοβόρου αυτού εγχειρήματος.
Συμφωνία ΔΕΠΑ - Energean
Άλλωστε, ως μήνυμα οικονομικής -εμπορικής βιωσιμότητας του έργου παρουσίασε η κυβέρνηση το προσύμφωνο συνεργασίας- δήλωση προθέσεων, μια εμπορική συνεργασία αγοραστή-προμηθευτή, μεταξύ των ελληνικών εταιρειών ΔΕΠΑ και Energean Oil & Gas, αντίστοιχα, που υπεγράφη χθες, λίγες ώρες πριν την τριμερή διακρατική συμφωνία.
Ειδικότερα, χθες, σε επίπεδο προθέσεων, συμφωνήθηκε ότι η ΔΕΠΑ θα μπορεί να προμηθεύεται από την Energean, που δραστηριοποιείται εμπορικά στα κοιτάσματα στην ΑΟΖ του Ισραήλ, 2 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, που αντιστοιχούν στο 1/5 (20%) της αρχικής δυναμικότητας (10 bcm) του αγωγού EastMed, “ανοίγοντας τον δρόμο για την εμπορική αξιοποίησή του”, όπως αναφέρθηκε από τις δύο εταιρείες.
Όπως ανέφερε ο διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΠΑ Κ. Ξιφαράς, είναι η πρώτη συμφωνία για την εμπορική αξιοποίηση του αγωγού EastMed, ένα αποφασιστικό βήμα για τη διασφάλιση της εμπορικής βιωσιμότητα και κατ’ επέκταση την υλοποίησή του έργου. Ένας μεγάλος παραγωγός φυσικού αερίου της αν. Μεσογείου, η Energean, και ένας κρίσιμος διανομέας του καυσίμου στη Ν.Α. Ευρώπη, η ΔΕΠΑ, τόνισε, “ενώνουν τις δυνάμεις τους για να εξασφαλίσουν την επιτυχία του αγωγού”.
Από την πλευρά του ο διευθύνων σύμβουλος της Energean Μ. Ρήγας μίλησε για συμφωνία - ορόσημο στην ανάπτυξη του αγωγού, που πλέον, εκτός από την υποστήριξη των κυβερνήσεων της Ε.Ε., “συγκεντρώνει και το ενδιαφέρον σημαντικών πωλητών και αγοραστών φυσικού αερίου στην περιοχή”. Όπως επισήμανε, ο αγωγός EastMed προσφέρει στην εταιρεία μια πρόσθετη, σημαντική δυνατότητα για την πλήρη αξιοποίηση της μοναδικής στην αν. Μεσόγειο πλωτής μονάδας παραγωγής και φόρτωσης φυσικού αερίου (FPSO Energean Power), ετήσιας δυναμικότητας 8 bcm, επιτρέποντάς της να συνεχίσει την έρευνα και ανάπτυξη των εννέα αδειών της στην ΑΟΖ του Ισραήλ. Σημειώνεται ότι η Energean επενδύει 1,7 δισ. ευρώ για την ανάπτυξη των κοιτασμάτων Karish και Tanin στο Ισραήλ, μέσω του FPSO.
Όνειρα και... εφιάλτες Χατζηδάκη
Ο υπουργός ΠΕΝ Κ. Χατζηδάκης αναφερόμενος στον EastMed μίλησε για έργο - τομή “όνειρο για ορισμένους και εφιάλτη για κάποιους άλλους”, που αποδεικνύεται σήμερα ότι τίθενται οι βάσεις υλοποίησής του. Αναφέρθηκε στο προσύμφωνο που αφορά το 20% της αρχικής δυναμικότητας του αγωγού, λέγοντας ότι “οι υπολειπόμενες ποσότητες μπορούν να βρεθούν συν τω χρόνω από άλλα πεδία που βρίσκονται ή θα βρεθούν σε φάση ανάπτυξης μέσα στα επόμενα πέντε έτη, όπως η β΄ φάση ανάπτυξης του πεδίου Λεβιάθαν στο Ισραήλ ή το πεδίο Γλαύκος στην Κύπρο”.
Παραδέχτηκε ότι ο δρόμος για την υλοποίηση αυτού του οράματος δεν είναι στρωμένος με ροδοπέταλα, αλλά “θα είναι δύσκολος και ανηφορικός”, όμως “έχουμε την αποφασιστικότητα να τον διαβούμε με επιμονή και υπομονή”.
Ιταλικές αμφιβολίες, στήριξη ΗΠΑ
Ως προς τον ρόλο της Ιταλίας σημειώνεται ότι, αν και συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις έως τον Δεκέμβριο 2018 για τη σύναψη τετραμερούς συμφωνίας υποστήριξης της υλοποίησης του έργου, χθες δεν συμμετείχε στις σχετικές υπογραφές, που έγιναν τελικά σε τριμερές επίπεδο, και περιορίστηκε στην έκφραση ευχών...
Ο Ιταλός υπουργός Οικονομικής Ανάπτυξης, αρμόδιος για θέματα Ενέργειας S. Patuanelli στις 31.12.2019 απέστειλε στον Κ. Χατζηδάκη επιστολή, στην οποία ανέφερε τα εξής: “θα ήθελα να εκφράσω τις πιο θερμές μου ευχές για την επιτυχία της πρωτοβουλίας, την οποία η Ιταλία συνεχίζει να στηρίζει και στο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών Σχεδίων Κοινού Ενδιαφέροντος PCI (Project of Common Interest)”.
Ο Κ. Χατζηδάκης χθες δεν δεσμεύτηκε για την εμπλοκή της Ιταλίας, αλλά δήλωσε “πεπεισμένος” ότι με τη συμμετοχή της “το έργο θα λάβει την τελική του μορφή”.
Ο Κ. Μητσοτάκης εξέφρασε τη σιγουριά του ότι πολύ σύντομα θα υπάρξει υπογραφή και από την Ιταλία, αναφέροντας ότι στο άμεσο μέλλον θα γίνει το τέταρτο μέλος της συμφωνίας, ενώ ο Μπ. Νετανιάχου κάλεσε την Ιταλία (όπως και την Αίγυπτο) να συνδράμουν στο πλαίσιο του συγκεκριμένου project.
Σε πολιτικό επίπεδο, το έργο έχει τη στήριξη της Ε.Ε., δεδομένου ότι έχει ενταχθεί στα έργα κοινού ενδιαφέροντος (PCIs) και μάλιστα θα υπάρξει ενημέρωση για τη συμφωνία στο προσεχές Ευρωπαϊκό Συμβούλιο από την Ελλάδα και την Κύπρο, σύμφωνα με τον Κ. Μητσοτάκη.
Στήριξη πολιτική υπάρχει και από πλευρά ΗΠΑ, καθώς τον Δεκέμβριο ψηφίστηκε από την αμερικανική Γερουσία το EastMed Act, που, μεταξύ άλλων, αναφέρεται στη σημασία του αγωγού EastMed, εφόσον βέβαια αποδειχθεί η εμπορική βιωσιμότητά του, για την ενίσχυση της ενεργειακής διαφοροποίησης της Ευρώπης.
Συνάντηση υπουργών για την ηλεκτρική διασύνδεση
Υπέρ της διεθνούς νομιμότητας και όχι εναντίον οποιουδήποτε τάχθηκαν Ελλάδα - Κύπρος - Ισραήλ, όπως προέκυψε από τη συνάντηση των αρμόδιων υπουργών για την Ενέργεια των τριών χωρών, στο περιθώριο της υπογραφής της διακρατικής συμφωνίας. Νωρίτερα, ο Έλληνας υπουργός είχε δηλώσεις, ότι η διακρατική συμφωνία δεν στρέφεται εναντίον οιασδήποτε χώρας αλλά υπέρ της ειρήνης και της συνεργασίας στη νοτιοανατολική Μεσόγειο, είναι ένας συνασπισμός δυνάμεων για την ειρήνη και την πρόοδο στην ευρύτερη περιοχή μας, που βλέπει την ενέργεια όχι ως αιτία συγκρούσεων, αλλά ως καταλύτη ειρηνικής συνύπαρξης όλων και κρατών και λαών της ευρύτερης περιοχής.
Σύμφωνα με πληροφορίες, στη συνάντηση αποτυπώθηκαν οι θέσεις των τριών χωρών διά των Κ. Χατζηδάκη, Γ. Λακκοτρύπη και Y. Steinitz και εκφράστηκε η αποφασιστικότητά τους να προχωρήσουν το έργο ανεξάρτητα από τις όποιες αντιδράσεις.
Στο τραπέζι μπήκε όμως παράλληλα και το θέμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ισραήλ - Κύπρου - Κρήτης (EuroAsia Interconnector), την οποία υποστηρίζει η χώρα μας προκειμένου να αρθεί η ενεργειακή απομόνωση της Κύπρου, σημειώνοντας πάντως ότι θα πρέπει να εξασφαλιστούν οι απαιτούμενοι πόροι, ενώ το τεχνικό ζήτημα της διαλειτουργικότητας με το ελληνικό δίκτυο μεταφοράς θεωρείται ότι μπορεί να επιλυθεί. Υπενθυμίζεται ότι η ηλεκτρική διασύνδεση της Κρήτης με την Αττική, που είναι κρίσιμη για τη χώρα, βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη από τον ΑΔΜΗΕ και την θυγατρική του “Αριάδνη”, που έχει αναλάβει το έργο, ανεξάρτητα από τον EuroAsia.
Τέλος, αναφορά έγινε και στην επικείμενη συνεδρίαση, στις 16 Ιανουαρίου στο Κάιρο, του EastMed Gas Forum, στο οποίο συμμετέχουν επτά χώρες της περιοχής.
ΣΥΡΙΖΑ για την υπογραφή της συμφωνίας του EastMed: Η πολύχρονη προσπάθεια έφερε τα σημερινά θετικά αποτελέσματα
Παραμένουν οι προκλήσεις ενόψει της συνάντησης με Τραμπ: Να εξασφαλιστεί η στήριξη, η αναβάθμιση της στρατιωτικής συνεργασίας ΗΠΑ - Ελλάδας "δεν μπορεί παρά να εξαρτάται από τον βαθμό σύγκλισης των συμφερόντων μας με τις ΗΠΑ"
Για ένα έργο που συνεισφέρει καθοριστικά στην αναβάθμιση της θέσης της Ελλάδας, ως ενεργειακού κόμβου στην περιοχή και την ενίσχυση του γεωπολιτικού της ρόλου κάνει λόγο ο ΣΥΡΙΖΑ, καλωσορίζοντας την υπογραφή της συμφωνίας για τον EastMed. Παράλληλα, επισημαίνει τις προκλήσεις αλλά και τα τέσσερα βήματα που πρέπει να κάνει η κυβέρνηση προκειμένου να θωρακίσει τη συμφωνία. "Η πολύχρονη προσπάθεια που έχει καταβληθεί φέρνει τα σημερινά θετικά αποτελέσματα, οι προκλήσεις όμως παραμένουν και πρέπει να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά από την κυβέρνηση", αναφέρει χαρακτηριστικά η αξιωματική αντιπολίτευση.
Τέσσερα μέτωπα για τη θωράκιση του έργου
Όπως τονίζει ο ΣΥΡΙΖΑ, "η κυβέρνηση οφείλει να εντείνει τις προσπάθειές της για τη θωράκιση του έργου, επικεντρώνοντας την προσοχή της σε τέσσερα μέτωπα":
Πρώτον, κατά την επικείμενη συνάντηση και ιδίως τη συνέντευξη Τύπου του πρωθυπουργού με τον Πρόεδρο των ΗΠΑ, πρέπει να εξασφαλισθεί ξεκάθαρη στήριξη στον αγωγό EastMed και το πλαίσιο συνεργασίας 3+1. "Οι ενστάσεις που εξέφρασε πρόσφατα ο Πρόεδρος Τραμπ στην υιοθέτηση του Νομοσχεδίου 'Eastern Mediterranean Partnership' που αφορά μεταξύ άλλων τη στήριξη του σχήματος 3+1, αποτελούν ανησυχητικό οιωνό", σημειώνει η Κουμουνδούρου. Υπογραμμίζεται δε ότι η κύρωση του νομοσχεδίου για την αναβάθμιση της στρατιωτικής συνεργασίας ΗΠΑ - Ελλάδας σε τέσσερις εγκαταστάσεις, το οποίο κατατέθηκε στις 24.12.2019, "δεν μπορεί παρά να εξαρτάται από τον βαθμό σύγκλισης των συμφερόντων μας με τις ΗΠΑ".
Δεύτερον, η κυβέρνηση πρέπει να επιδιώξει την ενεργό συμμετοχή της Ιταλίας στο έργο, "χωρίς την οποία δεν μπορεί να έχει μέλλον". Υπενθυμίζεται ότι η Ιταλία υπέγραψε Τετραμερή Κοινή Διακήρυξη για τον αγωγό, τον Απρίλιο 2017, στο Τελ Αβίβ, και Τετραμερές Μνημόνιο Συναντίληψης, τον Δεκέμβριο 2017, στη Λευκωσία, ενώ οι τετραμερείς διαπραγματεύσεις ολοκληρώθηκαν τον Δεκέμβριο 2018. "Η υπογραφή της συμφωνίας σε τριμερές σχήμα μπορούσε να είχε λάβει χώρα από τον Φεβρουάριο του 2019, ωστόσο στόχος της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ δεν ήταν απλώς η υπογραφή αλλά η συμμετοχή της Ιταλίας στους υπογράφοντες", επισημαίνει η αξιωματική αντιπολίτευση. Μάλιστα εκφράζεται ανησυχία για την πρόσφατη επιστολή του υπουργού Οικονομικής Ανάπτυξης της Ιταλίας, στην οποία αναφέρει γενικόλογα ότι η Ιταλία συνεχίζει να στηρίζει τον αγωγό «στο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών Σχεδίων Κοινού Ενδιαφέροντος (PCI)». "Είναι σαφές ότι δεν αρκεί", υπογραμμίζεται.
Τρίτον, ο ΣΥΡΙΖΑ επαναλαμβάνει την ανάγκη να ζητηθεί η επέκταση των ευρωπαϊκών κυρώσεων εις βάρος ατόμων και εταιρειών που προβαίνουν σε παράνομες ενέργειες εντός της περιοχής της παράνομης συμφωνίας Τουρκίας - Λιβύης. Υπενθυμίζεται ότι Τούρκοι αξιωματούχοι έχουν δηλώσει ανοιχτά ότι ένας από τους στόχους της παράνομης συμφωνίας είναι η παρεμπόδιση της κατασκευής του αγωγού, εξού και εκτείνεται σε περιοχές από τις οποίες ο αγωγός αναμένεται να περάσει. "Η παρεμπόδιση έργου στηριζόμενου από την Ε.Ε. είναι σαφές ότι πρέπει να οδηγεί σε ευρωπαϊκά μέτρα και κυρώσεις", αναφέρεται χαρακτηριστικά.
Τέλος, τονίζεται η ανάγκη να εξασφαλιστεί ότι δεν θα αντιμετωπιστούν δυσκολίες από πλευράς ΔΕΠΑ στην υλοποίηση του έργου μετά τον πρόσφατο νόμο, που εκχωρεί σε έναν ιδιώτη το σύνολο του ποσοστού του Δημοσίου στα δίκτυα φυσικού αερίου (ΔΕΠΑ Υποδομών) και διατηρεί πλειοψηφικό ποσοστό για το Δημόσιο στη ΔΕΠΑ Διεθνών χωρίς να διασφαλίζει κανένα έσοδο για τη χρηματοδότηση των διεθνών αυτών έργων.
Υπενθυμίζεται ότι οι ενέργειες, επί διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, για την προώθηση του αγωγού EastMed έγιναν στο πλαίσιο της συμφωνίας της ελληνικής κυβέρνησης για τη διατήρηση του 51% της ΔΕΠΑ Υποδομών στο Δημόσιο, σύμφωνα με τον νόμο 4602 του Μαρτίου 2019. Ο εν λόγω νόμος προέβλεπε τη διάσπαση της ΔΕΠΑ σε Υποδομών και Εμπορίας, όπου στην Υποδομών μεταφέρονται τα διεθνή έργα στα οποία συμμετέχει η ΔΕΠΑ και φυσικά ο EastMed. "Ο σχεδιασμός της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ διασφάλιζε τη χρηματοδότηση του αγωγού EastMed, καθώς το σταθερό έσοδο από τα δίκτυα φυσικού αερίου θα κατευθυνόταν στα διεθνή έργα", υπογραμμίζει η αξιωματική αντιπολίτευση.
