"Στο παρά πέντε" διαπίστωσε η κυβέρνηση -και αυτό λόγω των αντιδράσεων που εν τω μεταξύ εκδηλώθηκαν από διάφορους ενδιαφερόμενους φορείς- ότι τυχόν υπολογισμός του ορίου του 30% των ηλεκτρονικών αποδείξεων σε τεκμαρτό εισόδημα θα προκαλούσε πρωτοφανείς επιβαρύνσεις σε εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες φορολογούμενους με χαμηλά εισοδήματα και, έστω και έτσι, αποφάσισε ο υπολογισμός αυτός να βασιστεί επί του πραγματικού εισοδήματος.
Κάτι ανάλογο, υπό την έννοια ότι και αυτό το πρόβλημα εντοπίστηκε "στο παρά πέντε" και κατόπιν αντιδράσεων, ισχύει και με τη διαπίστωση ότι υπάρχουν συγκεκριμένες κατηγορίες φορολογουμένων οι οποίες χαρακτηρίζονται από αντικειμενικές δυσχέρειες προκειμένου να εμφανίσουν ένα τέτοιο ποσοστό συναλλαγών πραγματοποιούμενο με οιαδήποτε μορφή άυλου χρήματος (μέσω Διαδικτύου, πιστωτικής κάρτας κοκ). Και, αν μη τι άλλο, ο κάπως αργοπορημένος εντοπισμός αυτών των δυσχερειών δεν αποτελεί εχέγγυο μιας εις βάθος εξέτασης, άρα και της κατάλληλης αντιμετώπισης του όλου ζητήματος.
Η διπλή διορθωτική κίνηση που επέρχεται με το νέο φορολογικό νομοσχέδιο, το οποίο η κυβέρνηση προτίθεται να θέσει ακόμη και σήμερα υπό δημόσια διαβούλευση ώστε να κατατεθεί ενδεχομένως και την επόμενη εβδομάδα στη Βουλή (υπολογισμός στο πραγματικό εισόδημα του 30% των e-αποδείξεων και ρυθμίσεις για συγκεκριμένες κατηγορίες φορολογουμένων με αντικειμενική αδυναμία να συγκεντρώσουν τις απαιτούμενες αποδείξεις), αποφασίστηκε σε σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε χθες υπό τον πρωθυπουργό στο Μέγαρο Μαξίμου. Σήμερα, ηλικιωμένοι, άτομα με αναπηρία, στρατευμένοι και κάτοικοι μικρών χωριών εξαιρούνται της υποχρεωτικής χρήσης άυλου χρήματος (πάντως, τμήμα του εισοδήματός τους οφείλουν να καλύπτουν με δαπάνες που έχουν εξοφληθεί είτε με μετρητά είτε με ηλεκτρονικό χρήμα). Οι διορθωτικές αυτές κινήσεις έρχονται μετά από αντιδράσεις που προκάλεσαν οι αρχικοί σχεδιασμοί της κυβέρνησης, τις οποίες και, όπως προκύπτει από τις αλλαγές, έλαβε εν τέλει υπόψη το οικονομικό επιτελείο.
Όσον αφορά τους κύριους άξονες οι οποίοι διέπουν το φορολογικό νομοσχέδιο, αυτοί, όπως ανέφεραν κυβερνητικές πηγές, είναι:
- Φορολογική ελάφρυνση νοικοκυριών και επιχειρήσεων μέσω χαμηλότερων φορολογικών συντελεστών.
- Κίνητρα ενίσχυσης ηλεκτρονικών συναλλαγών.
- Εισαγωγή σοβαρών κινήτρων προσέλκυσης άμεσων ξένων κεφαλαίων και επενδύσεων.
- Μέτρα επανεκκίνησης της οικονομίας σε σημαντικούς κλάδους, με συνεισφορά στο ΑΕΠ.
- Εισαγωγή φορολογικών μέτρων για ενίσχυση βιώσιμης ανάπτυξης.
- Ενίσχυση εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και παροχών στους εργαζόμενους σε είδος.
Τεκμήρια και “αντικειμενικές δαπάνες”
Μια σοβαρή παγίδα απειλούσε εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες φορολογούμενους με χαμηλά πραγματικά εισοδήματα εξαιτίας των διατάξεων της φορολογικής νομοθεσίας για τα τεκμήρια διαβίωσης, εφόσον το μίνιμουμ ποσοστό του 30% που απαιτείτο των εισοδημάτων για αγορές με άυλο χρήμα υπολογιζόταν επί του τεκμαρτώς προσδιορισθέντος εισοδήματος. Πρόκειται συγκεκριμένα για τις διατάξεις των άρθρων 31 και 34 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος, σύμφωνα με τις οποίες το φορολογητέο εισόδημα κάθε φυσικού προσώπου μπορεί να προσδιοριστεί από τις αρχές εναλλακτικά, με βάση τις λεγόμενες "αντικειμενικές δαπάνες διαβίωσης", δηλαδή τις ελάχιστες ετήσιες δαπάνες χρήσης και συντήρησης περιουσιακών στοιχείων (δαπάνες επί κατοικιών, αυτοκινήτων, σκαφών αναψυχής, αεροσκαφών και δεξαμενών κολύμβησης), καθώς και άλλα ποσά που, σύμφωνα με το υπουργείο Οικονομικών, αντιπροσωπεύουν τα ελάχιστα ετήσια έξοδα του φορολογούμενου για την ατομική του συντήρηση.
Κατά την εκκαθάριση των φορολογικών δηλώσεων, οι αρμόδιες υπηρεσίες της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων αθροίζουν όλα τα παραπάνω ποσά "τεκμηρίων" και προσδιορίζουν με τεκμαρτό τρόπο το συνολικό ετήσιο εισόδημα κάθε φορολογούμενου. Ακολούθως συγκρίνουν το συνολικό τεκμαρτώς προσδιορισθέν εισόδημα με το συνολικό δηλωθέν φορολογητέο εισόδημα του φορολογούμενου και αν το πρώτο είναι μεγαλύτερο, η προκύπτουσα διαφορά προστίθεται στο δηλωθέν φορολογητέο εισόδημα και το προσαυξάνει. Στην ουσία, σε κάθε τέτοια περίπτωση, ως φορολογητέο εισόδημα λαμβάνεται υπόψη το τεκμαρτώς προσδιορισθέν.
Ώς τώρα, η προκύπτουσα επιπλέον διαφορά εισοδήματος λόγω εφαρμογής τεκμηρίων διαβίωσης, εάν δεν μπορούσε να δικαιολογηθεί από τον φορολογούμενο (με επίκληση περισσεύματος εισοδημάτων που απέκτησε τα προηγούμενα χρόνια και δαπάνησε εντός του έτους υποβολής της δήλωσης εισοδήματος ή άλλων κατηγοριών εισοδημάτων ειδικώς φορολογουμένων ή απαλλασσομένων από τη φορολογία εισοδήματος) φορολογείτο ως εισόδημα από επιχειρηματικές δραστηριότητες, με 22% από το πρώτο ευρώ μέχρι τα 20.000 ευρώ, με 29% στο τμήμα από τα 20.000 έως τα 30.000 ευρώ, με 37% στο τμήμα από τα 30.000 έως τα 40.000 ευρώ και με 45% στο τμήμα πάνω από τα 40.000 ευρώ, εφόσον το συνολικό δηλωθέν εισόδημα του φορολογούμενου, σε ποσοστό πάνω από 50%, δεν προερχόταν από μισθούς ή συντάξεις. Αν το πραγματικό δηλωθέν εισόδημα προερχόταν σε ποσοστό άνω του 50% από μισθούς ή συντάξεις ή ήταν μηδενικό ή ο φορολογούμενος ήταν άνεργος, η όποια επιπλέον διαφορά φορολογητέου εισοδήματος προέκυπτε με βάση τα τεκμήρια διαβίωσης, εφορολογείτο, όπως και το τυχόν πραγματικό δηλωθέν εισόδημα, ως εισόδημα από μισθούς ή συντάξεις, δηλαδή με αφορολόγητο όριο 8.636-9.545 ευρώ, και στη συνέχεια με τους παραπάνω συντελεστές.
Οι παγίδες της υπερφορολόγησης
Οι παγίδες που έκρυβαν για φορολογούμενους με χαμηλά πραγματικά εισοδήματα οι παραπάνω διατάξεις για τα τεκμήρια διαβίωσης δεν περιορίζονταν στην υπερφορολόγηση του εισοδήματος, αλλά εκτείνονταν και σε υπερφορολόγηση μισθωτών, συνταξιούχων, αγροτών και περιστασιακά απασχολουμένων και μέσω της μη κάλυψης του απαιτούμενου ποσού δαπανών με "πλαστικό" ή άλλης μορφής "ηλεκτρονικό" χρήμα.
Εκατοντάδες χιλιάδες μισθωτοί, συνταξιούχοι και περιστασιακά απασχολούμενοι πολίτες, των οποίων τα φορολογητέα εισοδήματα θα προσδιοριστούν όχι στα πολύ χαμηλά επίπεδα των πραγματικών αμοιβών που εισέπραξαν το προηγούμενο έτος, αλλά σε εξωπραγματικά υψηλά επίπεδα, με βάση τα τεκμήρια διαβίωσης, θα αντιμετωπίσουν επιπρόσθετα τον κίνδυνο να κληθούν να πληρώσουν φέτος και επιπλέον φόρο εισοδήματος επί ενός ποσού κατά το οποίο θα θεωρηθεί ότι δεν κάλυψαν το απαιτούμενο ύψος δαπανών με πληρωμές μέσω "πλαστικού" ή άλλης μορφής "ηλεκτρονικού" χρήματος.
Και τούτο, καθώς, κατά την εκκαθάριση των φορολογικών δηλώσεων, το συνολικό ετήσιο φορολογητέο εισόδημα το οποίο θα ληφθεί υπόψη για τον προσδιορισμό του ύψους των δαπανών που πρέπει να έχουν εξοφληθεί με πληρωμές μέσω άυλου χρήματος δεν θα είναι το χαμηλότερο πραγματικό δηλωθέν εισόδημα, αλλά το υψηλότερο ποσό τεκμαρτού.
