Του Γιάννη Βασιλείου*
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση β' βαθμού έχει περάσει από τα εξής στάδια: Διορισμού των νομαρχών μέχρι το 1994, εκλογής τους μέχρι το 2010, έκτοτε εκλογής των περιφερειαρχών. Βασικό χαρακτηριστικό γνώρισμα του πρώτου σταδίου ήταν η ταύτιση του νομάρχη με τις εκάστοτε κυβερνητικές πολιτικές.
Του δεύτερου και του τρίτου σταδίου μπορεί να ήταν η αυτοτελής λειτουργία τους, όμως αυτή ήταν πάντα «εγκλωβισμένη» στο πλαίσιο της αποκεντρωμένης διοίκησης, γι' αυτό άλλωστε και η δημοφιλέστερη λέξη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι η λέξη «γνωμοδοτώ». Ακόμα και η διοίκηση των τοπικών υποθέσεων έχει πολλούς αστερίσκους, σκοντάφτοντας σε πλήθος γραφειοκρατικών και οργανωτικών εμποδίων.
Σήμερα δε που οι Περιφέρειες είναι γεωγραφικά και οργανωτικά συγκροτημένες σε Περιφερειακές Ενότητες και καλούνται να αντιμετωπίσουν προβλήματα τοπικής, διαδημοτικής εμβέλειας ή γενικότερου συντονισμού, επειδή στερούνται αυτοτελούς θεσμικού ρόλου, αυτό καθίσταται από εξαιρετικά δύσκολο έως αδύνατο.
Μπορεί π.χ. ο ρόλος των χωρικών αντιπεριφερειαρχών να φαντάζει ή να θεωρείται κομβικός, υπό αυτές όμως τις συνθήκες έχει περισσότερα χαρακτηριστικά «μεσάζοντα» και «διαμεσολαβητή», παρά αποφασιστικού θεσμικού κρίκου.
Οι λύσεις των προβλημάτων δεν εξαρτώνται άμεσα από τον θεσμικό του ρόλο, αλλά διέρχονται από πολλαπλά επίπεδα διοίκησης των Περιφερειών, όπως π.χ. γενικές διευθύνσεις σε κεντρική υπηρεσία, θεματικοί αντιπεριφερειάρχες, εντεταλμένοι περιφερειακοί σύμβουλοι, καθώς και από τις αλληλοεπικαλύψεις των υπουργείων ή των διάφορων κρατικών υπηρεσιών.
Το ίδιο ισχύει και για τους περιφερειακούς συμβούλους, οι οποίοι, στερούμενοι σε επίπεδο Περιφερειακών Ενοτήτων ρολών και αρμοδιοτήτων, περιορίζουν τη συμμετοχή τους στα Περιφερειακά Συμβούλια ή σε κοινωνικές εκδηλώσεις.
Επιπλέον, όταν και οι υπηρεσίες των Περιφερειακών Ενοτήτων, δεν έχουν σημείο αναφοράς τον χώρο τους και τον χωρικό αντιπεριφερειάρχη, αλλά υπηρεσίες στην έδρα της Περιφέρειας από τις οποίες εξαρτώνται τα πάντα, ακόμα και η αγορά π.χ. ενός στεφανιού για λόγους εθιμοτυπίας, τότε ο ρόλος των Περιφερειακών Ενοτήτων καθίσταται και διοικητικά ένα «αδειανό» πουκάμισο.
Γι' αυτό και στο ερώτημα πώς κινείται σήμερα η Τοπική Αυτοδιοίκηση β' βαθμού η απάντηση είναι ότι κινείται μονοπρόσωπα και περιφερειαρχοκεντρικά.
Πρόκειται για ένα μοντέλο, που το λιγότερο είναι ότι δεν αντιστοιχεί στα αυτοδιοικητικά προτάγματα της Αριστεράς, το κυριότερο είναι ότι μπλοκάρει τις λύσεις που μπορεί αντικειμενικά να δώσει ο β' βαθμός Αυτοδιοίκησης στα επονομαζόμενα προβλήματα της καθημερινότητας των πολιτών.
Επί “Καλλικράτη”, αποκόπηκε δραστικά ακόμα και η όποια θεσμική γείωση υπήρχε επί νομαρχιών με τις τοπικές κοινωνίες, ενώ μειώθηκαν περαιτέρω και οι δυνατότητες άμεσων παρεμβάσεων σε αυτές.
Όλα αυτά συνθέτουν ένα ανεπαρκές αυτοδιοικητικό τοπίο, αφού, παρά την προσπάθεια που καταβάλλουν οι αιρετοί, τα αποτελέσματα της δουλειάς τους είναι άκρως δυσανάλογα.
Στο ερώτημα λοιπόν τι να κάνουμε, η απάντηση δεν μπορεί βέβαια να είναι η αποδοχή των προτάσεων μιας επιτροπής του υπουργείου Εσωτερικών, αφού η εφαρμογή τους θα «τέλειωνε» ακόμα και το υπάρχον μοντέλο Τοπικής Αυτοδιοίκησης β' βαθμού.
Η λύση βρίσκεται στη μεταφορά αποφασιστικών αρμοδιοτήτων και ρόλων στις Περιφερειακές Ενότητες.
Αυτή είναι και η ουσία των προτάσεων που καταθέσαμε στο πλαίσιο του διαλόγου το 74% των αντιπεριφερειαρχών όλης της χώρας, διατηρώντας ασφαλώς ο περιφερειάρχης τον κεντρικό, διακριτό, ουσιαστικό και σε κάθε περίπτωση ηγετικό του ρόλο.
Εάν λοιπόν η κυβέρνηση κάνει αποδεκτό τον πυρήνα των προτάσεών μας, τότε η Τοπική Αυτοδιοίκηση β' βαθμού έχει λόγο ύπαρξης, διαφορετικά δεν πρόκειται ποτέ να κάνουν τα «ράσα τον παπά».
* Ο Γιάννης Βασιλείου είναι αντιπεριφερειάρχης Δυτικής Αττικής
