Live τώρα    
24°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
22.2°C26.3°C
2 BF 36%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
24 °C
22.3°C26.0°C
3 BF 36%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
19.4°C24.8°C
2 BF 52%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.8°C21.6°C
2 BF 63%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
22.9°C24.0°C
2 BF 38%
Η εξέγερση του Λησμονημένου
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Η εξέγερση του Λησμονημένου

Η συνεχής αναφορά των Μέσων με αποσπασματικό, επιφανειακό και λεπτομερειακό τρόπο στις διαπραγματεύσεις και τις ευρύτερες ευρωπαϊκές εξελίξεις κατασκευάζει μια ρευστή και εικονική κατάσταση που καταλήγει σε μια πολιτική εικόνα. Η καθημερινή και καταθλιπτική αναφορά σ’ αυτή την πολιτική, όσο επείγουσα και σοβαρή κι αν είναι η βαθύτερη , υπόγεια προέλευσή της, δημιουργεί μια επίπλαστη και επιφανειακή πολιτική απασχόληση. Με πρόσχημα το εφικτό, βολεύει αλάνθαστα την πολιτικολογία, η οποία με φλύαρο και «πιστοποιημένο» πραγματολογικά τρόπο κρύβει έντεχνα και άτεχνα την απόσυρση του πολιτικού.

Αυτή η έκπτωση του πολιτικού δείχνει πόσο αδύναμη είναι η κοινωνία να διαχειριστεί το πανίσχυρο μοντέλο, τη δομή της οικονομικής-τεχνολογικής-επιστημονικής κυριαρχίας. Προς αυτή την κατεύθυνση τα ΜΜΕ συνειδητά δεν διαμορφώνουν πολίτες αλλά, εντελώς διαφημιστικά, με υστερικό τρόπο, κάνουν τα πάντα να αναδειχτεί ένα consensus επίπλαστο, ενώ αυτό στην πραγματικότητα έχει αποσυρθεί. Η συναίνεση διαμορφώνεται πάντα σαν στάδιο του διαλόγου, γιατί εξαρτάται πάντα από τον στόχο, τον σκοπό. Υπάρχει μια χρεωκοπία του κοινωνικού, έλεγε κάπου ο Λυοτάρ, απ’ την ίδια την κοινωνία . Και παρεμπιπτόντως θυμάμαι εκείνο το αινιγματικό για την τότε ηλικία μου άρθρο τού Laclau στον Πολίτη, για το «αδύνατον της κοινωνίας».

Ο Μπάουμαν αναδεικνύοντας τη διαφορά πραγματικών σχέσεων και εικονικών επεσήμανε πως τα Δίκτυα δεν είναι σχέσεις. Είναι στιγμές «επαφής» που εναλλάσσονται με περιόδους ελεύθερης περιπλάνησης. Τα Δίκτυα είναι μήτρα ταυτόχρονων συνδέσεων και αποσυνδέσεων. Δεν είναι «σχέσεις», «συγγένειες», «συντροφιές» που στηρίζονται στην αμοιβαία δέσμευση. Τα Δίκτυα είναι συνδέσεις και οι συνδέσεις είναι «εικονικές σχέσεις», προσιδιάζουν στη ρευστή μοντερνικότητα, όπου «οι ειδυλλιακές προοπτικές» έρχονται και παρέρχονται με υποσχέσεις «μεγαλύτερης ικανοποίησης της ολοκλήρωσης». Στις «εικονικές σχέσεις» , αντίθετα από τις «πραγματικές σχέσεις», η «είσοδος» και η «έξοδος» είναι εύκολη υπόθεση.

Ο Πωλ Βιριλιό αναφερόμενος στην πληροφορική έκρηξη υπογραμμίζει πως αυτή έχει δημιουργήσει «ένα παζάρι του βλέμματος», «ένα εμπόριο του ορατού», όλα διαφήμιση, ή δυσφήμηση αν πρόκειται γι’ ανταγωνιστές, «που επιβάλλεται στην όραση σαν εμπειρία επί πληρωμή» (Ρίφκιν), για να καταλήξει σε μια κουλτούρα - εμπόριο υπηρεσιών, σε μια κοινωνία παιχνιδιού, όπου αυτό που κυριαρχεί είναι το παρόν μόνο της εικόνας, απαλλαγμένο απ’ τα βάρη της μνήμης. Αυτό κάνει τον Βιριλιό να προειδοποιεί ότι καιροφυλαχτεί, σ’ ένα μέλλον που δεν υπάρχει, ένα παγκόσμιο κραχ των εικόνων, με συνέπεια μια πορεία προς τη συνολική ανορθολογικότητα. (Πολλά νέα φαινόμενα ίσως είναι η αρχή για μια Απόδραση από τη Νέα Υόρκη τού Κάρπεντερ!)

΄Οταν, λοιπόν, ακούμε φωνές για την υπεράσπιση των θεσμών, αυτό που υπονοούν είναι η προάσπιση νεκρών, βρυκολακιασμένων μηχανισμών, δηλαδή θεσμών που δεν ανασαίνουν, δεν ιδρώνουν, για να μην αναφερθώ σε μια σχετικά «αριστερή» αντίληψη για θεσμούς αποϊδεολογικοποιημένους, γυμνούς, αντικειμενοποιημένους, που θα έμπαιναν στην υπηρεσία του Νέου Ανθρώπου. Για να είναι οι θεσμοί «από πάνω κι από κάτω» (θλιβερές αποφάσεις μπορεί να πάρει και η αντιπροσωπευτική και η άμεση δημοκρατία), ζωντανοί, «πραγματικοί» τόποι κι όχι «εικονικοί», πρέπει να καθρεφτίζουν σχέσεις κι όχι εικόνες, να είναι πεδία επιθυμίας κι όχι πραγματολογικών ισχυρισμών, να είναι δηλαδή χωρίς εισαγωγικά τόποι πραγματικοί και νοητοί, ευθύνης , δέσμευσης, αντιπαράθεσης, αποφάσεων. Τα πηγαδάκια της Μεταπολίτευσης, όσο ζωντανά κι αν ήταν, και ήταν, χάθηκαν γιατί ο καθένας πήρε το δίκτυό του στην τσέπη κι έκανε Σχολή Έξω Απ’ τον Δημόσιο Χώρο, και μάλιστα με λεφτά του κόσμου. Εικονοποιήθηκαν έτσι οι χώροι όπου θα μπορούσε να αναπαράγεται η κοινωνική φρασεολογία, όπου θα ιδρώναμε στην αγωνία μιας φράσης που όφειλε να συνδεθεί και να ανασυνδεθεί αντιμετωπίζοντας το διαφορετικό. Εδώ και αρκετά χρόνια ζούμε πλαστές συναινέσεις, ανύπαρκτες, και, παρά τη μεγαλόστομη σύγκρουση μοντέρνου και μεταμοντέρνου, τα πάντα οδηγούσαν σε μια κλειστότητα, στην ομοιότητα, στην παραδοξότητα ενός συλλογισμού που δεν ήταν καθόλου ανεξήγητος, αλλά αυτονόητος στα καθ ημάς.

Είχε δίκιο ο Λυοτάρ , λοιπόν, όταν έλεγε ότι αυτές οι κοινωνίες είναι ά-τοπες κι όχι ου-τοπικές! Σ’ αυτή την επικοινωνία εξ αποστάσεως , ο πολίτης συμμετέχει σε ανύπαρκτους χώρους. Κι αφού αναθεωρήθηκαν οι σχέσεις χώρου-χρόνου και παρουσίας- απουσίας, το νόημα ή το θέμα, όσο κι αν το επιθυμούμε, δεν έρχεται στο ραντεβού, πάει σ’ άλλη διεύθυνση. Φοβάται την ακαθοριστία του ασήμαντου!

Ζούμε παγκόσμια αλλαγή παραδείγματος. Κι αυτό δεν απαιτεί νέα εργαλεία αλλά άλλη κουλτούρα. Σήμερα η ποσοτική τάξη είναι η τακτική και το χάος η στρατηγική. Απαγορεύεται η συγκέντρωση, η αφοσίωση, και, μετά την πανωλεθρία του τεχνίτη, έστω και μέσα από παραληρήματα, ο καθένας πρέπει να βρει τα αποθέματα για να συνομιλήσει με την εποχή του. Ο πολίτης με τον πολίτη, ο ηθοποιός με τον ηθοποιό, ανακαλύπτοντας ένα τόπο για να υπομείνουμε την έκπτωση, αλλά και να αντιληφθούμε τα νεύματα που μας κάνει το λησμονημένο, υπενθυμίζοντάς μας ότι όποτε δημιουργήσαμε ήταν όταν κρίναμε χωρίς κανόνες, τυπικούς νόμους και νομολογίες. Όταν πήγαμε ενάντια σε μονοσήμαντες σημασίες.

Είναι ανάγκη να θυμηθούμε, να «μπούμε σε διαδικασία αναγωγής και ανάμνησης, που θα επεξεργαστεί αυτή την «πρωταρχική λήθη» που χρειάζεται για να καταλάβουμε επιτέλους ότι αν ένα κείμενο έχει νόημα είναι γιατί δεν είναι ΠΟΤΕ εντελώς διαβασμένο .

Ο Σάμιουελ Μπέκετ στην εργασία του για τον Προυστ αρχίζει κυριολεκτικά έτσι: «Η εξίσωση του Προυστ δεν ήταν ποτέ απλή. Το άγνωστο που διαλέγει τα όπλα του μέσα από ένα πλήθος από αξίες είναι συνάμα και το ακατάληπτο». Είναι γι’ αυτό χρήσιμη η λογοτεχνική μνήμη, «γιατί είναι ένας ολιστικός τρόπος να καταλαβαίνεις τον κόσμο», σωματικός, καθημερινός, βιωματικός, συγκεκριμένος, που αξιοποιεί την ειρωνεία , δηλαδή την αθέλητη πτώση μας στην αιχμαλωσία της ειρωνείας-ιστορίας, το χιούμορ, δηλαδή την απώλεια της απόλυτης βεβαιότητας, και την ελαφρότητα, αυτή την αφέλεια που μας επιτρέπει να φλερτάρουμε με τη «μυστηριώδη δύναμη του ασήμαντου» (Κούντερα). Η μνήμη από μόνη της είναι ανώφελη και κάποιες φορές καταστροφική. Η μνήμη έχει αξία όταν θυμόμαστε τον τρόπο που θ’ αλλάξει την αντίληψή μας για τον κόσμο και τον ίδιο μας τον εαυτό. Απ’ τον Θερβάντες μέχρι σήμερα η μνήμη εμφανιζόταν όταν παραδινόμασταν στο λησμονημένο για να αντιληφθούμε ότι μνήμη «σημαίνει» ξαναδιαβάζω.

«Γιατί γενικά η μνήμη υπόκειται στους γενικότερους νόμους της συνήθειας. Η συνήθεια είναι μια σύμβαση ανάμεσα στο άτομο και στο περιβάλλον του ή ανάμεσα στο άτομο και τις ίδιες του τις οργανικές εκκεντρικότητες, μια εγγύηση για κάποιο ανιαρό απαραβίαστο, το αλεξικέραυνο της ύπαρξής του. Συνήθεια είναι η αλυσίδα που δένει τον σκύλο με το ξερατό του. Η αναπνοή είναι συνήθεια. Η ζωή είναι συνήθεια. Ή καλύτερα, η ζωή είναι μια αλληλουχία από συνήθειες, μια και το άτομο είναι μια αλληλουχία από άτομα... Η δημιουργία του κόσμου δεν έγινε μια και μόνη φορά, γίνεται κάθε μέρα» (Σάμιουελ Μπέκετ).

Η μυθοπλασία κρύβει μέσα της απεριόριστη χαρά, γιατί είναι ανταλλαγή συνειδήσεων, αλλά πάνω απ’ όλα, με τρόπο ελαφρύ, μας υπενθυμίζει πως «το πραγματικά ουσιώδες είναι κι ίσως θα είναι πολύ καλά κρυμμένο γύρω μας. Κι αυτό πρέπει να το υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας» («Αυτό είναι νερό», Γουάλας). Κι αυτό είναι το θεμελιώδες της ελευθερίας της παιδείας, ότι το σπουδαίο δεν είναι να σκέφτεσαι αλλά να επιλέγεις εσύ τι επιθυμείς να σκεφτείς. Η ελευθερία ν’ αποφασίζεις. Για να δούμε παραπέρα, χρειάζεται να ανασηκώσουμε το πέπλο, όπως ο ήρωας Λέιτιμερ ,της Τζωρτζ ΄Ελιοτ, που «βρίσκεται ταυτόχρονα μέσα στη ζωή, τα πάθη και την οδύνη της, και έξω απ’ αυτήν, παρατηρώντας την από απόσταση».

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL