Ανάμεσα στα μικρά και στα μεγάλα, που απασχολούν την κοινωνία και τους ανθρώπους, σχηματίζεται ο εκάστοτε δημόσιος λόγος. Περιγράφοντας, ιεραρχώντας, κυρίως συσχετίζοντας.
Ανάμεσα, δηλαδή, στον τόπο των αλληλεπιδράσεων, όπου η εκάστοτε συμβατική διάταξη των θεμάτων σε μικρά ή μεγάλα δεν έχει σημασία, παρά μόνον για να διευκολύνει τη συνένωσή τους σε μιαν ενιαία οπτική και πρακτική.
Είτε στη δημοσιογραφική είτε στην πολιτική εκδοχή, ο δημόσιος λόγος πλάθεται μαζί με τις πράξεις, τις οποίες προκρίνει ή αποσιωπά. Σχηματίζεται μαζί με τον τρόπο που ενσωματώνει αφηγηματικά ή προγραμματικά τις επιλεγμένες πράξεις. Όταν δεν επιτυγχάνει τη συνύφανση αυτού του ενδιάμεσου τόπου, αποτυπώνει αποκλειστικά τις ελλείψεις, τις αντιφάσεις και τα παράδοξα εκείνης ή εκείνου που αφηγείται για τη δημοσιογραφία, όσο και εκείνης ή εκείνου που μετέχει στην άσκηση της εξουσίας. Παράγεται στο σύνδρομο του μικρομέγαλου.
Η πρωτεύσασα στις πανελλήνιες εξετάσεις για την είσοδο στο πανεπιστήμιο έχει ήδη αποφασίσει να σπουδάσει στο εξωτερικό, αφηγείται μια δημοσιογράφος, για να καταλήξει πόσο φτωχά και αναξιόπιστα είναι τα ελληνικά πανεπιστήμια.
Οι ανεξιχνίαστες δολοφονίες πληθαίνουν, σημειώνει ένας αρχισυντάκτης, και μαζί με τις συνεχιζόμενες διαπραγματεύσεις για το χρέος συνθέτουν την εικόνα μιας ανίκανης κυβέρνησης κι ενός διαλυμένου κράτους.
Ένας υπουργός ασχολείται με τα μικρά και καθημερινά αφήνοντας τα μεγάλα σε επιτροπές και επιτελεία. Ένας άλλος ασχολείται καθημερινά με τα μεγάλα και οραματικά, αφήνοντας σε επιτελεία και επιτροπές τα μικρά και καθημερινά.
Η καθυστέρηση έναρξης των συνεδριάσεων της Βουλής και το έμπα - έβγα των μελών της στο καφενείο φθείρουν το κύρος και τη λειτουργία του θεσμού, καταγγέλλουν προεδρεύοντας τα κοινοβουλευτικά πρόσωπα, όσο και οι τροπολογίες της νύχτας, ή το γεγονός ότι αρκετοί και αρκετές ψηφίζουν ή καταψηφίζουν αγνοώντας το περιεχόμενο των νομοσχεδίων.
Το σχήμα του δημόσιου λόγου μοιάζει περισσότερο στο πρόσωπο -και τις προθέσεις- εκείνου ή εκείνης που τον εκφέρει, παρά με την πραγματικότητα στην οποία αναφέρεται. Διαμορφώνει εικόνες, χάρτες, μοντέλα της πραγματικότητας, εντός των οποίων αναπτύσσει συλλογισμούς.
Η ταξινόμηση, εντούτοις, ενός θέματος ως μικρού ή μεγάλου, ως καθοριστικού ή όχι στην εξέλιξη ενός συλλογισμού, έχει χαρακτηριστικά συγκυρίας και αξιακού συστήματος. Στη συγκυρία και στο αξιακό σύστημα βρίσκονται οι συνδέσεις και τα νήματα που πλέκουν τον λόγο και ταυτόχρονα ζωγραφίζουν τα πρόσωπα που τον εκφωνούν.
Στην πρώτη περίοδο της κυβερνητικής θητείας της Αριστεράς οι συμβολικές κινήσεις ορισμένων υπουργών και στελεχών σε θέματα εθνικής και δημοκρατικής αξιοπρέπειας ήταν αναγκαίες και επηρέασαν την ψυχολογία των πολιτών στην καθημερινή τους ζωή. Οι σχέσεις όμως είναι πάντα αλληλεπιδραστικές. Η ταύτιση αυτών των προσώπων με τις μεγάλες κινήσεις δεν τους επέτρεψε να αναγνωρίσουν τις συνδέσεις, τη συγκυρία, την αγωνία της καθημερινότητας. Απομακρύνθηκαν από την κοινωνία, που ζει πάντα ανάμεσα σε μικρές και μεγάλες στιγμές, ανάμεσα στην καθημερινότητα και την ιστορικότητά της.
Στην πρώτη περίοδο της θητείας τους, οι νέοι ηγέτες της αντιπολίτευσης επέλεξαν να αναμετρηθούν απευθείας με τη συγκυρία και το αξιακό σύστημα της κυβέρνησης. Οι καιροί, διακηρύσσουν, δεν είναι δυσοίωνοι, ούτε τα πράγματα, τα μικρά και τα μεγάλα, είναι δύσκολα, εσείς τα κάνατε, επειδή είστε ψεύτες και ανίκανοι. Απομακρύνονται από την πολιτική σύνθεση που συνενώνει εκεί που υπάρχει αντίθεση και διακρίνει εκεί που υπάρχει ισοπέδωση.
Μικρομέγαλοι λόγοι, αχταρμάς. Η γάτα, εκδότης και ο τέως βασιλιάς. Μικρομέγαλα πρόσωπα προκαλούν αντίστοιχες μικρομέγαλες αντιδράσεις. Η κόπρος, ξέχωρα από τον Αυγεία, δεν φτιάχνει τον άθλο του Ηρακλή.
Ο δημόσιος λόγος είναι εύθραυστος. Χρειάζεται κριτικές σιωπές και αναστοχασμό για να γίνει ανθεκτικός στις υψηλές θερμοκρασίες. Να περνάει δυο φορές τη γλώσσα στο μυαλό για να διατηρεί διαύγεια και συνοχή σε απόπειρες αλλοίωσης ή διαστρέβλωσης, έξωθεν και έσωθεν. Τα αρνητικά συμπτώματα είναι κολλητικά, μολύνουν γρήγορα μικρούς και μεγάλους πρωταγωνιστές του δημόσιου βίου.
Η καλλιέργεια της σύνθεσης ανάμεσα σε μικρά και μεγάλα, η βαθύτερη ένωσή τους στο φόντο της συγκυρίας και των αξιών χτίζει τον αρμονικό λόγο, την επικοινωνία της δημοσιογραφίας, της πολιτικής.
Φραγκίσκος Καλαβάσης (καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου)
