Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
21.7°C24.6°C
2 BF 54%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ελαφρές νεφώσεις
22 °C
18.0°C24.3°C
2 BF 53%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
18.2°C20.9°C
4 BF 66%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
21 °C
19.9°C20.8°C
3 BF 56%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
24 °C
23.4°C23.9°C
2 BF 35%
Προς ένα πρόγραμμα θέσεων για την Παιδεία
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Προς ένα πρόγραμμα θέσεων για την Παιδεία

Το κείμενο θέσεων για την παιδεία, που έχει καταστρώσει η Επιτροπή Παιδείας του ΣΥΡΙΖΑ, αναμφίβολα είναι βελτιωμένο σε σύγκριση με την αρχική του μορφή. Ωστόσο τα περιθώρια βελτίωσής του δεν έχουν εξαντληθεί. Προς το σκοπό αυτόν αρμόζει να γίνουν μερικές κρίσιμες παρατηρήσεις από όποιον αγωνιά ειλικρινά για ευόδωση του σπουδαίου εγχειρήματος, που σηματοδοτεί ο ΣΥΡΙΖΑ, τόσο για τη χώρα μας όσο και για την υπόλοιπη Ευρώπη:

1) Η θέση για «ελεύθερη είσοδο» όλων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, αν μη τι άλλο μεσοπρόθεσμα, μοιάζει ανεδαφική. Επειδή μάλιστα διατυπώνεται στο κείμενο αυτό δίχως καμία αναφορά σε απαιτούμενες προς τούτο προϋποθέσεις, πιθανότατα θα δημιουργήσει υπέρμετρες προσδοκίες στο εκλογικό σώμα. Πόσο μάλλον σε συνθήκες άγριας οικονομικής κρίσης, οι οποίες καθιστούν απαγορευτικό στην πράξη ένα (άραγε απροϋπόθετο;) σύστημα ελεύθερης εισόδου στα ΑΕΙ και ΤΕΙ. Τυχόν κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ προσεχώς θα περιέλθει σε πλήρη αδυναμία να εφαρμόσει σύντομα κάτι παρόμοιο. Ενεδρεύει συνεπώς ο κίνδυνος να εκτεθεί ανεπανόρθωτα για ασυμφωνία προεκλογικών εξαγγελιών και κυβερνητικής πολιτικής.

Τέτοιο ζήτημα θα μπορούσε ενδεχομένως να τεθεί στα σοβαρά μονάχα αρκετά αργότερα. Αφότου, δηλαδή, η εθνική οικονομία θα είχε αρχίσει να σημειώνει κάποια δειλά βήματα ανάκαμψης, ώστε να βαίνει αυξανόμενη η δημόσια χρηματοδότηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Μόνον έτσι, ίσως προετοιμασθεί το έδαφος υλικά και θεσμικά για ουσιαστική διεύρυνση της πρόσβασης των νέων ανθρώπων στην ανώτατη εκπαίδευση. Αλλά είναι ολοφάνερο ότι σήμερα είμαστε απελπιστικά μακρυά από αυτή την προοπτική.

2) Η θέση για συλλήβδην κατάργηση της νομοθετικής παραγωγής της τελευταίας τριετίας είναι επίσης παρακινδυνευμένη. Ο περιβόητος νόμος 4009/2011 για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, όπως έχει τροποποιηθεί μεταγενέστερα, έχει ήδη παραγάγει ποικίλες έννομες καταστάσεις. Οπότε είναι ανεύθυνο να επιχειρηθεί η άρση τους αδιακρίτως, πάραυτα και μονομιάς. Π.χ. θα καταργηθούν άμεσα και εν όλω τα καλώς ή κακώς εκλεγέντα Συμβούλια Ιδρύματος, τα οποία ήδη λειτουργούν (τρόπος του λέγειν); Θα παυθούν έτσι απλά οι νέοι Πρυτάνεις που πρόκειται να εκλεγούν τον ερχόμενο Μάιο; Γενικώς δεν είναι ορθό εκλεγμένα όργανα να παύονται πριν από τη λήξη της θητείας τους.

Αντιπροτείνουμε, λοιπόν, να γίνουν προσεκτικά βήματα προς την κατεύθυνση αυτή. Σε πρώτη φάση, ύστερα από ευρεία διαβούλευση πάντως, είναι καλό να επέλθουν στην υφιστάμενη νομοθεσία αλλαγές βαθιές και εκτεταμένες. Επ' αυτού θα είναι πολύ χρήσιμο να αξιοποιηθούν οι μελετημένες και συλλογικά επεξεργασμένες προτάσεις του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, οι οποίες έχουν γίνει δεκτές κι από τη Σύνοδο Πρυτάνεων την τελευταία διετία.

Αλλά κάτι τέτοιο θα απαιτήσει το λιγότερο ένα εξάμηνο –ή και περισσότερο– από την καθ' υπόθεσιν ημέρα κατάληψης της εξουσίας. Σε κάθε περίπτωση, κάθε νομοθετική αλλαγή θα πρέπει να συνοδεύεται από πληθώρα περιεσκεμμένων μεταβατικών διατάξεων. Έτσι ώστε το πέρασμα από την υπάρχουσα νομοθεσία σε νέο ή αναρφωμένο πλαίσιο να γίνει κατά το δυνατόν ομαλά, δίχως ρυθμιστικά κενά και αντινομίες δικαίου στο νέο νομοθέτημα.

Διαφορετικά, τυχόν απερίσκεπτος πολιτικός βολονταρισμός, ανυποψίαστος για την περιπλοκότητα της νομικής διάστασης του ζητήματος, θα οδηγήσει σε άσχημη νομοθετική περιπέτεια. Αλλά κυβέρνηση με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ δεν θα έχει την πολυτέλεια για άκαιρες ή άστοχες πρωτοβουλίες, είτε στην κεντρική τους σύλληψη είτε στις λεπτομέρειές τους. Ιδίως, ενόσω θα παλεύει από την πρώτη στιγμή κιόλας με θηρία στην αρένα της οικονομίας, σε αγώνα ζωής και θανάτου. Ενόσω, δηλαδή, θα διεξάγει την απολύτως αποφασιστική μάχη, από την έκβαση της οποίας θα επηρεασθούν όλα τα επί μέρους ανοιχτά μέτωπα, δεν δικαιούται να σπαταλήσει τίποτε από το πολιτικό της κεφάλαιο εξ αιτίας νομοθετικής προχειρότητας ή επιπολαιότητας. Θα ισοδυναμούσε με πολιτικό αυτοχειριασμό τυχόν κυβέρνηση της Αριστεράς να χάνει επί της ουσίας περιφερειακές μάχες σε άλλα πεδία, όσο σημαντικές κι αν είναι αυτές.

3) Το κείμενο δείχνει να έχει γραφεί κάτω από ένα γενικό πολιτικό πρίσμα, που δεν προσιδιάζει σε κόμμα που έχει φθάσει να διεκδικεί με ώριμες αξιώσεις την εξουσία. Αποπνέει άγχος να πείσει ότι τα προτεινόμενα στο υπό εκπόνηση πρόγραμμα παιδείας εκφράζουν πιστά την Αριστερά και τις «δικές της» αξίες. Εξ ου και αλλεπάλληλοι αυτοαναφορικοί χαρακτηρισμοί σε όλη την έκταση του κειμένου. Σαν να φοβάται το κείμενο μη τυχόν κατηγορηθεί ότι αποκλίνει από την ιδιαίτερη οπτική γωνία της Αριστεράς.

Ωστόσο, κάτι τέτοιο κατ' αρχάς δεν ενδιαφέρει πολύ σε ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ που δεν είναι κατ' ανάγκη συνειδητοί αριστεροί πολίτες. Κυρίως, όμως, τούτο γίνεται περιττό, εάν επί τέλους συνειδητοποιήσουμε κάτι απλό. Ότι ο ΣΥΡΙΖΑ ομιλεί πλέον από τη σκοπιά γενικών συμφερόντων της κοινωνίας. Δηλαδή της μέγιστης πλειοψηφίας της, χονδρικά το 96% της ελληνικής κοινωνίας, που βλέπει τα τελευταία χρόνια να χειροτερεύει ασταμάτητα η κοινωνική της κατάσταση. Το πρόγραμμα παιδείας εν δυνάμει πρέπει να απευθύνεται σχεδόν στο σύνολο της κοινωνίας.

Γι' αυτό το λόγο, εξ άλλου, όχι τυχαία ο Συνασπισμός της Ριζοσπαστικής Αριστεράς είναι η κατ' εξοχήν πολιτική δύναμη που αγωνίσθηκε για τη διατήρηση του άρθρου 16 στο ισχύον Σύνταγμα της χώρας. Ας μη διαφεύγει ότι αυτό είναι ένα συνταγματικό κείμενο – κατά τη γνώμη μου καλό σε γενικές γραμμές– το οποίο πάντως έχει θεσπισθεί από πολύ διαφορετική πολιτική παράταξη, ως γνωστόν. Εντούτοις, ό,τι γράφεται στο άρθρο 16 –για να μείνουμε μονάχα σ' αυτό– καταφέρνει να απηχεί ένα γενικότερο συμφέρον της κοινωνίας για δημόσια και δωρεάν παιδεία ως κοινωνικό αγαθό. Είναι φανερό ότι δεν αποτυπώνει αποκλειστικά κάποια αξία ειδικά της Αριστεράς και μόνον αυτής.

Γι' αυτόν το λόγο είναι απολύτως θεμιτό, αλλά και πολιτικά αναγκαίο, να μιλήσουμε άφοβα στη γλώσσα συμφερόντων που η ίδια η εξέλιξη του καπιταλισμού έχει αναδείξει σε γενικά συμφέροντα της κοινωνίας, τουλάχιστον πριν από τη νεοφιλελεύθερη επέλαση. Αυτό περιμένουν οι Έλληνες πολίτες, ώστε να πεισθούν ότι αξίζει αληθινά η μαζική υπερψήφιση του ΣΥΡΙΖΑ. Ασχέτως αν αυτοί ψήφιζαν μέχρι τώρα κόμμα συντηρητικό, κεντρώο, οικολογικό ή σοσιαλδημοκρατικό.

Χρέος μας στη νέα ιστορική κατάσταση είναι να προασπίσουμε, αλλά και να αναβαθμίσουμε ό,τι καλύτερο έχει παραχθεί μέχρι τούδε σε θεσμικό εξορθολογισμό της νεωτερικής κοινωνίας. Μιλάμε για τον νομικό και πολιτικό πολιτισμό της ίσης ελευθερίας με κοινωνική αλληλεγγύη, με δημοκρατία, κοινωνικό κράτος δικαίου, με σταθερή δέσμευση για μείωση της κοινωνικής ανισότητας, στην προοπτική ενός ελπιδοφόρου μέλλοντος για ολόπλευρη κοινωνική χειραφέτηση. Αλλά όλα τα παραπάνω ενέχουν αξία σε βεληνεκές πολύ ευρύτερο από την εκάστοτε συγκυρία. Συνάμα πηγαίνουν πολύ πέρα κι από τον εκλογικά περιχαρακωμένο χώρο των υπαρκτών κομματικών σχηματισμών της Αριστεράς. Ας δοκιμάσουμε, λοιπόν, να επεξεργασθούμε ένα πρόγραμμα για την παιδεία αντάξιο της παραπάνω προοπτικής. Οι καιροί ου μενετοί.

* Ο Κώστα Σταμάτης είναι καθηγητής Δικαίου στο ΑΠΘ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL