Είκοσι κράτη-μέλη επιτρέπουν διά νόμου την έκτρωση κατόπιν αιτήματος. Από τα επτά που απομένουν, τρία κράτη-μέλη (Μεγάλη Βρετανία, Φινλανδία, Κύπρος) προβλέπουν μια ευρεία ερμηνεία των περιορισμών, ενώ σε τρία άλλα κράτη-μέλη (Ιρλανδία, Πολωνία, Λουξεμβούργο) η αυστηρή ερμηνεία των περιορισμών και η γενικότερη απροθυμία ή ο φόβος εκτέλεσης εκτρώσεων έχει ως αποτέλεσμα οι νόμιμες (καταγεγραμμένες) εκτρώσεις να συμβαίνουν σπάνια, αν όχι ποτέ. Η Μάλτα είναι το μόνο κράτος-μέλος που απαγορεύει δια νόμου την έκτρωση, χωρίς εξαιρέσεις. Λόγοι για τους οποίους επιτρέπεται η έκτρωση μπορεί να είναι εάν η σωματική ή/και ψυχική υγεία της γυναίκας τίθεται σε κίνδυνο, σε περίπτωση ανωμαλίας του εμβρύου, σε περίπτωση βιασμού ή για ιατρικούς ή κοινωνικοοικονομικούς λόγους. Στην πλειονότητα των κρατών-μελών το όριο της κύησης για την έκτρωση είναι 12 εβδομάδες. Οι χρεώσεις της έκτρωσης ποικίλλουν πάρα πολύ ανάλογα με το κράτος-μέλος στις χώρες όπου η εθνική ασφάλιση καλύπτει τις εκτρώσεις, συνήθως καλύπτονται μόνο οι εκτρώσεις για ιατρικούς λόγους. Ορισμένα κράτη-μέλη προβλέπουν υποχρεωτική περίοδο αναμονής και οι ανήλικες που επιθυμούν να κάνουν έκτρωση ενδέχεται να χρειάζονται γονική συναίνεση.
Πρέπει να σημειωθεί ότι προβάλλονται ολοένα και περισσότερα εμπόδια στις υπηρεσίες έκτρωσης ακόμα και σε χώρες με νομοθεσία που επιτρέπει την έκτρωση. Κατά κύριο λόγο, οι γυναίκες αναγκάζονται να υποστούν την ανεξέλεγκτη χρήση της αντίρρησης συνείδησης εκ μέρους των παρόχων υπηρεσιών αναπαραγωγικής υγείας, υποχρεωτικές περιόδους αναμονής ή μεροληπτικές συμβουλευτικές υπηρεσίες. Η πρακτική της αντίρρησης συνείδησης έχει οδηγήσει στον αποκλεισμό πολλών γυναικών από την πρόσβαση σε υπηρεσίες αναπαραγωγικής υγείας, όπως σε πληροφορίες, πρόσβαση σε και αγορά αντισύλληψης, προγεννητικών ελέγχων και νόμιμης διακοπής της κύησης. Έχουν αναφερθεί περιπτώσεις στη Σλοβακία, την Ουγγαρία, τη Ρουμανία, την Πολωνία, την Ιρλανδία και την Ιταλία, όπου σχεδόν το 70% των γυναικολόγων και το 40% των αναισθησιολόγων προβάλλουν λόγους αντίρρησης συνείδησης για να μην παράσχουν υπηρεσίες έκτρωσης. Τα εν λόγω εμπόδια έρχονται σε σαφή αντίθεση με τα πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και με τα διεθνή ιατρικά πρότυπα.
Δεν είναι σπάνια η πρακτική γυναικών που ζουν σε χώρες με περιοριστικές πολιτικές στον τομέα της έκτρωσης να ταξιδεύουν σε άλλα κράτη-μέλη για να κάνουν έκτρωση. Εντούτοις, αυτή η πρακτική συνεπάγεται υψηλή οικονομική επιβάρυνση για ορισμένες ομάδες, καθώς και την πιθανότητα ποινικής δίωξης στη χώρα διαμονής τους. Επιπλέον, δυσχεραίνει τη συλλογή αξιόπιστων δεδομένων σχετικά με την έκτρωση. Η μετακίνηση σε άλλη χώρα για νόμιμη έκτρωση είναι επίσης συχνά απαραίτητη σε ορισμένα κράτη-μέλη για γυναίκες που ζουν σε αγροτικές περιοχές. Στην πράξη, η απαγόρευση επηρεάζει ιδιαιτέρως ήδη περιθωριοποιημένες γυναίκες -όσες δεν μπορούν να μετακινηθούν εύκολα σε άλλα κράτη της Ε.Ε. για να λάβουν υπηρεσίες έκτρωσης, όπως γυναίκες σε δύσκολη οικονομική κατάσταση, αιτούσες άσυλο, γυναίκες υπό τη μέριμνα ή την κράτηση του κράτους κ.λπ.-, γεγονός που συμβάλλει στην αύξηση των ανισοτήτων στον τομέα της υγείας στην Ένωση.
Τα κράτη-μέλη με το χαμηλότερο αριθμό καταγεγραμμένων εκτρώσεων είναι η Γερμανία, η Ελλάδα, η Δανία και η Πορτογαλία (από 7 έως 9 νόμιμες εκτρώσεις ανά 1.000 γυναίκες ηλικίας 15-44 ετών), ενώ τα κράτη-μέλη με τον υψηλότερο αριθμό καταγεγραμμένων εκτρώσεων είναι η Εσθονία, η Ρουμανία, η Βουλγαρία, η Λετονία, η Ουγγαρία και η Σουηδία (από 35 έως 21 εκτρώσεις), και ακολουθούν το Ηνωμένο Βασίλειο (17) και η Γαλλία (18).
Λόγω των πιθανών συνεπειών της απαγόρευσης της έκτρωσης για τη δημόσια υγεία, είναι προφανές ότι η απαγόρευση των εκτρώσεων δεν θα οδηγήσει στη μείωση του αριθμού τους. Αντιθέτως, θα ήταν πιο αποτελεσματικό να εστιάσουμε στην πρόληψη των ανεπιθύμητων κυήσεων. Τέλος, υπάρχει πολύ μικρή σχέση μεταξύ της νομιμότητας της έκτρωσης και της συχνότητας των εκτρώσεων, ενώ υπάρχει σημαντική σχέση μεταξύ της νομιμότητας και της ασφάλειας των εκτρώσεων. Επιπλέον, σύμφωνα με την ΠΟΥ, «το κόστος εκτέλεσης μιας ασφαλούς έκτρωσης είναι […] το ένα δέκατο του κόστους της θεραπείας των συνεπειών μιας μη ασφαλούς έκτρωσης».
Πρέπει επίσης να αναφερθεί ότι η τρέχουσα έμφαση στις οικογενειακές πολιτικές λόγω της δημογραφικής κρίσης έχει επίσης άμεσο και έμμεσο αντίκτυπο στις πολιτικές επιλογές όσον αφορά τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και τα συναφή δικαιώματα. Φαίνεται να επικρατεί η ιδέα ότι η απαγόρευση της έκτρωσης θα οδηγήσει στην αύξηση των γεννήσεων και ότι, εάν επιτραπεί, η έκτρωση θα αποτελέσει παράγοντα της μείωσης του πληθυσμού. Αυτή η ιδέα δεν υποστηρίζεται από συγκεκριμένα δεδομένα και πιστεύουμε ότι η βελτίωση των δυνατοτήτων των μητέρων και πατέρων να επιτύχουν καλύτερη ισορροπία μεταξύ της ιδιωτικής και της επαγγελματικής τους ζωής θα αποτελούσε πολύ πιο αποτελεσματική στήριξη του ποσοστού των γεννήσεων στην Ευρώπη.
Σεξουαλικά Μεταδιδόμενες Λοιμώξεις
Η Ε.Ε. ερευνά συστηματικά ορισμένες ΣΜΛ: HIV, σύφιλη, συγγενή σύφιλη, γονόρροια, χλαμύδια και αφροδίσιο λεμφοκοκκίωμα (LGV). Σύμφωνα με την απόφαση αριθ. 2119/98/EK, τα κράτη-μέλη οφείλουν να υποβάλλουν δεδομένα σχετικά με όλες τις αναγκαίες μεταβλητές??? ωστόσο, αυτό δεν συμβαίνει πάντοτε στην πράξη, ενώ ορισμένα εθνικά συστήματα παρακολούθησης των ΣΜΛ δεν είναι πλήρη. Κατά συνέπεια, η σύγκριση και ο προσδιορισμός τάσεων ενδέχεται να βασίζεται σε ανεπαρκή ή ανύπαρκτα δεδομένα.
Το μέσο ποσοστό νέων περιπτώσεων HIV ανά έτος στα κράτη-μέλη είναι 5,7 ανά 100.000 κατοίκους??? τα χαμηλότερα ποσοστά το 2010 καταγράφηκαν στη Σλοβακία (0,5) και τη Ρουμανία (0,7) και τα υψηλότερα στην Εσθονία (27,8), τη Λετονία (12,2), το Βέλγιο (11) και το Ηνωμένο Βασίλειο (10,7). Από τα δεδομένα που αναλύθηκαν βάσει της ηλικίας, το 11% των νέων περιπτώσεων HIV αφορούσε νεαρά πρόσωπα, ηλικίας 15 έως 24 ετών.
Είναι σημαντικό η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη-μέλη να αντιμετωπίσουν τη συγκεκριμένη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και τα συναφή δικαιώματα των γυναικών που ζουν με τον ιό HIV ως μέρος μιας ολιστικής προσέγγισης για την καταπολέμηση της επιδημίας. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω της επέκτασης της πρόσβασης σε προγράμματα σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας, της ενσωμάτωσης της πρόσβασης στις εξετάσεις και τη θεραπεία του HIV/AIDS, της αλληλοϋποστήριξης μεταξύ πασχόντων, μέσω υπηρεσιών συμβουλευτικής και πρόληψης και μέσω της αντιστροφής των υποκείμενων κοινωνικοοικονομικών παραγόντων που συνεισφέρουν στον κίνδυνο των γυναικών να προσβληθούν από τον ιό HIV/AIDS, όπως είναι η ανισότητα των φύλων, οι διακρίσεις και η έλλειψη προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Βία που σχετίζεται με τα σεξουαλικά και αναπαραγωγικά δικαιώματα
Εκτιμάται ότι επτά στις δέκα γυναίκες υφίστανται σωματική ή/και σεξουαλική βία κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Η βία βάσει του φύλου συνιστά μια μορφή διάκρισης που πλήττει σοβαρά την ικανότητά τους να απολαμβάνουν δικαιώματα και ελευθερίες βάσει ισότητας με τους άνδρες. Η σεξουαλική βία έχει καταστροφικό και μακροχρόνιο αντίκτυπο στην ψυχολογική και σωματική υγεία και ευημερία των θυμάτων και των επιζώντων αυτής της βίας. Ο σεβασμός και η προώθηση της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας και η προστασία και άσκηση των αναπαραγωγικών δικαιωμάτων αποτελούν αναγκαία προϋπόθεση για την επίτευξη ισότητας μεταξύ των φύλων και για τη χειραφέτηση των γυναικών, προκειμένου να μπορέσουν να απολαύσουν όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες τους, καθώς και για την πρόληψη και τον μετριασμό της βίας κατά των γυναικών.
Ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δοθεί επίσης σε επιβλαβείς παραδοσιακές πρακτικές, όπως είναι ο ακρωτηριασμός κοπή των γυναικείων γεννητικών οργάνων, ο πρόωρος και καταναγκαστικός γάμος, επειδή οι εν λόγω πρακτικές μπορεί να έχουν καταστροφικό αντίκτυπο στην ευημερία, τις σεξουαλικές σχέσεις, τις εγκυμοσύνες και τη γέννα, αλλά και στις τοπικές κοινότητες.
Η σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και τα συναφή δικαιώματα στην επίσημη αναπτυξιακή βοήθεια
Η σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και τα συναφή δικαιώματα είναι απαραίτητα στοιχεία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και ανάπτυξης και αποτελούν τη βάση της κοινωνικής και οικονομικής προόδου. Πρόσφατα συλλεχθέντα δεδομένα δείχνουν ότι εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαρές προκλήσεις όσον αφορά τα ζητήματα σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας ανά τον κόσμο και συγκεκριμένα σε αναπτυσσόμενες χώρες.
Εκτός από την ανάληψη ισχυρών πολιτικών δεσμεύσεων, η Ε.Ε. πρέπει επίσης να αναλάβει τον ρόλο της ως αναπτυξιακού και πολιτικού φορέα στον αγώνα για τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και τα συναφή δικαιώματα. Η Ε.Ε. διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην προώθηση, επιβολή και υπεράσπιση της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας και των συναφών δικαιωμάτων σε διεθνές επίπεδο, συμπεριλαμβανομένου του αναπτυξιακού πλαισίου μετά το 2015, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι ο πληθυσμός και η σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και τα συναφή δικαιώματα αποτελούν προτεραιότητες για τη διαμόρφωση του παγκόσμιου αναπτυξιακού πλαισίου μετά το 2015 και τη συνέχεια που δόθηκε στη Διάσκεψη του Ρίο+20.
Τα κράτη-μέλη πρέπει να συμβάλουν στην επιτάχυνση της προόδου για την επίτευξη του 5ου Αναπτυξιακού Στόχου της Χιλιετίας και των δύο επιμέρους στόχων του μέσω της ολοκληρωμένης μέριμνας για την αναπαραγωγική, μητρική, νεογνική και παιδική υγεία. Η εν λόγω μέριμνα μπορεί να περιλαμβάνει την παροχή υπηρεσιών οικογενειακού προγραμματισμού, προγεννητικής περίθαλψης, παρακολούθησης της γέννας από ειδικευμένους επαγγελματίες, επείγουσας μαιευτικής και νεογνικής περίθαλψης, μεταγεννητικής περίθαλψης και μεθόδων πρόληψης και θεραπείας σεξουαλικά μεταδιδόμενων ασθενειών και λοιμώξεων, όπως ο ιός HIV. Τα κράτη-μέλη πρέπει επίσης να προωθούν συστήματα που παρέχουν ίση πρόσβαση σε προσιτές, ισότιμες και ολοκληρωμένες υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης υψηλής ποιότητας και περιλαμβάνουν προληπτική και κλινική περίθαλψη σε επίπεδο τοπικής κοινότητας.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο, διασφαλίζοντας ότι η ευρωπαϊκή αναπτυξιακή συνεργασία υιοθετεί μια προσέγγιση που βασίζεται στα ανθρώπινα δικαιώματα και ότι εστιάζει ρητά, δυναμικά και μέσω συγκεκριμένων στόχων στη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και ανάπτυξη και στα συναφή δικαιώματα.
