Το καπνισμένο κουφάρι της Νοτρ Νταμ δεσπόζει από χθες στο κέντρο της γαλλικής πρωτεύουσας προκαλώντας ανείπωτη θλίψη στους κατοίκους της πόλης και τον υπόλοιπο κόσμο. Όχι όμως μόνο θλίψη αλλά και το ερώτημα: πώς αφέθηκε τόσο απροστάτευτο το κτήριο που ενσαρκώνει την ίδια την ιστορία του Παρισιού;
Οι ισχυρές πυροσβεστικές δυνάμεις κατόρθωσαν έπειτα από ολονύχτια μάχη με τις φλόγες να θέσουν τελικά υπό έλεγχο την καταστροφική πυρκαγιά, 14 ώρες μετά την έναρξή της. Τα αίτια της πυρκαγιάς παραμένουν αδιευκρίνιστα, με την εισαγγελία του Παρισιού, που ήδη πραγματοποιεί έρευνα για την υπόθεση, να προσανατολίζεται πάντως στην εκδοχή του ατυχήματος.
Μπροστά από τον ρημαγμένο καθεδρικό, ο Πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν υποσχέθηκε την ανοικοδόμηση του κτηρίου τονίζοντας ότι η Παναγία των Παρισίων αποτελεί την ίδια την “ιστορία” της Γαλλίας.
Ίσως όχι της Γαλλίας αλλά σίγουρα της πρωτεύουσας. Το κτήριο έγινε μάρτυρας των πρώτων σταυροφόρων, υποδέχτηκε δεκάδες μονάρχες, έγινε στόχος επιθέσεων κατά τη γαλλική επανάσταση από Παρισινούς που εξεγείρονταν ενάντια στην καταπίεση της εκκλησίας, φιλοξένησε τη στέψη του Ναπολέοντα ως αυτοκράτορα, γιόρτασε με τις καμπάνες του την απελευθέρωση από τους ναζί.
Περισσότεροι από οκτώ αιώνες ιστορίας, η ζωντανή μνήμη του Παρισιού, κινδύνευσε από τις φλόγες. Ένα μέρος χάθηκε για πάντα, το περίφημο “βέλος” και τα δύο τρίτα της οροφής κατέρρευσαν, ενώ εκφράζονται φόβοι μήπως το χειρότερο δεν έχει ακόμη αποφευχθεί οριστικά. Ο υπουργός Πολιτισμού Φρανκ Ριστέρ ήταν ο πρώτος που προειδοποίησε για τον κίνδυνο κατάρρευσης.
“Η κύρια δομή έχει σωθεί αλλά η κατάσταση παραμένει επισφαλής” τόνισε αναφερόμενος στον κίνδυνο ενός φαινομένου ντόμινο. “Η γοτθική αρχιτεκτονική είχε τέτοια ακρίβεια ώστε αν ένα μέρος υποστεί ζημιές, αυτό μπορεί να επηρεάσει ολόκληρη τη δομή” τόνισε. Αργά το απόγευμα πάντως, ο υφυπουργός Εσωτερικών Λοράν Νουνιέζ διαβεβαίωνε πως η δομή του κτηρίου “αντέχει” παρά τα αρκετά “ευάλωτα σημεία” που έχουν εντοπιστεί ιδιαίτερα στο επίπεδο του θόλου.
Από τις περικοπές στις χορηγίες
Το βασικό ερώτημα παραμένει επομένως αν το κτήριο θα παραμείνει όρθιο. Υπάρχουν όμως και άλλα. Και δεν αφορούν μόνο στα αίτια της καταστροφικής πυρκαγιάς αλλά και στο αν αυτή θα μπορούσε να έχει αποτραπεί με κάποιο τρόπο. Αν, για παράδειγμα, δεν υπήρχαν οι περιβόητες “περικοπές”, που, σε συνδυασμό με τις ιδιωτικοποιήσεις, αποτελούν τα βασικά εργαλεία της πολιτικής λιτότητας: μικρότερα κονδύλια για τις εργασίες συντήρησης στο ιστορικό κτήριο, λιγότερα χρήματα για μέτρα πυρασφάλειας κατά τη διάρκειά τους.
Μόλις πέρσι άλλωστε, το Εθνικό Μουσείο του Ρίο ντε Ζανέιρο στη Βραζιλία παραδιδόταν επίσης στις φλόγες, με συνέπεια την ολοσχερή καταστροφή της μεγαλύτερης συλλογής φυσικής ιστορίας στη Λατινική Αμερική. Οι εργαζόμενοί του έκαναν τότε λόγο για "προαναγγελθέν έγκλημα" εξαιτίας της χρόνιας ανυπαρξίας έργων συντήρησης.
Την εικόνα πλήρους αδυναμίας του δημόσιου τομέα όχι μόνο να προστατέψει αλλά και να αναστηλώσει μνημεία που αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της παγκόσμιας πολιτισμικής κληρονομιάς υπογράμμιζε χθες και η κολοσσιαία οικονομική βοήθεια που έσπευδαν να προσφέρουν μεγάλες ιδιωτικές επιχειρήσεις. Αν βέβαια πλήρωναν κανονικά τους φόρους τους, ενδεχομένως η Νοτρ Νταμ να έμενε λιγότερο απροστάτευτη και η βοήθεια των σύγχρονων μαικήνων να ήταν εντελώς περιττή.
Ο πλουσιότερος άνθρωπος στην Ευρώπη, ο Μπερνάρ Αρνό -o όμιλος του οποίου, LVMH, κατέγραψε το 2018 ρεκόρ πωλήσεων που ανήλθαν σε 46,8 δισεκατομμύρια ευρώ-, δεσμεύτηκε να δώσει 200 εκατομμύρια ευρώ για την ανοικοδόμηση του καθεδρικού. Μέχρι το βράδυ, οι δωρεές από μεγάλους βιομηχανικούς ομίλους και πλούσιες οικογένειες της Γαλλίας είχαν ξεπεράσει τα 750 εκατομμύρια ευρώ.
Έκκληση στις χώρες - μέλη της Ε.Ε. να βοηθήσουν στην αποκατάσταση της καταστροφής απηύθυνε επίσης ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ. "Η πυρκαγιά υπενθύμισε στους Ευρωπαίους πόσα μπορούμε να χάσουμε" σημείωσε προσθέτοντας ότι η τραγωδία αυτή δείχνει ότι τους Ευρωπαίους “συνδέει κάτι πιο σημαντικό και βαθύτερο από τις συνθήκες".
Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Αντόνιο Ταγιάνι πρότεινε οι ευρωβουλευτές να δώσουν από έναν μισθό για τη χρηματοδότηση της ανοικοδόμησης ενώ ο Γερμανός Πρόεδρος Φράνκ Βάλτερ Σταϊνμάγερ ζήτησε από τον γερμανικό λαό να στηρίξει την αποκατάσταση της Νοτρ Νταμ, ενός “ορόσημου του ευρωπαϊκού πολιτισμού” όπως το χαρακτήρισε.
Ποιοι θησαυροί διασώθηκαν
Η δήμαρχος του Παρισιού Αν Ινταλγκό ευχαρίστησε χθες, μέσω Twitter, όσους σχημάτισαν κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς ανθρώπινη αλυσίδα απομακρύνοντας από το φλεγόμενο κτήριο πολύτιμα ιστορικά κειμήλια. “Το ‘Ακάνθινο Στεφάνι’, ο χιτώνας του Αγίου Λουδοβίκου και άλλα μεγαλειώδη έργα τέχνης βρίσκονται τώρα σε ασφαλές μέρος” πρόσθεσε.
Το “Ακάνθινο Στεφάνι” αποτελείται από περίπου 70 αγκάθια και περιβάλλεται από ένα χρυσό νήμα. Το κομμάτι που πιστεύεται πως προέρχεται από τον Σταυρό στον οποίο σταυρώθηκε ο Ιησούς εξαγόρασε από την Βυζαντινή Αυτοκρατορία το 1238 και μετέφερε στο Παρίσι ο Λουδοβίκος Θ΄ της Γαλλίας.
Από την καταστροφή φαίνεται να γλίτωσαν και τα περίφημα χρωματιστά “βιτρό”, τα γυάλινα παράθυρα που διακοσμούν τη δυτική, τη βόρεια και τη νότια όψη του ναού. Αντίθετα σοβαρές ζημιές έχει υποστεί το μεγάλο εκκλησιαστικό όργανο του καθεδρικού, που χρονολογείται από τον 13ο αιώνα και είχε αποκατασταθεί μόλις πριν 30 χρόνια.
Τα μεγάλα έργα ζωγραφικής της Παναγίας των Παρισίων, που υπέστησαν φθορές κυρίως από τον καπνό, πρόκειται να μεταφερθούν στο Μουσείο του Λούβρου για συντήρηση, δήλωσε ο υπουργός Πολιτισμού Φρανκ Ριστέρ.
Σύμβολο της "εποχής των Φώτων"
Η Νοτρ Νταμ αποτελεί για τα “ταμεία του παγκόσμιου πολιτισμού” έναν σημαντικό τόπο κατάθεσης του μανιφέστου του Διαφωτισμού, δήλωσε η αναπληρώτρια υπουργός Εξωτερικών Σία Αναγνωστοπούλου, σημειώνοντας επίσης ότι μέσα από τις σελίδες της “Παναγίας των Παρισίων” του Βικτόρ Ουγκό, "έγινε το διαχρονικό σύμβολο της αγάπης χωρίς ιδιοτέλεια, της δικαιοσύνης με ισότητα, της ‘εποχής των Φώτων’ για την ανθρωπότητα. Η κατάρρευσή της θα σήμαινε την κατάρρευση ενός τεράστιου αποτυπώματος της παγκόσμιας κληρονομιάς".
