Έχει περάσει ένα τέταρτο του αιώνα από τις δημοτικές εκλογές που σηματοδότησαν την αλλαγή του πολιτικού σκηνικού της Τουρκίας με τη δυναμική άνοδο του πολιτικού ισλάμ. Στις κάλπες του 1994 το ισλαμικό Κόμμα της Ευημερίας του Νετζμετίν Ερμπακάν αναδείχθηκε τρίτη δύναμη με 19% (μόλις 2% κάτω από τα δυο πρώτα κόμματα) και 5,3 εκατ. ψήφους κερδίζοντας τα σημαντικότερα έπαθλα, τους Δήμους της Άγκυρας και της Κωνσταντινούπολης, καθώς και δεκάδες άλλα αστικά κέντρα (Καισάρεια, Ικόνιο, Ερζερούμ, Ντιγιάρμπακιρ κ.ά.). Ο μεγάλος νικητής της Κωνσταντινούπολης ήταν το πνευματικό τέκνο του Ερμπακάν, ο Ταγίπ Ερντογάν, κατοπινός πρωθυπουργός και σήμερα παντοδύναμος Πρόεδρος της Τουρκίας.
Προχθές το κόμμα του Ταγίπ Έρντογάν υπέστη μια σημαντική ήττα χάνοντας τον έλεγχο των μεγάλων μητροπολιτικών δήμων της χώρας, από την Άγκυρα μέχρι την Κωνσταντινούπολη και από την Αττάλεια μέχρι τη Μερσίνα και τα Άδανα, που περνούν πλέον στον έλεγχο των κεμαλιστών του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) και προστίθενται στα κάστρα τους στις ακτές του Αιγαίου, όπως η Σμύρνη. Ωστόσο, η ήττα αυτή -που ήλθε στη σκιά της οικονομικής κρίσης, των αυξήσεων στις τιμές βασικών καταναλωτικών αγαθών και της καταστολής- δεν θα επιφέρει άμεσες αλλαγές στο πολιτικό σκηνικό της Τουρκίας, καθώς η επόμενη εκλογική αναμέτρηση θα γίνει, εκτός απροόπτου, το 2023.
Ο Ταγίπ Ερντογάν βγήκε τραυματισμένος από τη δημοτική κάλπη, αλλά μπορεί πλέον να επικαλείται αυτό το "τραύμα" ως αποτέλεσμα της ελεύθερης έκφρασης του λαού, ώστε να αποκρούει τις κατηγορίες για "δικτατορία" που εκτοξεύουν οι αντίπαλοί του στο εσωτερικό και το εξωτερικό. Ο 65χρονος πολιτικός έχει μπροστά του 4,5 χρόνια θητείας με το νέο προεδρικό σύστημα. Και όπως έσπευσε ο ίδιος να δηλώσει από τη νύχτα των εκλογών, διαθέτει αρκετό χρόνο για να κάνει "διορθώσεις" και να εφαρμόσει ένα "σοβαρό οικονομικό πρόγραμμα", αν και πολλοί παράγοντες αμφιβάλλουν πως θα τα καταφέρει, τη στιγμή μάλιστα που η χώρα απομακρύνεται διαρκώς από τη Δύση.
Το θρίλερ της Κωνσταντινούπολης
Μετά από πολύωρο θρίλερ νικητής στην Κωνσταντινούπολη είναι -βάσει των προσωρινών αποτελεσμάτων- ο Εκρέμ Ιμάμογλου του CHP με διαφορά περίπου 23.000 ψήφων από τον στενό συνεργάτη του Ερντογάν, πρώην πρωθυπουργό και πρώην πρόεδρο της Βουλής Μπιναλί Γιλντιρίμ.
Η οριακή αυτή διαφορά -δεδομένου ότι στην Κωνσταντινούπολη ψήφισαν σχεδόν 8,5 εκατομμύρια πολίτες- σε συνδυασμό με τον μεγάλο αριθμό άκυρων ψηφοδελτίων (περίπου 300.000) ήταν αναπόφευκτο ότι θα οδηγούσε σε καταγγελίες για παρατυπίες και προσφυγές για επανακαταμέτρηση. Το κυβερνών κόμμα κάνει λόγο για "άφθονες" παρατυπίες σε χιλιάδες κάλπες στην Κωνσταντινούπολη καθώς και στην Άγκυρα, όπου όμως η διαφορά ξεπερνά τις 100.000 ψήφους. Τα επίσημα αποτελέσματα θα ανακοινωθούν την Πέμπτη, όπως ανακοίνωσε η εκλογική επιτροπή.
Ήττα γοήτρου
Σε κάθε περίπτωση, όμως, το κυβερνών κόμμα και ο Ταγίπ Ερντογάν έχουν υποστεί, εκτός των άλλων, μια ήττα γοήτρου η οποία δεν πέρασε απαρατήρητη από τον ξένο παράγοντα και τον διεθνή Τύπο, που αμφισβητούν κατά πόσον ο Πρόεδρος είναι σε θέση να ανατάξει την τουρκική οικονομία και την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας.
Η βρετανική εφημερίδα "Times" σημείωσε ότι "οι αποτυχίες του Ερντογάν είναι πολύ μεγάλες για να κρυφτούν" και... προειδοποίησε ότι "οποιαδήποτε απόπειρά του να ανατρέψει το αποτέλεσμα στην Κωνσταντινούπολη είναι πολύ πιθανό να συναντήσει δημόσια αγανάκτηση και διαμαρτυρίες", ενώ η γερμανική "Die Welt" έγραψε ότι ο Τούρκος Πρόεδρος παραμένει κόκκινο πανί για τις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές.
Η συμμαχία με τους εθνικιστές
Το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) παραμένει η πρώτη πολιτική δύναμη με 44,3% και 20,5 εκατ. ψήφους, ενώ ο εταίρος του, το Κίνημα Εθνικιστικής Δράσης (των Γκρίζων Λύκων), εξασφάλισε 7,3% και 3,4 εκατ. ψήφους. Το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα έφτασε το 30,1% και άγγιξε τα 14 εκατ. ψήφους, ενώ ο εταίρος του, το Καλό Κόμμα (που προέκυψε από διάσπαση των Γκρίζων Λύκων), πήρε 7,4% και σχεδόν 3,5 εκατ. ψήφους. Σημειώνεται ότι το κόμμα του Ερντογάν έχει χάσει από πέρυσι την απόλυτη πλειοψηφία στη Βουλή και θα χρειαστεί τους εθνικιστές συμμάχους του για να προωθήσει συνταγματικές αλλαγές.
Η πολιτική συμμαχία του Ερντογάν με τον εθνικιστή ηγέτη Ντεβλέτ Μπαχτσελί, που επισημοποιήθηκε πρώτα στη Βουλή και σφυρηλατήθηκε στις προεδρικές εκλογές του περασμένου καλοκαιριού, εδραιώθηκε τώρα σε τοπικό επίπεδο με δεσμούς εξάρτησης και αλληλεπίδρασης, όπως έγινε φανερό και από τις εθνικιστικές κορώνες του Τούρκου Προέδρου στην τελική ευθεία για τις δημοτικές κάλπες.
"Βελτίωση της δημοκρατίας"
Ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου χαιρέτισε το αποτέλεσμα σαν μια σημαντική νίκη της δημοκρατίας και του λαού που "αντιμετώπισε κάθε είδους αδικίες", ενώ έκανε λόγο για "βελτίωση της δημοκρατίας στην Τουρκία". Ο επικεφαλής του κεμαλικού Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος δήλωσε ότι οι εκλογές διεξήχθησαν δημοκρατικά και το αποτέλεσμα θα γίνει δεκτό με ικανοποίηση από όλο τον κόσμο, ενώ τόνισε ότι το κόμμα του είναι έτοιμο να ανταποκριθεί στο καθήκον του για το ξεπέρασμα της οικονομικής κρίσης που αντιμετωπίζει η χώρα.
Ο ρόλος του HDP
Το αριστερό φιλοκουρδικό Κόμμα Δημοκρατίας των Λαών (HDP), που αντιμετώπισε κύμα διώξεων και επέλεξε να μην κατεβάσει υποψήφιους σε αρκετές περιοχές (ανάμεσά τους η Άγκυρα και η Κωνσταντινούπολη), διατήρησε τον έλεγχο των μεγάλων μητροπολιτικών δήμων στα νοτιοανατολικά της χώρας (Ντιγιάρμπακιρ, Μάρντιν, Βαν). Έχασε όμως στο Σιρνάκ, στο Μπιτλίς, στο Μους και στο Άγκρι και άλλους εκατό δήμους, που πέρασαν στο κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης χάρις στους μαζικούς εκτοπισμούς κουρδικού πληθυσμού, τις φυλακίσεις 60 Κούρδων δημάρχων και την εγκατάσταση σε αυτές τις περιοχές Τούρκων στρατιωτικών και αστυνομικών με τις οικογένειές τους, που αλλοίωσαν τα δημογραφικά δεδομένα.
Ωστόσο το HDP κατάφερε να διατηρήσει τον έλεγχο του Καρς (κοντά στα σύνορα με την Αρμενία), του Ιγκντίρ καθώς και των Σιίρτ, Μπατμάν και Χακάρι.
Σε μια σημαντική πρωτιά το Κομμουνιστικό Κόμμα Τουρκίας κέρδισε από το HDP τον δήμο του Ντερσίμ (Τούντσελι), κέντρο του κουρδικού εθνικισμού με ισχυρή αριστερή παράδοση. Σημειώνεται ότι στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας το HDP αντιμετώπισε παντελή αποκλεισμό από τα τουρκικά ΜΜΕ, ενώ οι αναφορές στο κόμμα γίνονταν μόνο σε σχέση με τις κατηγορίες που εκτόξευε εναντίον του ο Πρόεδρος Ερντογάν για "τρομοκρατία". Μόνο στη διάρκεια της εκστρατείας για τις δημοτικές εκλογές συνελήφθησαν περισσότερα από 700 πολιτικά στελέχη και μέλη του φιλοκουρδικού κόμματος.
Πολλοί αναλυτές εκτίμησαν ότι η απόφαση του HDP να μην διεκδικήσει συγκεκριμένους δήμους πριμοδότησε τη συμμαχία της αντιπολίτευσης. Ωστόσο, στην πρώτη ομιλία του μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων, ο Ταγίπ Ερντογάν ευχαρίστησε "όλους τους συμπολίτες, ιδιαίτερα τους Κούρδους αδελφούς, που έδειξαν ευαισθησία απέναντι στο ζήτημα της επιβίωσης", όπως είπε χαρακτηριστικά.
