Ο αμερικανικός στρατός θέλει τους υπερ-στρατιώτες του μέλλοντος ακατάβλητους μαχητές που θα έχουν στα χέρια τους φονική τεχνολογία αιχμής και θα καθοδηγούνται στο πεδίο της μάχης on line από τεράστιες δεξαμενές δεδομένων. Όμως οι ιθύνοντές του φαντασιώνονται κάτι πολύ περισσότερο από αυτό: στρατιώτες που θα ελέγχουν φονικά ρομπότ - πολεμιστές μόνο με τη σκέψη τους! Όχι, δεν είναι σενάριο από ταινία επιστημονικής φαντασίας ούτε από καρέ του Iron Man. Είναι προγράμματα του αμερικανικού Πενταγώνου που υλοποιούνται αυτή τη στιγμή. Η θεωρητική σύλληψη της ιδέας διατρέχει όλο το εμμονικό υπόβαθρο του αμερικανικού ψυχισμού, αλλά και τον μεταβιομηχανικό καπιταλισμό της υπερδύναμης. Επικεντρωμένος, μεταξύ άλλων, στη στρατιωτική τεχνολογία, προσφέρει όλα τα εχέγγυα για την αέναη ανάπτυξη της πολεμικής βιομηχανίας και τη διατήρηση της ισχυρής κερδοσκοπίας της.
«Σκεφτείτε αυτό: Σε όλη την ιστορία της ανθρωπότητας, ο τρόπος που είχαμε για να εκφράσουμε τις προθέσεις μας, τους στόχους μας, τις επιθυμίες μας περιοριζόταν απ' το σώμα μας. Σήμερα, έχουμε στη διάθεσή μας πολλά ενδιαφέροντα εργαλεία, αλλά ουσιαστικά ο τρόπος που εργαζόμαστε μ’ αυτά περνά πάλι μέσα απ’ το σώμα μας. Υπάρχουν βέβαια και τα smartphones, όμως η χρήση τους γίνεται επίσης μέσω των σωμάτων μας. Θα σας έλεγα ότι δεν είναι και τόσο έξυπνα κι ένας λόγος γι’ αυτό είναι ότι δεν είναι συνδεδεμένα με τους εγκεφάλους μας. Ίσως, αν μπορούσαμε να πετύχουμε κάτι τέτοιο, θα είχαμε μια ιδέα για τους στόχους μας, τις προθέσεις μας, τις απογοητεύσεις μας».
Αυτά είπε πριν από μερικά χρόνια σ' ένα συνέδριο του TEDx στη Φλόριδα ο Τζάστιν Σάντσεζ, ιδρυτής της Beyond Bionics, τότε βοηθός καθηγητής Βιοϊατρικής Μηχανικής και Νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Μαϊάμι και μέλος του επιστημονικού προσωπικού του προγράμματος για τη θεραπεία της παράλυσης. Περιέγραψε την επιστημονική δουλειά τους ως μια προσπάθεια κατανόησης του νευρικού κώδικα του ανθρώπου. Στο πλαίσιο της ερευνητικής προσπάθειάς του, θα μπορούσαν να εμφυτευτούν λεπτά ηλεκτρόδια, στη διάμετρο της τρίχας, στον ανθρώπινο εγκέφαλο για να μπορέσουμε να ακούσουμε τη «μουσική» του και να πάρουμε μια ιδέα για τους στόχους και τις προτιμήσεις ενός ατόμου και μετά να καταλάβουμε το πώς ο εγκέφαλος κωδικοποιεί τη συμπεριφορά.
«Με τη γνώση που έχουμε αποκτήσει προσπαθούμε να κατασκευάσουμε νέες ιατρικές συσκευές, νέα εμφυτεύσιμα μικροτσίπ που μπορούν να προγραμματιστούν πάνω σε όλες αυτές τις διαφορετικές παραμέτρους. Οι πρώτοι αποδοχείς της τεχνολογίας θα είναι οι παράλυτοι άνθρωποι. Θα ήμουν πολύ ευτυχισμένος αν ώς το τέλος της καριέρας μου μπορούσα να κάνω κάποιον να σηκωθεί από το αναπηρικό καροτσάκι του. Οι άνθρωποι που προσπαθούμε να βοηθήσουμε δεν θα έπρεπε ποτέ να είναι φυλακισμένοι από τα σώματά τους». Έτσι έκλεισε εκείνη την οραματική ομιλία του ο Σάντσεζ στέλνοντας στο κοινό ένα φιλί.
Τον επόμενο κιόλας χρόνο είχε πιάσει δουλειά στην DARPA, την υπηρεσία προχωρημένης αμυντικής έρευνας του Πενταγώνου. Είναι ο οργανισμός που επιβλέπει όλες τις άκρως μυστικές έρευνες για τη «διεύρυνση» των δυνατοτήτων του ανθρώπινου νου και σώματος. Η DARPA διεξήγαγε έρευνες που βοήθησαν στην επινόηση τεχνολογιών οι οποίες άλλαξαν τη φύση του πολέμου, όπως τα «αόρατα» αεροσκάφη stealth και τα drones. Αλλά και κάποιες που άλλαξαν την καθημερινότητα δισεκατομμυρίων ανθρώπων σ' όλο τον κόσμο, όπως οι τεχνολογίες αναγνώρισης φωνής και οι συσκευές GPS. Για πολλούς, η πιο σημαντική επινόησή της δεν είναι άλλη από το Διαδίκτυο.
"Συγχώνευση"
Επί δεκαετίες η DARPA οραματιζόταν τη «συγχώνευση» ανθρώπων και μηχανών. Πριν από μερικά χρόνια, όταν η προοπτική της ανάπτυξης ελεγχόμενων από το μυαλό όπλων πέρασε στην ευθύνη της, οι άνθρωποί της κατέφυγαν σε μια χαρακτηριστική ευρηματικότητα. Αναδιατύπωσαν τον δηλωμένο σκοπό της έρευνάς τους επικεντρώνοντάς τον στο αντικείμενο της "θεραπείας των τραυμάτων και της αντιμετώπισης ασθενειών". «Η συγκεκριμένη έρευνα δεν έχει να κάνει με οπλικά συστήματα ή με τον πόλεμο», σύμφωνα με τους υπεύθυνους της υπηρεσίας. Ποιος μπορεί να τους αμφισβητήσει; Αλλά ακόμα κι αν αυτός ο ισχυρισμός είναι αληθινός, η επιστημονική κοινότητα έχει διαφορετική άποψη. Τέτοιου είδους τεχνολογίες θα προκαλούσαν ευρείες ηθικές και κοινωνικές επιπλοκές. «Μέσα σε μερικές δεκαετίες η νευροτεχνολογία θα μπορούσε να προκαλέσει κοινωνικές διαταράξεις σε τέτοια κλίμακα που θα έκανε τα smartphones και το Διαδίκτυο να μοιάζουν με ήπιους κυματισμούς» σχολιάζει η πολιτική επιθεώρηση "The Atlantic".
Το Γραφείο Βιολογικών Τεχνολογιών, που δημιουργήθηκε το 2014, είναι το νεότερο από τα έξι κύρια παραρτήματα της DARPA. Είναι αυτό στο οποίο έχει τεθεί επικεφαλής ο Τζάστιν Σάντσεζ. Ένα από τα αντικείμενα των ερευνών του, κατά την επίσημη διατύπωση, αφορά «την αποκατάσταση και τη διατήρηση των ικανοτήτων μάχης» με διάφορα μέσα, περιλαμβανομένων εκείνων που βασίζονται στη νευροτεχνολογία, δηλαδή στην εφαρμογή αρχών της Μηχανικής στη βιολογία του νευρικού συστήματος. Για παράδειγμα, το πρόγραμμα «αποκατάστασης ενεργούς μνήμης» προβλέπει την ανάπτυξη νευροπροσθετικών στοιχείων, δηλαδή μικροσκοπικών ηλεκτρονικών εξαρτημάτων που εμφυτεύονται στον ιστό του εγκεφάλου, με σκοπό τη μεταβολή των «σχηματισμών» της μνήμης ώστε να εξουδετερωθεί η ανάμνηση τραυματικών γεγονότων.
Επαυξημένες ικανότητες
Η επαύξηση των ανθρώπινων ικανοτήτων αποτελεί πλέον προτεραιότητα της σκιώδους υπηρεσίας. «Οι στρατιώτες που δεν θα υπόκεινται σε φυσικούς, φυσιολογικούς ή γνωστικούς περιορισμούς θα είναι το κλειδί για την επιχειρησιακή κυριαρχία στο μέλλον» επισημαίνει ο Μάικλ Γκόλντμπλατ, επιστήμονας και τεχνολόγος που εργάζεται στην DARPA από το 1999. Εστιάζοντας την ερευνητική δουλειά του στο αντικείμενο του αποκαλούμενου «εξελικτικού ελέγχου», έχει δημιουργήσει ένα χαρτοφυλάκιο σχετικών προγραμμάτων με ονόματα που νομίζει κανείς ότι έχουν παρθεί από βιντεοπαιχνίδια ή ταινίες επιστημονικής φαντασίας: «Μεταβολική κυριαρχία», «Μαχητική ανθεκτικότητα», «Συνεχής υποβοηθούμενη απόδοση», «Επαυξημένη γνωστική ικανότητα», «Απόδοση μαχητικής κορύφωσης» «Διεπαφή εγκεφάλου - μηχανής».
Ένα από τα νέα προγράμματα που υλοποιούνται στο Γραφείο Βιολογικών Τεχνολογιών της DARPA ονομάζεται «Κατάρτιση Προσανατολισμένης Νευροπλαστικότητας» (ΤΝΤ). Ομάδες ερευνητών από επτά πανεπιστήμια διερευνούν κατά πόσον η διέγερση του παρασυμπαθητικού νεύρου μπορεί να βελτιώσει τις ικανότητες εκμάθησης ενός ατόμου σε τρεις τομείς: στην ευστοχία, την επιτήρηση, την αναγνώριση εδάφους - στόχου και στη γλώσσα. Η επαύξηση των αισθητήριων ικανοτήτων με σκοπό την απόκτηση πλεονεκτήματος είναι σαφές ότι μπορεί να έχει εφαρμογή στο πεδίο της μάχης όπου πραγματικά όλα εξαρτώνται από τον παράγοντα «πλεονέκτημα». «Μπορείς να μετατρέψεις τα πάντα σ' ένα όπλο» λέει χαρακτηριστικά ο νευρολόγος και στρατιωτικός γιατρός Τζεφ Λινγκ που εργάζεται στο εν λόγω πρόγραμμα. «Αν ένας εγκέφαλος μπορεί να ελέγξει ένα ρομπότ που μοιάζει με χέρι, γιατί να μην μπορεί να κάνει το ίδιο και μ’ ένα που μοιάζει με φίδι ή με μια μεγάλη ημίρευστη μάζα που μπορεί να αναρριχάται στις γωνίες ενός δωματίου και να περνά μέσα από χαραμάδες; Δεν μπορεί να γίνει αυτό τώρα, αλλά με τη γνώση που έχουμε αποκτήσει η DARPA είναι ουσιαστικά αυτή η ημίρευστη μάζα που μπορεί να εισχωρήσει παντού» συμπληρώνει με νόημα ο Λινγκ.
