Live τώρα    
18°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
18 °C
15.1°C19.8°C
3 BF 56%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Σποραδικές νεφώσεις
16 °C
14.7°C17.0°C
1 BF 75%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
14.8°C17.1°C
3 BF 66%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
15 °C
14.8°C17.5°C
1 BF 58%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
14 °C
13.9°C16.9°C
0 BF 62%
Αυτές οι επικοινωνιακά ορθές συζητήσεις
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Αυτές οι επικοινωνιακά ορθές συζητήσεις

Επιμέλεια: Θανάσης Κούτσης

Στο εξής φαίνεται ότι όλα πρέπει να αρχίζουν με μια δημοσκόπηση και να τελειώνουν με μια τηλεοπτική συζήτηση. Καθημερινά, μια δράκα παρουσιαστών, δημοσιογράφων και ειδικών ενορχηστρώνουν την ιδεολογική «ατζέντα» του έθνους. Παρουσιάζονται ως οι διαμεσολαβητές της κοινής γνώμης και οι εγγυητές της δημοκρατίας, αλλά αντανακλούν ένα πολύ συγκεκριμένο τμήμα της κοινωνίας, το οποίο είναι πολύ μακριά από τις αληθινές συζητήσεις και τους αγώνες που διεξάγονται. Η λογοκρισία στην οποία επιδίδονται δεν είναι πλέον η σιωπή, αλλά ο καταποντισμός της νοημοσύνης κάτω από τους χείμαρρους της ασημαντότητας. Εύκολα αναγνωρίζει κανείς τα χαρακτηριστικά αυτά που περιγράφει ο Serge Halimi, στο άρθρο αυτό που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά τον Μάρτιο του 1999, και στην ελληνική τηλεόραση.

Του Serge Halimi*

Εδώ και περισσότερα από είκοσι χρόνια, ο διαδηλωτές οφείλουν να παρελαύνουν, οι διανοούμενοι να στοχάζονται και οι πολίτες να ενδίδουν σε δημοσκοπήσεις για ένα μικρό σώμα «δικαστών» που αποτελείται από αρθρογράφους, πολιτολόγους, οργανωτές «συζητήσεων».

Όταν όλοι υποτάσσονται σε έναν τέτοιο καταναγκασμό, που έχει καταστεί φυσιολογικός, αν αντισταθεί κάποιος, τότε κινδυνεύει είτε να κατηγορηθεί απλώς ότι «απορρίπτει τον διάλογο» είτε να επιτιμηθεί, με πιο λόγιο τρόπο, εφόσον θα υπάρχει και περιτύλιγμα με αναφορές στον Γιούργκεν Χάμπερμας, ότι απομονώνεται από «τον δημόσιο χώρο». Επιπλέον, σ' αυτή ακριβώς την υποχρέωση να αποδεχθούν τις επιτακτικές προσκλήσεις για μια κατάθεση στα μέσα ενημέρωσης εντάσσεται η πνευματική τρομοκράτηση των κοινωνιών μας.

Την ώρα της εργοδοτικής αυθαιρεσίας και της γενικευμένης επισφαλούς απασχόλησης -συμπεριλαμβανομένου του τομέα της δημοσιογραφίας-, για να πιστέψουμε στην εξάλειψη της κάθετης διάρθρωσης της κοινωνίας, απαιτείται αναμφίβολα η ειρήνη που προσφέρει μια συγκεκριμένη υλική κατάσταση. Όμως, οι μεγάλοι παρουσιαστές οργανώνουν τις «συζητήσεις» τους με αφετηρία και αυτό το είδος των «κοινωνιολογίζοντων» αξιωμάτων του συρμού, τα οποία είναι απολύτως σύμφωνα με αυτά που υπαγορεύει η αμερικανοποίηση της ιδεολογικής αντιπαράθεσης στη Γαλλία. Η εναλλαγή ανεξάντλητων θεμάτων (η παιδεραστία, η ηθική, η βία στις πόλεις, η «έλλειψη νοήματος») τους εξασφαλίζει πνευματική χαλάρωση και δείκτες τηλεθέασης ταυτοχρόνως. Όσον αφορά τους προσκεκλημένους -εδώ ο τίτλος προσδιορίζει επαρκώς την αναμενόμενη από τη μεριά τους ευγένεια-, σε γενικές γραμμές καλούνται να εξηγήσουν «συγκεκριμένα» την αιώνια διάσταση μεταξύ σύγχρονου ατομικισμού και πολιτιστικών ταυτοτήτων.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες, πώς να απορρίψουμε την παρωδία; Πώς «να διακρίνουμε τα φανταστικά ερωτήματα που συζητούνται θορυβωδώς από τα πραγματικά ερωτήματα που αγνοούνται ή απωθούνται», πώς να επιλέξουμε τις «εκούσιες σιωπές για θέματα που προσελκύουν ένα μεγάλο τμήμα του κόσμου»; Κατ' αρχάς, να αναλογιστούμε την τάση που συνίσταται στην προνομιακή παρουσίαση αυτών που ξέρουν να μιλούν στα μέσα ενημέρωσης σε βάρος αυτών που, εκτός οθόνης και μακριά από τις ραδιοφωνικές συχνότητες, έχουν κάτι να πουν - και μερικές φορές να κάνουν. Στην πραγματικότητα, η απολυταρχία της «συζήτησης» στα μέσα ενημέρωσης είναι τέτοια που πιθανώς να κατακριθεί για τη σιωπή του -ή τη φυγή του- όποιος εκφράζεται μέσω ενός βιβλίου, μιας ταινίας, μιας διδασκαλίας, ενός λόγου, μιας συζήτησης, μέσω της οργάνωσης μιας διαμαρτυρίας, της συγκρότησης ενός παραγωγικού τμήματος. Ωστόσο, και εκεί διεξάγονται συζητήσεις, επιβεβαιώνονται πεποιθήσεις, φτιάχνεται η Ιστορία.

Όμως, αποτελεί γνώρισμα της «ιδιαιτερότητας» του δημοσιογραφικού κόσμου ειλικρινά να μην αντιλαμβάνεται, πια, την πραγματικότητα. Να μην αποκαλύπτει πια κανένα οικονομικό, κοινωνικό ή πολιτιστικό πρόβλημα, παρά μόνο με όρους που έχουν ήδη κατασκευαστεί αλλού («εθνικο-ρεπουμπλικανισμός», «μπολσεβικο-βοναπαρτισμός»), από κάποιον άλλο, που εξάλλου δεν είναι άλλος: άρθρο ενός συναδέλφου, δημοσκόπηση, γνώμη ενός «ειδικού». Πώς να διανοηθεί κανείς ότι θα μπορούσε να διεξαχθεί στα μέσα ενημέρωσης η αληθινή συζήτηση η οποία θα έθιγε αυτή την ενδογαμική ιδεολογία, αυτή τη ναρκισιστική κυκλικότητα με άλλο τρόπο, που να μην είναι η εφήμερη ανάδυση μιας νησίδας-άλλοθι στον ωκεανό της ομοιόμορφης σκέψης;

Η τελευταία έκφραση του νεοολοκληρωτισμού που ονομάζεται δημοκρατία της αγοράς δεν απαγορεύει τη συζήτηση, αντίθετα επιβάλλει τη διεξαγωγή της, αλλά για να διαιωνίσει την κεντρική διανοητική θέση ενός χώρου ρευστού, τη ζωτικότητα μιας συζήτησης-παρωδίας γύρω από ζητήματα εξαντλημένα, με παρεμβαίνοντες οι οποίοι τείνουν να αποδεχθούν τα επιχειρήματα των αντιπάλων τους -ή τις διατυπώσεις τους για το «πρόβλημα»-, αφού άλλωστε σε μεγάλο βαθμό τα συμμερίζονται. Γιατί μια «συζήτηση» συχνά γίνεται για να επιτρέψει στους πρωταγωνιστές να δραματοποιήσουν δευτερεύουσες διαφωνίες.

Ας δεχθούμε ωστόσο ότι ο «διαφωνών» παρεμβαίνων συγκατατίθεται στον κίνδυνο των δημοκρατικών εγγυήσεων ενός δημοσιογραφικού συστήματος που ευθυγραμμίζεται με την αυθαιρεσία ορισμένων «θεματοφυλάκων». Πώς θα μπορέσει, άραγε, να συνοψίσει την αντικομφορμιστική σκέψη του εάν διακόπτεται από αυτούς ακριβώς που επωφελούνται μιας διαρκούς πρόσβασης στο βήμα των μέσων ενημέρωσης; Γιατί, όταν εκφράζεται η «ορθοδοξία», αυτό γίνεται χωρίς αντίλογο. Η χορήγηση σε κάποιους παρουσιαστές της δυνατότητας να επιτρέπουν τον λόγο είναι ταυτόσημη με την παροχή του δικαιώματος να επιβάλουν τη σιωπή.

Ο γραπτός Τύπος κατασκευάζει και αυτός τις συζητήσεις του και τις πολεμικές του γύρω από σφυγμομετρήσεις δημοτικότητας, εκτιμήσεις από τις πωλήσεις και θέματα του συρμού. Έτσι, ο διευθυντής σύνταξης μιας μεγάλης καθημερινής παρισινής εφημερίδας πιστεύει ότι είναι σε θέση, σχεδόν κάθε πρωί, να αρθρογραφεί για ένα διαφορετικό θέμα, σαν να διαθέτει μια θεϊκή ικανότητα που του επιτρέπει να διατυπώνει το ορθό και το αληθινό.

Η ιδεολογία του συρμού -ηδονιστική, φιλική στον τεχνικό πολιτισμό, νομαδική- δεν είναι πια ούτε ανοιχτά αντιδραστική, ούτε βίαιη. Ξέρει να καλύπτει κάτω από ένα λεπτό επίχρισμα την οικονομική βία, την οποία οφείλουμε όλοι να υποστούμε. Αναμειγνύει χλευαστικό κυνισμό, ανθρωπιστική μεγαλοψυχία και περιφρόνηση του λαού. Έκφρασή της είναι οι γελοίες συγκρούσεις, η μελιστάλαχτη αυθάδεια, οι ακίνδυνες δεσμεύσεις. Οι σημερινές «συζητήσεις» τη βοηθούν να ενισχύσει την τάξη των πραγμάτων.

* O Serge Halimi είναι ο διευθυντής της "Le Monde diplomatique"

Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο στη διεύθυνση https://monde-diplomatique.gr/?p=3328

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL