Live τώρα    
16°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
13.4°C17.6°C
3 BF 66%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
14 °C
10.9°C15.9°C
1 BF 64%
ΠΑΤΡΑ
Σποραδικές νεφώσεις
15 °C
9.0°C15.5°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
14 °C
13.8°C14.7°C
2 BF 77%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
15 °C
13.0°C14.5°C
1 BF 75%
Οι σφαίρες επιρροής / Ένα νέο Σάικς - Πικό για τη Μέση Ανατολή
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Οι σφαίρες επιρροής / Ένα νέο Σάικς - Πικό για τη Μέση Ανατολή

Του Νεκτάριου Μπουγδάνη*

Στο πρώτο μέρος του άρθρου (“Αυγή” της Κυριακής, 20.1.2019), θέσαμε το ερώτημα αν και κατά πόσον υπάρχουν οι όροι και οι προϋποθέσεις για τη σύναψη ενός νέου Συμφώνου Σάικς - Πικό για τη Μέση Ανατολή έναν αιώνα μετά την ομώνυμη συμφωνία Αγγλίας και Γαλλίας. Μέσα από την ανάγνωση των εξελίξεων διαπιστώσαμε τα κέρδη και τις ζημίες της Ρωσίας, του Ιράν, της Τουρκίας, της Συρίας του Άσαντ και των Κούρδων, φτάνοντας στο συμπέρασμα ότι η Ρωσία είναι η μεγάλη κερδισμένη μέχρι στιγμής στη μεγάλη σκακιέρα της Μέσης Ανατολής.

Δεν είναι εφικτό

Σε αυτό το δεύτερο μέρος θα δούμε την κατάσταση που διαμορφώνεται για τις ΗΠΑ και τις βασικές τους συμμάχους στην περιοχή (Ισραήλ και Σαουδική Αραβία) μέσα από το πρίσμα των ευρύτερων γεωπολιτικών δεδομένων. Όμως, καταρχάς, θα πρέπει να δώσουμε μια απάντηση στο βασικό ερώτημα: Είναι εφικτό σήμερα ένα νέο Σύμφωνο Σάικς - Πικό; Όχι, σήμερα δεν μπορεί να υπάρξει στη Μέση Ανατολή μια παρόμοια διαδικασία. Οι λόγοι είναι οι εξής:

Πρώτον, όπως φάνηκε και στο πρώτο μέρος, τότε υπήρχαν μόνο δύο αποικιοκρατικές δυνάμεις οι οποίες διαμόρφωσαν το γεωπολιτικό παιχνίδι που οδήγησε στον τελικό «χάρτη» της περιοχής. Σήμερα υπάρχουν πολλαπλάσιοι κρατικοί και μη δρώντες, που παρεμβαίνουν και επηρεάζουν τις εξελίξεις, λιγότερο ή περισσότερο. Άρα η εξίσωση είναι σχεδόν αδύνατον να λυθεί με συνεργασία των εμπλεκομένων μερών στη βάση των εκατέρωθεν κερδών (win-win). Κάποιοι πρέπει να μετρήσουν ζημιές στο τέλος.

Δεύτερον, η Συνθήκη Σάικς - Πικό μπόρεσε να γίνει πραγματικότητα λόγω της διάλυσης δύο βασικών αυτοκρατοριών της εποχής. Της τσαρικής Ρωσίας μετά την επανάσταση των μπολσεβίκων και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αν ο πόλεμος τις έβγαζε πληγωμένες, αλλά ακέραιες, ο αγγλογαλλικός χάρτης δεν θα μπορούσε να εφαρμοστεί. Σήμερα οι κραταιές δυνάμεις που εμπλέκονται απέχουν προφανώς πολύ από το να διαλυθούν και να ανοίξουν τον δρόμο σε δυο παίκτες που θα διαμορφώσουν -ανάλογα με τα συμφέροντά τους- το μεταπολεμικό τοπίο.

Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους

Η αναγγελία αποχώρησης των ΗΠΑ από τη Συρία δημιούργησε αίσθηση. Όμως, ας μην ξεχνάμε ότι ήταν μία βασική προεκλογική εξαγγελία του Προέδρου Τραμπ. Γιατί όμως συνέβη τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή; Υπάρχουν τρεις βασικοί παράγοντες που την καθόρισαν:

1. Η εφαρμογή της προεκλογικής υπόσχεσης, όπως ειπώθηκε παραπάνω.

2. Η αξιοποίηση της δολοφονίας Κασόγκι από την Τουρκία. Ο Πρόεδρος Ερντογάν φρόντισε να διασπείρει μέσω των ΜΜΕ ότι οι τουρκικές αρχές έχουν στοιχεία για την εμπλοκή του πρίγκηπα - διαδόχου του σαουδαραβικού θρόνου, και στενού συνεργάτη του Λευκού Οίκου, Σαλμάν Β’, με στόχο να πλήξουν την αξιοπιστία του.

Πολύ προσεκτικά παρουσιάστηκαν τα δεδομένα της αγοράς από τη Σ. Αραβία συστήματος παρακολούθησης νέα γενιάς και ταυτόχρονα δημοσιοποιήθηκαν πληροφορίες για την ύπαρξη ηχητικών ντοκουμέντων για το τι συνέβη μέσα στο σαουδαραβικό προξενείο ενόσω βρισκόταν εκεί ο Κασόγκι.

3. Έτσι ο βασικός εταίρος των ΗΠΑ στην περιοχή, πρίγκηπας Σαλμάν Β’, μέσω της φημολογούμενης εμπλοκής του στη δολοφονία του Σαουδάραβα δημοσιογράφου της “Washington Post”, έγινε ουσιαστικά υπεύθυνος της απώλειας του κύρους της Σ. Αραβίας έναντι των ΗΠΑ. Η Σ. Αραβία έχασε με λίγα λόγια τη στρατηγική αξία που είχε για τις ΗΠΑ. Το γεγονός αυτό κατέστρεψε τα αποτελέσματα της συνεργασίας Σαλμάν Β’ - Τζάρεντ Κούσνερ από το 2016 και μετά, που επιχειρούσε να καταστήσει αμυνόμενο το Ιράν μέσα από την αναβάθμιση του ρόλου της Σ. Αραβίας.

Το Ισραήλ και η Τουρκία

Έτσι ο έτερος στρατηγικός σύμμαχος των ΗΠΑ στην περιφέρεια, το Ισραήλ, εμφανίζεται ως ο σταθερός παίκτης που απολαμβάνει της εμπιστοσύνης των ΗΠΑ για τον ρόλο του σχετικά με τα αμερικανικά συμφέροντα. Όμως, τα δεδομένα έχουν αλλάξει σε σχέση με την περίοδο από το 1967 και ύστερα, οπότε το Ισραήλ εμφανιζόταν ως η χώρα που συνδεόταν με ομφάλιο λώρο με τις ΗΠΑ (Δόγμα Κίσινγκερ).

Το Ισραήλ έχει χάσει μεγάλο μέρος της στρατηγικής του αξίας για τις ΗΠΑ. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που η αμερικανική διοίκηση αναζήτησε περισσότερους στενούς συμμάχους τα τελευταία χρόνια.

Οι λόγοι που δικαιολογούν αυτή την άποψη είναι μέρος ενός ξεχωριστού άρθρου για τις αμερικανϊσραηλινές σχέσεις, αλλά ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε την αλλαγή στάσης μεγάλου μέρους της κοινής γνώμης των ΗΠΑ (Δημοκρατικοί ψηφοφόροι) για τις σχέσεις με το Ισραήλ (λόγω του Παλαιστινιακού ζητήματος), αλλά και τις πράξεις και εξαγγελίες νέων μελών του Κογκρέσου (Δημοκρατικών), που αποτυπώνουν τη μεταστροφή στη (Δημοκρατική) κοινή γνώμη και εμφανίζονται ως αναθεωρητές του σταθερού δόγματος των σχέσεων ΗΠΑ - Ισραήλ.

Οι αντιδράσεις του εβραϊκού λόμπι των ΗΠΑ, κινούμενες μέσα από τους Ρεπουμπλικανούς αντιπροσώπους, καταδεικνύουν τις εντάσεις.

Έτσι, οι ΗΠΑ ψάχνουν ένα άλλο κράτος που θα παίξει τον ρόλο του ρυθμιστή για τα συμφέροντά τους. Η Τουρκία, σύμφωνα με μία άποψη εντός του αμερικανικού κατεστημένου, είναι ο κατάλληλος σύμμαχος. Η Άγκυρα έχει τη δυνατότητα να αποτελέσει το αντίβαρο στη σταθερή συμμαχία Ρωσίας - Ιράν. Η σημερινή συνεργασία Ρωσίας - Τουρκίας και οι τριβές στις σχέσεις ΗΠΑ- Τουρκίας εμποδίζουν αυτή την εξέλιξη.

Όμως, όπως ειπώθηκε και στο πρώτο μέρος, τα μεσο-μακροπρόθεσμα σχέδια της Τουρκίας, στη βάση των οποίων διαμορφώνει την πολιτική της, έρχονται σε αντιπαράθεση με τα αντίστοιχα στρατηγικά σχέδια της Ρωσίας και του Ιράν. Επίσης το Ιράν δεν μπορεί να αφεθεί από τη Ρωσία, αλλά ούτε και από την Κίνα, η οποία, σχεδιάζοντας τους νέους “δρόμους του μεταξιού” (one belt one road initiative), θεωρεί την Τεχεράνη απαραίτητη στα σχέδιά της.

Η ρωσική διαμεσολάβηση στο Μεσανατολικό

Κλείνοντας, κάτι ακόμα για τη Ρωσία, που αφορά όλους με πρώτες τις ΗΠΑ. Η επέκταση της επιρροής της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή τής δίνει τη δυνατότητα να παίξει στο μέλλον αυτή ρόλο πλέον -ως διαμεσολαβητής- στην επίλυση του Παλαιστινιακού ζητήματος. Δύο ενδεικτικά δεδομένα:

α. Ρώσος αξιωματούχος δήλωσε πως, παρά τη συνεργασία με το Ιράν, η Μόσχα υπολογίζει την ασφάλεια του Ισραήλ.

β. Η Ρωσία, κρατώντας το Ιράν μέσα στη Συρία και διασφαλίζοντας αυτή τον διάδρομο Τεχεράνη – Δαμασκός - Χεζμπολά (σιιτικό τόξο), έχει τη δυνατότητα να πιέζει το Ισραήλ (μέσω της διατήρησης της δύναμης της Χεζμπολά) και άρα να μπορεί να επηρεάζει το Ισραήλ στην ενδεχόμενη απόφασή του -με ρώσικες εγγυήσεις- να επιστρέψει στο τραπέζι του διαλόγου με την Παλαιστινιακή Αρχή.

Οι εξελίξεις σε αυτόν τον τομέα δεν είναι ευοίωνες, είναι όμως -και αυτό- μια άλλη ξεχωριστή συζήτηση με πολλές παραμέτρους.

Τελικά η αναδιάταξη των σφαιρών επιρροής που παρατηρούνται παγκοσμίως, επηρεάζει άμεσα -όπως είναι φυσικό- πρώτα από όλα τη Μέση Ανατολή.

* Ο Νεκτάριος Μπουγδάνης είναι αναλυτής για θέματα Μέσης Ανατολής, συντονιστής του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων και Εξωτερικής Πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL