Μετά την κορύφωση της προσφυγικής κρίσης που προκάλεσε ο πόλεμος στη Συρία κι ενώ η Ευρώπη επιχειρούσε να διαχειριστεί τις προσφυγικές ροές από τη Μέση Ανατολή και τη βόρεια Αφρική, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ υιοθέτησε τον Σεπτέμβριο του 2016 τη Διακήρυξη της Νέας Υόρκης για τους Πρόσφυγες και τους Μετανάστες, βάζοντας ως στόχο την κατάρτιση ενός διεθνούς συμφώνου που θα όριζε τις κατευθυντήριες γραμμές και τις πολιτικές για την ασφαλή και συγκροτημένη μετανάστευση. Η διαδικασία ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2017 και ακολούθησαν 18 μήνες διαβουλεύσεων προκειμένου να διαμορφωθεί το σχέδιο του συμφώνου το οποίο θα παρουσιαστεί προς έγκριση στην ειδική διακυβερνητική σύνοδο που θα γίνει στο Μαρακές στις 10 και 11 Δεκεμβρίου. Το Παγκόσμιο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση δεν είναι δεσμευτικό από νομικής πλευράς, αλλά αποτελεί την πρώτη στην Ιστορία παγκόσμια συμφωνία υπό την αιγίδα του ΟΗΕ που επιχειρεί να αντιμετωπίσει συνολικά τη μετανάστευση.
Αυτή ακριβώς η προσέγγιση της μετανάστευσης ως ένα παγκόσμιο φαινόμενο, που απαιτεί παγκόσμια, συντονισμένη δράση στη βάση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, είναι που την έχει κάνει κόκκινο πανί για τους εθνικιστές και την Ακροδεξιά. Όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και στην αμερικανική ήπειρο, όχι μόνο σε πλούσιες αλλά και σε φτωχές χώρες, όπου η Ακροδεξιά καλλιεργεί την ξενοφοβία χύνοντας ρατσιστικό δηλητήριο στις πληγές των μεσαίων και φτωχών στρωμάτων που έχουν χτυπηθεί σκληρά από τη διεύρυνση των ανισοτήτων και την υποχώρηση του κοινωνικού κράτους. Στην Ευρώπη, η διάψευση του αμερικανικού ονείρου για ευκαιρίες όλων στον πλούτο εξελίχθηκε σε οργή και μίσος για τον φτωχό ξένο. Στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Αυστραλία, χώρες που φτιάχτηκαν από μετανάστες (μετά την εξόντωση των αυτοχθόνων), η κυρίαρχη πολιτική τάξη ομνύει μεν στην ελευθερία μεταφοράς αγαθών και υπηρεσιών, αλλά όχι ανθρώπων.
Το Παγκόσμιο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση δεν αμφισβητεί την εθνική κυριαρχία, αλλά αναγνωρίζει την ανάγκη για διεθνή συνεργασία εναντίον των διακρίσεων και υπέρ των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Αναγνωρίζει επίσης την ανάγκη της συνεργασίας μεταξύ των χωρών προκειμένου να μεγιστοποιηθούν τα οφέλη της μετανάστευσης και να μειωθούν οι κίνδυνοι και οι προκλήσεις για άτομα και κοινότητες στις χώρες προέλευσης, διέλευσης και προορισμού, θέτοντας στόχους για τη διαχείριση του μεταναστευτικού σε τοπικό, εθνικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο. Οι στόχοι αυτοί ξεκινούν από τους δομικούς παράγοντες που εμποδίζουν τους ανθρώπους να χτίσουν τη ζωή τους στις χώρες όπου γεννήθηκαν, ενώ επιχειρούν να μειώσουν τους κινδύνους για τους ανθρώπους που εγκαταλείπουν τελικά τις πατρίδες τους και ακολουθούν τον δρόμο της μετανάστευσης. Παράλληλα, αναγνωρίζεται και επιχειρείται η αντιμετώπιση της δικαιολογημένης ανησυχίας των κρατών και των κοινοτήτων για τις δημογραφικές, οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές αλλαγές που συνεπάγεται η μετανάστευση σε διάφορα στάδια, ενώ προωθείται η δημιουργία συνθηκών για τον εμπλουτισμό των κοινωνιών με την ενεργό συμμετοχή των μεταναστών.
Παρά τον «ξύλινο» λόγο που αναπόφευκτα χαρακτηρίζει μια διεθνή συμφωνία 54 άρθρων καταρτισμένη από τεχνοκράτες, οι 23 στόχοι που περιγράφονται στο άρθρο 16 αποτελούν ένα ιστορικό βήμα της ανθρωπότητας προς τα εμπρός. Ένα βήμα που θα πρέπει να ολοκληρωθεί παρά τις έντονες αντιδράσεις της Ακροδεξιάς και των δεξιών συνοδοιπόρων της σε αρκετές χώρες. Γιατί αρκεί μια απλή ανάγνωση των στόχων για να αντιληφθεί κανείς ότι θα ήταν πολύ δύσκολο για τον κάθε Τραμπ, Όρμπαν, Σαλβίνι και Μπολσονάρου που... σέβεται τον εαυτό του να βάλει την υπογραφή του κάτω από αυτό το Σύμφωνο. Υπάρχουν βέβαια και εκείνοι που θα «κρυφτούν» πίσω από τους γνωστούς υπόπτους προκειμένου να μην το εφαρμόσουν.
Οι είκοσι τρεις κυριότεροι στόχοι της συμφωνίας
1. Συγκέντρωση και αξιοποίηση έγκυρων και αδιαμφισβήτητων στοιχείων που θα αποτελέσουν τη βάση για αξιόπιστες πολιτικές.
2. Ελαχιστοποίηση των παραγόντων που αναγκάζουν τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν τις χώρες καταγωγής.
3. Παροχή ακριβούς και έγκαιρης πληροφόρησης σε όλα τα στάδια της μετανάστευσης.
4. Διασφάλιση ότι όλοι οι μετανάστες έχουν αποδεικτικά νόμιμης ταυτότητας και επαρκή πιστοποιητικά.
5. Ενδυνάμωση διαθέσιμων και ευέλικτων οδών νόμιμης μετανάστευσης.
6. Διαμόρφωση δίκαιων όρων και ασφαλών συνθηκών για αξιοπρεπή εργασία.
7. Αντιμετώπιση και μείωση των ευάλωτων καταστάσεων.
8. Διάσωση ανθρώπων και καθιέρωση συντονισμένων διεθνών προσπαθειών για τους αγνοούμενους μετανάστες.
9. Ενίσχυση των υπερεθνικών δράσεων ενάντια στην παράνομη διακίνηση μεταναστών.
10. Πρόληψη, καταπολέμηση και εκρίζωση της παράνομης διακίνησης ατόμων στο πλαίσιο της διεθνούς μετανάστευσης.
11. Διαχείριση των συνόρων με ολοκληρωμένο, ασφαλή και συντονισμένο τρόπο.
12. Ενίσχυση της βεβαιότητας και των προβλέψιμων διαδικασιών μετανάστευσης για κατάλληλη εξέταση, παρακολούθηση, εκτίμηση και παραπομπή.
13. Προσφυγή στην κράτηση μεταναστών μόνο ως ύστατο μέσο και αναζήτηση εναλλακτικών.
14. Διεύρυνση της προξενικής προστασίας, βοήθειας και συνεργασίας σε όλα τα στάδια του κύκλου της μετανάστευσης.
15. Παροχή στους μετανάστες πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες.
16. Ενδυνάμωση των μεταναστών και των κοινωνιών ώστε να επιτυγχάνεται πλήρης ενσωμάτωση και κοινωνική συνοχή.
17. Εξάλειψη κάθε μορφής διακρίσεων και προώθηση του δημόσιου διαλόγου βάσει στοιχείων για τη διαμόρφωση αντιλήψεων για τη μετανάστευση.
18. Επένδυση στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και καλλιέργεια αμοιβαίας αναγνώρισης δεξιοτήτων, προσόντων και ικανοτήτων.
19. Δημιουργία συνθηκών ώστε οι μετανάστες και η διασπορά να συμβάλουν πλήρως στη βιώσιμη ανάπτυξη σε όλες τις χώρες.
20. Προώθηση ταχύτερων, ασφαλέστερων και φθηνότερων εμβασμάτων και καλλιέργεια της οικονομικής ένταξης των μεταναστών.
21. Συνεργασία για τη δημιουργία ασφαλούς και αξιοπρεπούς επιστροφής και υποδοχής καθώς και βιώσιμης επανένταξης.
22. Δημιουργία μηχανισμών για τη μεταφορά δικαιωμάτων κοινωνικής ασφάλισης και κεκτημένων επιδομάτων.
23. Ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας και των παγκόσμιων συνεργιών για ασφαλή, συντεταγμένη και ομαλή μετανάστευση.
