Η δημιουργία και η επίκληση μύθων είναι συστατικό στοιχείο της πολιτικής του Τούρκου Πρόεδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και αποτελούν βασικά εργαλεία για τον έλεγχο των μαζών μαζί με την καταστολή, επισήμανε στη συνέντευξή του στην "Αυγή" ο Τούρκος καθηγητής Ψυχολογίας Σερντάρ Μ. Ντεγκιρμεντσίογλου.
Θύμα διώξεων και ο ίδιος, απολύθηκε από πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης στο πλαίσιο του κυνηγιού μαγισσών εναντίον εκείνων που υπέγραψαν τη διακήρυξη των Ακαδημαϊκών για την Ειρήνη τον Απρίλιο του 2016. Ο Σ. Ντεγκιρμεντσίογλου διατηρεί στήλη στην αριστερή τουρκική εφημερίδα "Evrensel", με θέματα που αφορούν τα παιδιά, ενώ το 2019 θα είναι Πρόεδρος της Eταιρείας Ψυχολογίας για την Ειρήνη (Society for Peace Psychology).
Συνέντευξη στον Στρατή Αγγελή
* Ο Πρόεδρος Ερντογάν διακήρυξε ότι ο οικονομικός πόλεμος είναι μια «επίθεση ενάντια στη σημαία και στο εζάν (μουσουλμανικό κάλεσμα στην προσευχή)». Δεν είναι η πρώτη φορά που ένας ηγέτης επικαλείται έναν πόλεμο εναντίον του ισλάμ, αλλά μήπως αυτή η αναφορά Ερντογάν σηματοδοτεί μια κλιμάκωση της αντιπαράθεσης με τις «άπιστες» ΗΠΑ;
Στην πραγματικότητα δεν έχει πού αλλού να στηριχθεί, παρά μόνο στο «σώστε τη σημαία και το εζάν». Η Τουρκία έχει γίνει ένας παραμυθένιος σκουπιδότοπος της “μετα-αλήθειας” (post truth), όπου αχρηστεύονται η λογική σκέψη και τα γεγονότα. Ο μηχανισμός του (κυβερνώντος κόμματος) AKP γνωρίζει ότι αυτό είναι ένα από τα μεγαλύτερα εφόδιά του.
Πριν από λίγα χρόνια, ένας αντιπρύτανης είπε από την τηλεόραση ότι το AKP στηρίζεται στην «απλή λογική των αμόρφωτων μαζών». Αλλά αυτό είναι μόνο ένα τμήμα της ιστορίας. Από τότε που ανήλθε στην εξουσία, το AKP χτίζει μια ακραία εκδοχή του ισλάμ χρησιμοποιώντας τον μύθο μιας αναπότρεπτης νίκης μέσω του μαρτυρίου (της θυσίας) των μαζών. Ο Ερντογάν γνωρίζει ότι «η σημαία και το εζάν» θα λειτουργήσουν στο εσωτερικό.
Αυτό όμως δεν σημαίνει κλιμάκωση της αντιπαράθεσης. Ο Ερντογάν, εκ πείρας, γνωρίζει τι είναι ένας καυγάς στον δρόμο. Δεν μπαίνει σε μια συμπλοκή την οποία δεν θα κερδίσει. Γνωρίζει επίσης ότι οι ΗΠΑ επανασχεδιάζουν τη Μέση Ανατολή με πολέμους και θέλει να αποκομίσει οφέλη. Θυμηθείτε: Υποστήριξε την εισβολή στο Ιράκ το 2003. Δεν είχε πρόβλημα όταν μουσουλμάνοι σκοτώνονταν από μη μουσουλμάνους κάθε μέρα.
Ο Ερντογάν είναι πρώτα απ' όλα έμπορος. Χρησιμοποιεί τη θρησκεία για να εξουσιάζει και να ελέγχει τις μάζες. Όταν πρόκειται για μπίζνες, η θρησκεία του δεν παίζει ρόλο. Δεν θα επιδιώξει περαιτέρω αντιπαράθεση με έναν επιχειρηματικό εταίρο.
* Πολλοί επικριτές του τον περιγράφουν ως «σουλτάνο». Μήπως ορισμένοι από τους οπαδούς του θα ήθελαν να γίνει «χαλίφης»;
Αυτές οι αναφορές σε «σουλτάνο» είναι παραπλανητικές. Υποτίθεται ότι η Τουρκία είναι μια δημοκρατία και ο «σουλτάνος» αποτελεί αναχρονισμό. Ο σωστός όρος είναι «δικτάτορας», ο οποίος -αντίθετα από τον σουλτάνο- έχει στα χέρια του ένα σύγχρονο αστυνομικό κράτος.
Ορισμένα άτομα στα ελεγχόμενα από το AKP μέσα ενημέρωσης προώθησαν την ιδέα του «νέου χαλίφη». Ισχυρίστηκαν ότι η περιουσία του χαλιφάτου κλάπηκε μετά την ίδρυση της δημοκρατίας και ότι θα μπορούσε να αποκατασταθεί όταν επιβληθεί ένα δεσποτικό καθεστώς (one man regime). Αλλά αυτές οι φωνές σίγησαν πρόσφατα, όταν ο Ερντογάν αποφάσισε να απευθυνθεί στους κεμαλιστές.
* Η Τουρκία βιώνει την πολιτική της θρησκείας ή την πολιτική του φόβου; Πώς θα μπορούσε ο Ερντογάν να κάνει μια συναλλαγή με τον Τραμπ και να δηλώσει ταυτόχρονα νικητής;
Ο Ερντογάν χρησιμοποιεί τη στρατηγική «διαίρει και βασίλευε» εδώ και πολύ καιρό για να συσπειρώνει τους οπαδούς του. Καθώς άρπαζε περισσότερη εξουσία γινόταν περισσότερο συγκρουσιακός. Αποκαλεί τους αντιπάλους του προδότες, εχθρούς κ.λπ. Και παράγει κατά φαντασίαν εχθρούς. Η ανταλλαγή ξένου νομίσματος μπορεί να είναι μια αξιοπρεπής δουλειά τη μια μέρα και την άλλη μέρα να αποτελεί πράξη προδοσίας. Είναι ο μοναδικός διαιτητής που ορίζει ποιος είναι ο καλός και ποιος ο κακός. Ακριβώς όπως ο Τραμπ, μιλάει διαρκώς και θέλει να κυριαρχεί.
Μετά την απόπειρα του πραξικοπήματος τον Ιούλιο του 2016, άρπαξε την ευκαιρία και δημιούργησε έναν καινούργιο εχθρό, τους γκιουλενιστές, που είχαν υπάρξει για μεγάλο διάστημα εταίροι του AKP. Έκτοτε ο καθένας μπορεί να μπει στη μαύρη λίστα ως γκιουλενιστής. Κατά κύματα, χιλιάδες διώχτηκαν από δημόσια ιδρύματα με κυβερνητικά διατάγματα και όλοι χαρακτηρίστηκαν από την αστυνομία «γκιουλενιστές».
Η ίδια ταμπέλα μπαίνει σε όλους τους σοσιαλιστές που διώκονται. Τους αρνούνται την εργασία. Εξαιτίας αυτής της ταμπέλας δεν έχουν διαβατήριο. Σήμερα στην Τουρκία δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι βιώνουν έναν «πολιτικό θάνατο», έχουν μετατραπεί σε παρίες.
Ασκείται όντως η πολιτική του φόβου. Δεν υπάρχει πλέον διάκριση των εξουσιών: το AKP ελέγχει τα πάντα, ανάμεσα τους τα μεγάλα ΜΜΕ. Αν είσαι εναντίον του AKP, αυτές οι εξουσίες στρέφονται εναντίον σου. Πολύ απολυταρχικά, σε μεγάλο βαθμό όπως το ναζιστικό καθεστώς. Και ο φόβος διαφθείρει: οι άνθρωποι διαφθείρονται καθημερινά.
Ο Ερντογάν είναι ο πιο διχαστικός πολιτικός που ανέβηκε στην εξουσία στην Τουρκία. Και μοιάζει ανίκητος. Όπως ένας αληθινός νταής της γειτονιάς, διαχειρίζεται προσεκτικά τη φήμη του. Ποτέ δεν παραδέχεται μια ήττα, είναι πάντα ο νικητής. Κάθε απώλεια παρουσιάζεται ως νίκη από τα ελεγχόμενα από το AKP μέσα ενημέρωσης. Σε αυτόν τον σκουπιδότοπο των παραμυθιών ο Ερντογάν δεν χρειάζεται να έλθει αντιμέτωπος με την πραγματικότητα. Πάντοτε κερδίζει. Γι' αυτό ορισμένοι άνθρωποι πιστεύουν ότι είναι θέλημα της μοίρας να είναι ο ηγέτης της Τουρκίας.
* Πώς επηρεάζει η κρίση την καθημερινότητα των απλών πολιτών, την αντίληψή τους για την πραγματικότητα και τη θρησκεία; Ενισχύει το ρόλο της θρησκείας, των θρησκευτικών ιδρυμάτων και με ποιους τρόπους;
Όταν ξεσπάει μια κρίση και οι λογικές εξηγήσεις καταστέλλονται, οι απλοί άνθρωποι θα πιστέψουν τον μύθο, όπως ότι πρόκειται για έναν οικονομικό πόλεμο με βάση τη θρησκεία. Αλλά αυτό δεν είναι καινούργιο. Το AKP παράγει μύθους για κάθε κρίση.
Αυτή η κρίση δεν κάνει ισχυρότερο τον μηχανισμό της θρησκείας. Κατά τη διακυβέρνηση του AKP η υπηρεσία που επιβλέπει τις θρησκευτικές υποθέσεις έχει γιγαντωθεί και έχει έναν προϋπολογισμό που είναι μεγαλύτερος από το άθροισμα των προϋπολογισμών πολλών υπουργείων, ενώ λειτουργεί ανοιχτά ως εργαλείο προπαγάνδας. Όλοι οι δήμοι που ελέγχονται από το AKP προωθούν τη θρησκεία. Αλλά ο Ερντογάν θα συνεχίσει να χρησιμοποιεί τη θρησκευτική ρητορεία για να ελέγχει τις μάζες. Χρειάζεται μυθικούς εχθρούς για να παραμείνει στην εξουσία και η θρησκεία, σε τελική ανάλυση, δημιουργεί μύθους.
