Στις 19 Φεβρουαρίου του 2001, ο πρωθυπουργός Μπουλέντ Ετσεβίτ, έπειτα από συνάντηση με τον Πρόεδρο Αχμέτ Σεζέρ ανακοίνωσε στον τουρκικό λαό ότι η χώρα αντιμετωπίζει "μια πολύ σοβαρή κρίση". Η Τουρκία προσέφυγε στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και πήρε δάνειο 17,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων υπό αυστηρούς όρους που περιλάμβαναν μεταρρυθμίσεις με συνταγές λιτότητας, περικοπές δημοσίων δαπανών και ιδιωτικοποιήσεις. Αρχιτέκτονας του σχεδίου "σωτηρίας" υπήρξε ο υπουργός Οικονομικών Κεμάλ Ντερβίς, οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας και στέλεχος του κεμαλικού CHP. Ωστόσο, η προσφυγή στο ΔΝΤ σήμανε την αρχή του τέλους της κυβέρνησης συνασπισμού. Τον επόμενο χρόνο, τον Νοέμβριο του 2002 ανέβηκε στην εξουσία το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ταγίπ Ερντογάν, που ανέλαβε να βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά, να υλοποιήσει το πρόγραμμα και να αποπληρώσει το δάνειο. Η καταβολή της τελευταίας δόσης τον Μάιο του 2013 είχε πανηγυρικό χαρακτήρα και ο τότε πρωθυπουργός Ταγίπ Ερντογάν εμφανίστηκε ως ο ηγέτης που έσωσε τη χώρα από τη μέγγενη του ΔΝΤ.
Σήμερα, ενάμιση μήνα μετά από την επανεκλογή του ως πανίσχυρου Προέδρου, ο Ταγίπ Ερντογάν δέχεται πιέσεις και εισηγήσεις να επιστρέψει στην "αγκαλιά" του Ταμείου, καθώς η τουρκική οικονομία πνέει τα λοίσθια. Σύμφωνα με το οικονομικό πρακτορείο Bloomberg, μεταξύ των μέτρων που εξετάζονται είναι η επιβολή ελέγχων κεφαλαίων (capital controls) προκειμένου να ανακοπεί η ραγδαία αύξηση του κόστους δανεισμού (το επιτόκιο του δεκαετούς κρατικού ομολόγου εκτοξεύθηκε στο 18,93%, έναντι του 12,24% που ήταν στις αρχές Μαΐου), να προστατευτούν οι τράπεζες και να σταματήσει η κατρακύλα του εθνικού νομίσματος.
Η κατρακύλα της λίρας
Η λίρα έπεσε σε ιστορικά χαμηλά έναντι του δολαρίου και του ευρώ, καθώς κλιμακώνεται η αντιπαράθεση της Άγκυρας με την Ουάσιγκτον για μια σειρά θεμάτων, από το ζήτημα του κρατούμενου Αμερικανού πάστορα και την εκατέρωθεν επιβολή κυρώσεων σε υπουργούς μέχρι την προμήθεια του συστήματος S-300 από τη Ρωσία και την άρνηση της Τουρκίας να ακολουθήσει τις ΗΠΑ στην επιβολή οικονομικών κυρώσεων κατά του γειτονικού Ιράν. Η δυσπιστία των αγορών μεγάλωσε τον Ιούλιο, μετά την απόφαση του Προέδρου Ερντογάν να διορίσει τον γαμπρό του, τον Μπεράτ Αλμπαϊράκ, στο τιμόνι του υπουργείου Οικονομικών (στη θέση του τεχνοκράτη Μεχμέτ Σιμσέκ), ενώ εντείνονταν πάλι οι πιέσεις στην κεντρική τράπεζα της χώρας να προχωρήσει σε νέα αύξηση των επιτοκίων, ενδεχόμενο στο οποίο αντιδρά ο Πρόεδρος Ερντογάν.
Η ισοτιμία του εθνικού νομίσματος της Τουρκίας υποχωρούσε χθες το μεσημέρι σε 6,15 έναντι του ευρώ και στο 5,50 έναντι του δολαρίου. Είχε προηγηθεί, τη Δευτέρα, βουτιά 5,5% έναντι του δολαρίου, η μεγαλύτερη σε ημερήσια βάση την τελευταία δεκαετία, στις 5,42 λίρες, ενώ το ευρώ εκτοξεύθηκε στις 6,16 λίρες. Την κατρακύλα ανέκοψε προσωρινά η πληροφορία που μετέδωσε το τηλεοπτικό δίκτυο CNN Turk ότι μια τουρκική κυβερνητική αντιπροσωπεία θα μεταβεί εντός των προσεχών ημερών στην Ουάσιγκτον για συνομιλίες που αφορούν την κρίση στις διμερείς σχέσεις. Οι δύο πλευρές έχουν καταλήξει σε "προσυμφωνίες για ορισμένα ζητήματα" ανέφερε το δίκτυο, χωρίς να υπεισέλθει σε λεπτομέρειες. Σημειώνεται ότι στην πολιτική και οικονομική εξίσωση περιλαμβάνονται οι εμπορικές κυρώσεις Τραμπ για τον χάλυβα και το αλουμίνιο, στις οποίες απάντησε η Τουρκία με την επιβολή δασμών σε αμερικανικά προϊόντα, κίνηση στην οποία αναμένεται ότι θα απαντήσει με τη σειρά της η Ουάσιγκτον.
AKP: Θα ηρεμήσουν τα πράγματα
Καθησυχαστικός εμφανίστηκε ο αντιπρόεδρος του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης Τσεβντάτ Γιλμάζ, ο οποίος έκανε λόγο για "διακυμάνσεις" που δεν μπορούν να εξηγηθούν με όρους οικονομίας, παραπέμποντας έμμεσα στα σενάρια ξένων και ντόπιων συνωμοτών στα οποία έχει αναφερθεί επανειλημμένα ο Πρόεδρος Ερντογάν. "Η Τουρκία είναι μια χώρα με πολιτική σταθερότητα και ισχυρούς στόχους... Οι αγορές αργά ή γρήγορα θα ηρεμήσουν" υποστήριξε ο Γιλμάζ.
Εν τω μεταξύ, η αμερικανική πρεσβεία στην Άγκυρα διαβεβαίωσε ότι οι ΗΠΑ παραμένουν "σταθερός φίλος και σύμμαχος της Τουρκίας". Παράλληλα, η πρεσβεία διέψευσε τουρκικά δημοσιεύματα σύμφωνα με τα οποία "Αμερικανός αξιωματούχος" εκτίμησε πως η ισοτιμία του δολαρίου θα φτάσει σύντομα τις 7 λίρες. Πρόκειται για ένα κατασκευασμένο και αβάσιμο ψέμα, ανέφερε το γραφείο Τύπου σε μήνυμα στο Twitter.
Αδειάζει το καλάθι της νοικοκυράς
Οι εκκλήσεις του Προέδρου Ερντογάν στους πολίτες να στηρίξουν το εθνικό νόμισμα με τις οικονομίες τους σε συνάλλαγμα πέφτουν στο κενό. Η λίρα έχει χάσει το 27% της αξίας της από την αρχή του έτους, σε συνέχεια των απωλειών της τάξης του 25% το 2017. Ο πληθωρισμός καλπάζει με 15,85%, ενώ οι αυξήσεις στις τιμές των τροφίμων πλήττουν ιδιαίτερα τα φτωχά και μικρομεσαία στρώματα. Παράλληλα, μεγαλώνει η δίψα των μεγάλων και μικρομεσαίων επιχειρήσεων για δολάρια και ευρώ. Η νομισματική και οικονομική κρίση απουσιάζει από τα πρωτοσέλιδα του φιλοκυβερνητικού Τύπου τις τελευταίες ημέρες, παρότι αναδεικνύεται από τα λιγοστά πλέον αντιπολιτευόμενα ΜΜΕ.
Πώς θα χρυσωθεί το χάπι του ΔΝΤ;
"Η στιγμή που η Τουρκία θα αναγκαστεί να πάει στο ΔΝΤ για στήριξη πλησιάζει" δήλωσε ο Περ Χάμερλαντ, επικεφαλής στρατηγικής αναδυόμενων αγορών στη SEB στη Στοκχόλμη. Παρόλο που οι επενδυτές πιέζουν για μια σημαντική αύξηση των επιτοκίων από την κεντρική τράπεζα, όλο και περισσότεροι συμφωνούν ότι δεν είναι επαρκή τα όποια μέτρα νομισματικής πολιτικής για να αντιστραφεί η κατάσταση, σημείωσε το Bloomberg. "Πρόκειται να υπάρξει ένα σοκ, είτε πολιτικής, είτε μακροοικονομικό, είτε ένας συνδυασμός και των δύο. Ωστόσο, για να χρυσώσουμε το χάπι, απαιτείται πολιτική διευθέτηση με τη Δύση, που θα μειώσει σημαντικά τις επιπτώσεις" δήλωσε ο Κρίστοφερ Γκράνβιλντ, διευθυντής πολιτικών ερευνών της TS Lombard στο Λονδίνο.
«Οι έλεγχοι κεφαλαίων δεν είναι πλέον ένα μακρινό σενάριο, καθώς οι αρχές δεν δείχνουν σημάδια μεταστροφής σε πιο ορθόδοξες πολιτικές» υποστήριξε ο Σαμάιλα Χαν, διευθυντής αναδυομένων αγορών της Alliance Bernstein’s στη Νέα Υόρκη. "Αυτό που χρειάζεται τώρα η λίρα είναι ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας, αυστηρότερη νομισματική πολιτική και ένα πρόγραμμα του ΔΝΤ συμπλήρωσε ο Χαν.
Γεωπολιτικές εντάσεις
Μια περαιτέρω υποχώρηση του τουρκικού νομίσματος προς τα επίπεδα των 7,1 λιρών ανά δολάριο θα μπορούσε σε μεγάλο βαθμό να διαβρώσει τα κεφαλαιακά αποθέματα των τραπεζών της χώρας, προειδοποίησε η επενδυτική τράπεζα Goldman Sachs.
Αναλυτές της τράπεζας, σε σημείωμά τους προς τους πελάτες, εκτίμησαν πως κάθε πτώση κατά 10% της λίρας επηρεάζει τα κεφαλαιακά επίπεδα των τραπεζών κατά 50 μονάδες βάσης. Υπολόγισαν ότι η βουτιά κατά 12% του τουρκικού νομίσματος από τα τέλη Ιουνίου άφησε τη Yapi Kredi με τα πιο αδύναμα κεφαλαιακά επίπεδα μεταξύ όλων των μεγάλων τουρκικών τραπεζών.
"Το σημερινό επίπεδο του πραγματικού επιτοκίου είναι ανεπαρκές για να αντισταθμίσει τον αυξημένο γεωπολιτικό κίνδυνο μετά τις αμερικανικές κυρώσεις" εκτίμησε από την πλευρά του ο Ινάν Ντεμίρ, οικονομολόγος στη Nomura International, προσθέτοντας ότι η λίρα παραμένει ευάλωτη σε μια νέα κλιμάκωση γεωπολιτικών εντάσεων. Η τουρκική αντίδραση στις αμερικανικές κυρώσεις κατά του Ιράν καθώς και η σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ της Άγκυρας και της Μόσχας κινούνται προς αυτή την κατεύθυνση...
Στρατής Αγγελής
