του Σωτήρη Ρούσσου*
Και ξαφνικά, εκεί που οι περισσότεροι αναλυτές ήταν έτοιμοι να σφραγίσουν το πιστοποιητικό θανάτου του παλαιστινιακού ζητήματος και του παλαιστινιακού κινήματος, η πορεία «επιστροφής» των νέων της Γάζας και κυρίως η βάρβαρη, πέρα από κάθε έννοια δικαίου και ηθικής, επίθεση με πυρά του ισραηλινού στρατού εναντίον αόπλων διαδηλωτών ανάγκασε τα διεθνή ΜΜΕ να ανακαλύψουν ξανά την Παλαιστίνη και την ειρηνευτική διαδικασία. Η εξέγερση αυτή και η πορεία επιστροφής ήταν άμεσο απότοκο της κατάστασης στη Λωρίδα της Γάζας.
Το 2007, το πραξικόπημα του σημερινού Προέδρου της Παλαιστινιακής Μαχμούντ Αμπάς απέτυχε να ανατρέψει την εκλεγμένη κυβέρνηση της Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας, όπως είχε κάνει ήδη στη Δυτική Όχθη. Από τότε μέχρι σήμερα η περιοχή αυτή παραμένει αποκλεισμένη από τον υπόλοιπο κόσμο. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη υπαίθρια φυλακή παγκοσμίως, οι έγκλειστοι τη οποίας βγαίνουν από αυτήν μόνο με τούνελ, όπως άλλωστε από κάθε φυλακή. Από το 2007 το Ισραήλ έχει επιτεθεί τρεις φορές εναντίον της Γάζας διαλύοντας κάθε ίχνος υποδομής, χωρίς όμως να καταφέρει να ανατρέψει τη Χαμάς. Η τελευταία θεωρεί την επιβίωσή της ως στρατηγική νίκη κατά του Ισραήλ. Άλλωστε κάθε αντάρτικο ή επανάσταση νικά όταν δεν μπορεί να την καταπνίξει το επικυρίαρχο κράτος.
Στην ίδια όμως περίοδο, οι συνθήκες ζωής είναι άθλιες, στα όρια της ανθρωπιστικής καταστροφής. Δεν υπάρχει πόσιμο νερό γιατί, λόγω έλλειψης κατάλληλων έργων, το νερό της θάλασσας και των αποχετεύσεων εισχωρεί στον ούτως ή άλλως φτωχό υδροφόρο ορίζοντα. Η παροχή ηλεκτρικού ρεύματος δεν ξεπερνά στην καλύτερη περίπτωση τις τέσσερις ώρες ημερησίως, ενώ δραματική είναι η έλλειψη τροφίμων και φαρμάκων, ιδιαίτερα μετά την απόφαση της αιγυπτιακής κυβέρνησης να σφραγίσει ή να πλημμυρίσει τα τούνελ επικοινωνίας της Γάζας με την αιγυπτιακή πλευρά. Η ανεργία ανέρχεται στο 45% και η παιδική κατάθλιψη φτάνει σε ποσοστό 50%.
Η στρατηγική της μη επίλυσης
Για τη δεινή αυτή κατάσταση η κοινωνία της Γάζας θεωρεί υπεύθυνους του Ισραηλινούς αλλά και τις παλαιστινιακές ηγεσίες. Έχουν γίνει έξι προσπάθειες συμφιλίωσης μεταξύ της Χαμάς και της Φατάχ του Μαχμούντ Αμπάς χωρίς πρακτικό αποτέλεσμα πέρα από μερικές στοίβες χαρτιών. Μάλιστα ο Αμπάς, τον Οκτώβριο του 2017, απαγόρευσε την αποστολή φαρμάκων και δεν πλήρωσε το κόστος της ηλεκτρικής παροχής προς τη Γάζα. Η τελευταία συμφωνία μεταξύ των δύο παρατάξεων, που επιτεύχθηκε στο Κάιρο με την παρέμβαση των Αιγυπτίων, εφαρμόζεται τυπικά, ενώ μεγάλο αγκάθι παραμένει το μέλλον του πολύ ισχυρού ένοπλου τμήματος της Χαμάς, το οποίο η οργάνωση δεν φαίνεται διατεθειμένη να διαλύσει. Πάντως σε πρόσφατη δημοσκόπηση του Κέντρου Ερευνών του Παλαιστίνιου Χαλίλ Σικάκι, τα ποσοστά της Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας κυμαίνονταν κοντά στο 30%, όσο περίπου και αυτά της Φατάχ.
Η Χαμάς επιθυμούσε τη διοργάνωση όσο το δυνατόν μεγαλύτερων και κυρίως ειρηνικών πορειών. Οι εικόνες των νέων που προχωρούν άοπλοι ή με σφεντόνες και σκοτώνονται από πάνοπλους στρατιώτες ήταν το κύριο μέσο που, το 1987, έφερε την πρώτη παλαιστινιακή Ιντιφάντα (εξέγερση) στα Κατεχόμενα στις οθόνες των τηλεοράσεων και στις πρώτες σελίδες των συστημικών εφημερίδων στη Δύση. Σε καμία περίπτωση δεν επιθυμούσε μια ακόμη στρατιωτική αναμέτρηση με το Ισραήλ. Η τελευταία κόστισε τη ζωή σε πάνω από 2.000 Παλαιστίνιους και τον εκτοπισμό περίπου 100.000 εντός της Λωρίδας της Γάζας.
Η βάρβαρη αντίδραση του ισραηλινού στρατού δεν είναι βέβαια απότοκο της εγκληματικής φύσης συγκεκριμένων στρατιωτών ή αξιωματικών. Ούτε αποτέλεσμα πανικού ή αντίδρασης σε θανάσιμο κίνδυνο. Όλοι σχεδόν οι παρόντες διεθνείς οργανισμοί, οι μη κυβερνητικές οργανώσεις και οι δημοσιογράφοι των διεθνών ΜΜΕ συνηγορούν ότι τέτοιος κίνδυνος δεν υπήρξε. Η τακτική αυτή είναι αποτέλεσμα της στρατηγικής του μεγαλύτερου μέρους των ισραηλινών διευθυνουσών ελίτ να μην επιλυθεί το Παλαιστινιακό στη βάση δύο βιώσιμων κρατών.
Σβήνοντας την παλαιστινιακή παρουσία
Μετά το 2007, οι ελίτ αυτές προσχωρούν σταδιακά αλλά σταθερά στην άποψη της επιθετικής αναβλητικότητας. Δεν επιτρέπουν δηλαδή τη δημιουργία παλαιστινιακού κράτους γιατί θεωρούν ότι και μόνο η ύπαρξή του θα αποτελούσε μέγιστη απειλή για την ασφάλεια του Ισραήλ. Συνεπώς προχωρούν σε εκτεταμένους εποικισμούς στη Δυτική Όχθη και προσαρτούν την Ανατολική Ιερουσαλήμ σβήνοντας την παλαιστινιακή παρουσία. Ο στόχος τους είναι να παραπέμψουν τη λύση του προβλήματος σε μια χρονική στιγμή που τα γεωπολιτικά δεδομένα στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και τα τετελεσμένα στα κατεχόμενα εδάφη θα οδηγήσουν σε μια «καθαρή» λύση εβραϊκού κράτους από τον Ιορδάνη ώς τη Μεσόγειο, με ένα νέο ρεύμα Παλαιστινίων προσφύγων. Μέχρι τότε το ισραηλινό κράτος θα πρέπει, σύμφωνα με την ίδια στρατηγική, να αντιμετωπίσει με σιδερένια πυγμή οποιαδήποτε παλαιστινιακή αντίδραση κλιμακώνοντας την άσκηση βίας σε τέτοιο σημείο που καμία εξέγερση δεν θα μπορεί να ανταπεξέλθει.
Η στρατηγική αυτή συνδέεται και με την ενίσχυση της εβραϊκότητας του κράτους του Ισραήλ και την υπερίσχυση της θρησκευτικής Δεξιάς, που θεωρεί την εβραϊκή ταυτότητα ως προϋπόθεση της ιδιότητας του πολίτη του Ισραήλ. Δυστυχώς, τα δυναμικά στοιχεία της ισραηλινής κοινωνίας, που υποστηρίζουν τον κοσμικό χαρακτήρα του Ισραήλ και τη λύση των δύο πραγματικά βιώσιμων κρατών, περιθωριοποιούνται όλο και περισσότερο.
Σήμερα, αυτή η ισραηλινή στρατηγική συναντιέται με μια άρδην αλλαγή θεώρησης από πλευράς των ΗΠΑ. Η αμερικανική πολιτική στα θέματα του Ιράν, της Ιερουσαλήμ και της σφαγής στη Γάζα ξεπερνάει μια απλή αλλαγή στρατηγικής. Πρόκειται, μαζί με την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Συμφωνία για το Κλίμα, για μια πορεία αποδέσμευσης των ΗΠΑ από το κανονιστικό πλαίσιο που χτίστηκε μεταπολεμικά στη βάση του ΟΗΕ. Κάτι τέτοιο θα αλλάξει τη δομή του κόσμου όπως τον ξέραμε. Θα εξυπηρετήσει στην πράξη στρατηγικές όπως αυτή του Ισραήλ, αλλά θα αποτελέσει εφιάλτη για τις χώρες που παίζουν στο γήπεδο του διεθνούς δικαίου.
* Ο Σωτήρης Ρούσσος είναι αναπληρωτής καθηγητής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και υπεύθυνος του Κέντρου Μεσογειακών Μεσανατολικών και Ισλαμικών Σπουδών (www.cemmis.edu.gr)
Η βάρβαρη αντίδραση του ισραηλινού στρατού δεν είναι βέβαια απότοκο της εγκληματικής φύσης συγκεκριμένων στρατιωτών ή αξιωματικών. Ούτε αποτέλεσμα πανικού ή αντίδρασης σε θανάσιμο κίνδυνο. Η τακτική αυτή είναι αποτέλεσμα της στρατηγικής του μεγαλύτερου μέρους των ισραηλινών διευθυνουσών ελίτ να μην επιλυθεί το Παλαιστινιακό στη βάση δύο βιώσιμων κρατών
