Του Δημήτρη Ραπίδη και της Έλενας Μαράκα
Η ομάδας εργασίας του κόμματος του Ευρωπαϊκής Αριστεράς και το Τμήμα Διεθνών Σχέσεων του ΣΥΡΙΖΑ οργάνωσαν στην Αθήνα, την περασμένη Παρασκευή, μια πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση για τις πολιτικές εξελίξεις στη Λατινική Αμερική, και τις ευρύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα αριστερά και προοδευτικά κινήματα στην ήπειρο. Παρόντες στην εκδήλωση ήταν η πρεσβευτής της Κούβας Ζελμίς Μαρία Ντομίνγκεζ Κορτίνα και ο πρεσβευτής της Βενεζουέλας Φαρίντ Φερνάντεζ.
Ένα από τα κεντρικά ζητήματα είναι εκείνο των διαπραγματεύσεων της κυβέρνησης της Κολομβίας με το FARC (Επαναστατικές Ένοπλες Δυνάμεις Κολομβίας - Λαϊκός Στρατός), όπου τόσο ο Ενρίκε Σαντιάγο, εκπρόσωπος του Κομμουνιστικού Κόμματος Ισπανίας και νομικός σύμβουλος στην πρόσφατη ειρηνευτική διαδικασία, όσο και η Λιλιάνα Γκαϊτάν, μέλος της Επιτροπής Διεθνών Σχέσεων της Κοινής Εναλλακτικής Επαναστατικής Δύναμης, του κόμματος που δημιούργησε πρόσφατα ο FARC, μετά τη συμφωνία αφοπλισμού, αναφέρθηκαν στις δυσκολίες της διαπραγμάτευσης, στην ολιγωρία της κολομβιανής κυβέρνησης και στις προσπάθειες ένταξης του νέου κόμματος και του επαναστατικού κινήματος συνολικά μέσα σε ένα νέο, αστικό και πολιτικό πλαίσιο.
Στην πλούσια και πολυτάραχη Ιστορία της, η Λατινική Αμερική αποτέλεσε, ήδη από τα απελευθερωτικά κινήματα του 18ου αιώνα, ένα γόνιμο περιβάλλον επαναστατικών κινημάτων που αντιμάχονταν τις αντιιμπεριαλιστικές δυνάμεις, την κυριαρχία και επεμβατικότητα της Ισπανίας και μετέπειτα των ΗΠΑ, τα σκληρά απολυταρχικά και στρατιωτικά καθεστώτα που επιβλήθηκαν στην πλειονότητα των κρατών της ηπείρου.
Από τη δεκαετία του 1970 και μετά, οι λατινοαμερικανικές κοινωνίες πέρασαν διάφορα στάδια πολιτικής και κοινωνικής χειραφέτησης, ανάπτυξης ενός πολιτικού πολιτισμού δυτικών προτύπων, ενσωμάτωσαν προοδευτικές πολιτικές σε σειρά κοινωνικών ζητημάτων. Ο εκδημοκρατισμός των κοινωνιών της λατινικής ηπείρου ήταν σε πολύ μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα τόσο της «αριστερής στροφής» στις πολιτικές ηγεσίες πολλών χωρών, όσο και του διεκδικητικού χαρακτήρα των εργατικών και κοινωνικών κινημάτων. Βασικά σημεία αναφοράς σε όλη αυτή την πορεία κοινωνικού και οικονομικού μετασχηματισμού αποτέλεσαν τόσο ο ρόλος των ΗΠΑ και οι παγκόσμιες οικονομικές ανακατατάξεις, όσο και η δομική φτώχεια, στοιχείο σχεδόν συμφυές με την Λατινική Αμερική ήδη από την εποχή της ισπανικής αποικιοκρατίας.
Ο ρόλος των ΗΠΑ υπήρξε στην πλειονότητα των περιπτώσεων έντονα επεμβατικός, ενάντια σε πολιτικές ηγεσίες που επιδίωξαν τη χάραξη μιας αυτόνομης οικονομικής πορείας, με την προώθηση πολιτικών που οδήγησαν σε αναδιανομή του πλούτου, φιλολαϊκές πολιτικές και πολιτικές ενσωμάτωσης των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων. Ο εξωστρεφής εμπορικός χαρακτήρας πολλών χωρών της Λατινικής Αμερικής, ο ορυκτός και ενεργειακός πλούτος, αποτέλεσαν, ανάλογα και με την οικονομική συγκυρία, ένα ισχυρό «όπλο» στα χέρια αριστερών και προοδευτικών κυβερνήσεων. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι του Ντανιέλ Ορτέγκα στη Νικαράγουα, του Τσάβεζ στη Βενεζουέλα, του Μοράλες στη Βολιβία, του Λούλα στη Βραζιλία, του Κορέα στον Ισημερινό, με τους τρεις αυτούς ηγέτες και την κουβανική ηγεσία του Φιντέλ Κάστρο να επιχειρούν τη δημιουργία ενός ενιαίου πολιτικού και οικονομικού μετώπου που θα οδηγούσε σε έναν νέο κύκλο χειραφέτησης με πλατιές κοινωνικές αναφορές.
Μέσα σε ένα έντονα συγκρουσιακό πλαίσιο, και με τις αδυναμίες που παρατηρήθηκαν στην άσκηση διακυβέρνησης, η δομική φτώχεια αποτελούσε και συνεχίζει να αποτελεί σημείο αναφοράς. Οι κυβερνήσεις των Τσάβεζ, Λούλα και Κορέα έκαναν μια σπουδαία προσπάθεια για την αντιμετώπιση του ζητήματος, κατάφεραν να ρίξουν τους δείκτες από 60% κατά μέσο όρο, σε μονοψήφια ποσοστά της τάξης του 6%-7%, με την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 να οδηγεί εκ νέου σε έναν νέο κύκλο ύφεσης και αποδυνάμωσης των εμπορικών και αναδιανεμητικών πολιτικών.
Σήμερα, η Λατινική Αμερική έχει μπει σε μια νέα φάση μετατόπισης προς τα δεξιά του πολιτικού φάσματος, με τις προκλήσεις για τις αριστερές και προοδευτικές δυνάμεις να κορυφώνονται. Η πολιτική Τραμπ οξύνει τον συγκρουσιακό χαρακτήρα των σχέσεων ΗΠΑ-Λατινικής Αμερικής, προκαλώντας τριγμούς στις διμερείς και πολυμερείς σχέσεις, τη στιγμή που η Ευρωπαϊκή Ένωση επιχειρεί ένα καινούργιο «άνοιγμα» προς την Κούβα μετά και την επίσκεψη της Μογκερίνι, αλλά συνεχίζει να μην αντιλαμβάνεται πλήρως τις ανασυνθετικές διαδικασίες που παρατηρούνται σε πολλές χώρες της ηπείρου.
Το 2018 είναι μια ιδιαίτερη χρονιά για την ήπειρο, με πολλές εκλογικές διαδικασίες να λαμβάνουν χώρα. Η Βενεζουέλα, το Ελ Σαλβαδόρ, η Κολομβία, η Κούβα, η Παραγουάη, το Περού και η Βραζιλία βρίσκονται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Και όπως ορθά το έθεσε η Μάιτε Μόλα, αντιπρόεδρος του κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς, υπεύθυνη για τις διεθνείς σχέσεις και επικεφαλής της ομάδας εργασίας Λατινικής Αμερικής, «πρέπει να εστιάσουμε σε αυτά που μας ενώνουν σε Ευρώπη και Λατινική Αμερική και όχι σε αυτά που μας χωρίζουν και να δουλέψουμε για την υπεράσπιση των κοινών μας αξιών».
Ο αγώνας του FARC ήταν πάντα πολιτικός
Στην παρέμβασή της η Λιλιάνα Γκαϊτάν, μέλος της επιτροπής διεθνών σχέσεων της Κοινής Εναλλακτικής Επαναστατικής Δύναμης τόνισε ότι το FARC προέκυψε τη δεκαετία του '60 ως απάντηση στην άγρια πολιτική μιας κυβέρνησης- ανδρείκελο των ΗΠΑ και άντεξε γιατί είναι σάρκα από τη σάρκα του κολομβιανού λαού.
"Η πρώτη μάχη ήταν για τη γη και μετά πήρε άλλες διαστάσεις με βάση την πραγματικότητα που βιώναμε στην Κολομβία. Ο αγώνας μας ήταν πάντα πολιτικός. Αναπτύξαμε τον ένοπλο αγώνα γιατί δεν μας άφησαν άλλη επιλογή. Ως ένοπλο κίνημα, αντιμετωπίσαμε ένα από τα πιο σκληρά κύματα καταστολής σε όλο τον κόσμο που περιλάμβανε μαζικούς βομβαρδισμούς και ‘έξυπνες’ βόμβες. Αυτή την κατάσταση που πολλοί από εσάς την έχετε δει σε ταινίες, εμείς τη ζήσαμε στο πετσί μας. Χιλιάδες σύντροφοι έχασαν τη ζωή τους. Δεν καταφέραμε να νικήσουμε, αλλά ούτε εκείνοι κατάφεραν να μας νικήσουν, γιατί έχουμε βαθιές ρίζες στην κοινωνία. Οι πληγές που άνοιξαν από μια σύγκρουση πενήντα ετών δεν μπορούν να κλείσουν σύντομα. Η ανισότητα, η διαφθορά και όλοι οι άλλοι λόγοι που οδήγησαν αρχικά στον ένοπλο αγώνα παραμένουν επίκαιροι. Το κίνημα δεν ηττήθηκε. Τώρα συμμετέχει σε μια καινούργια, μακρά διαδικασία για την ειρήνη, για την υλοποίηση μιας συμφωνίας που δεν θα επιτευχθεί από τη μια στιγμή στην άλλη".
