ΤΟΥ ΑΡΓΥΡΗ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ
Από την πολύπαθη Καταλωνία, τη Σκωτία, την Ιρλανδία και την Κορσική έως το Brexit και το μεγάλο μωσαϊκό των λαών που άφησε πίσω της το τέλος της Αυστρουγγαρίας, τα νέα σύνορα της δεύτερης μεταπολεμικής περιόδου και αργότερα ο απότομος θάνατος του υπαρκτού σοσιαλισμού και ο βίαιος θάνατος της Γιουγκοσλαβίας, η αναβίωση των εθνικισμών, που πολλές φορές στην ανατολική Ευρώπη και στα Βαλκάνια γίνεται συνώνυμο του ρατσισμού και της ξενοφοβίας, αποτελεί την πλέον χειροπιαστή απόδειξη της αποτυχίας του σημερινού νεοφιλελεύθερου μοντέλου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του ΝΑΤΟ και των άλλων διεθνών, ευρωπαϊκών και διακρατικών θεσμών.
Εάν στη δυτική Ευρώπη οι εθνικισμοί αναδεικνύονται τις περισσότερες φορές ως μια φάρσα της Ιστορίας για τη διασφάλιση των όποιων προνομίων κάποιων λαών ή περιοχών στο εσωτερικό του εθνικού κράτους, σε αντίθεση με την παλιά αφήγηση των απελευθερωτικών χαρακτηριστικών της δημιουργίας των εθνικών κρατών, στην ανατολική Ευρώπη και στα Βαλκάνια ο εθνικισμός αποτελεί μια απάντηση των κοινωνιών στα ανεκπλήρωτα όνειρα της ένταξης στην Ε.Ε., στο ΝΑΤΟ ή το γενικότερο “ανήκομεν εις την Δύσην”. Φαίνεται πως, σε αντίθεση με τους περισσότερους λαούς της δυτικής Ευρώπης, που αποδέχθηκαν την παραχώρηση ακόμη και κυριαρχικών τους δικαιωμάτων υπέρ της ευημερίας που θα εξασφάλιζαν η ένταξη και η παραμονή στην Ε.Ε., στην ανατολική Ευρώπη η ένταξη αυτή μεταφραζόταν ως διασφάλιση της κυριαρχίας του εθνικού κράτους έναντι του σοβιετικού - ρωσικού επεκτατισμού και της δαιμονοποίησης του κομμουνισμού.
Στην Ολλανδία, στο Βέλγιο και στην Ελβετία, για παράδειγμα, υπήρξαν εδώ και δεκαετίες τεράστια κινήματα για τα δικαιώματα, που απελευθέρωσαν σε μεγάλο βαθμό τις χώρες τους από τον θρησκευτικό πουριτανισμό και τον τυφλό εθνικισμό, ενώ στις πρώην ανατολικές χώρες, και κυρίως την Πολωνία ή την Ουγγαρία, αυτά φαίνεται να δημιουργούνται το τελευταίο διάστημα, γιατί γίνεται διαρκώς και πιο κατανοητό ότι τα τεράστια οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα που δημιούργησε η τυφλή υπακοή στους κανόνες της αγοράς και του νεοφιλελευθερισμού δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν με την εθνικιστική και αντιδραστική ρητορική και τα συρματοπλέγματα ως αιώνιους προστάτες της καθαρότητας της φυλής, της γλώσσας και της θρησκείας.
“Να θάψουμε τη Σεγκέν” υποστηρίζει ακόμη η Μαρίν Λεπέν, εκφράζοντας με το κλείσιμο των συνόρων το διαχρονικό σύνθημα των εθνικιστών. Από τον Τραμπ στις ΗΠΑ, το Brexit, τη δημοκρατική Αυστρία... του Κουρτς, τη Ρωσία και την Τουρκία ή ακόμη και αυτή τη μακρινή Ινδία του Μοντί, εχθρός είναι όποιος δεν ανήκει σε μια πλασματικά ομογενοποιημένη εθνική και θρησκευτική ομάδα, ο ξένος. Πόσο, αλήθεια, κινδυνεύουν η μικρή Σλοβακία και η Τσεχία ή η Βουλγαρία και η Ρουμανία, για να μην αναφερθούμε στα συρματοπλέγματα στους Ευζώνους και τη Νίκη, από τις "ορδές" των μεταναστών που αποδεδειγμένα δεν θέλουν να εγκατασταθούν στις χώρες αυτές; Ή κατά πόσο κινδυνεύσαμε στη δυτική Ευρώπη από την άφιξη των Πολωνών, Ρουμάνων, Αλβανών ή Βουλγάρων μεταναστών τις προηγούμενες δεκαετίες; Γιατί και τότε ο κοινωνικός κανιβαλισμός απαιτούσε το κυνήγι των κατά τα άλλα χριστιανών και κατάλευκων τις περισσότερες φορές πολιτών που προέρχονταν από τις χώρες αυτές.
Ακόμη χειρότερα, η προοπτική της μετατροπής της Ε.Ε. σε ένωση “των κοινοτήτων των λαών” αποτελεί ένα από τα “περιφερειακά” ανέκδοτα την εποχή της παγκοσμιοποίησης, γιατί φαίνεται πως οδηγεί την αντιμετώπιση των προβλημάτων με τη λογική του διαχειριστή κοινοχρήστων. Οι ευρωπαϊκές κοινωνίες έχουν οδηγηθεί σε μια τεράστια πόλωση. Είναι εύκολο να λέμε ότι για να ηττηθούν οι δυνάμεις της εθνικιστικής, θρησκευτικής και κοινωνικής μισαλλοδοξίας χρειάζεται αλλαγή πολιτικής. Για να αλλάξει όμως η πολιτική, πρέπει να αλλάξει και η σχέση που έχουμε μαζί της και να επιστρέψει ως κτήμα των λαϊκών μαζών και ως εργαλείο επίλυσης των καθημερινών προβλημάτων των ανθρώπων με στόχο την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής τους.
