Την ανάγκη προστασίας των παιδιών από τη βία επισημαίνει με πρόσφατη έκθεσή της η UNICEF, αποτυπώνοντας μεγάλη υστέρηση στη θέσπιση νομοθετικού πλέγματος από τα κράτη. Την ίδια ώρα εκτιμά πως έως το 2030, εάν δεν υπάρξουν σημαντικές παρεμβάσεις κατά της βίας, θα έχουν δολοφονηθεί περί τα 2 εκατομμύρια έφηβοι. Κι αυτό γιατί από το 2005 έως σήμερα έχουν αυξηθεί από 39 σε 80 οι χώρες όπου εκδηλώνεται βία κατά των παιδιών ως μέσο πειθάρχησης. Ειδική αναφορά γίνεται και την εξώθηση των παιδιών στην πορνεία, ενώ θλιβερά είναι τα αυξανόμενα ποσοστά θανάτων από την ενδοσχολική βία, αλλά και τη στρατολόγηση των παιδιών για συμμετοχή τους σε πολεμικές συρράξεις.
Η βία ως πειθάρχηση
Η συνήθης μορφή βίας που υφίστανται τα παιδιά σχετίζεται με την πειθάρχησή τους είτε από τους γονείς και τους τροφούς τους είτε από τους δασκάλους τους, καθώς σε πολλές χώρες η άσκηση βίας εις βάρος τους θεωρείται φυσιολογική. Έτσι, σύμφωνα με την έκθεση της UNICEF, τρία στα τέσσερα παιδιά ηλικίας 2 έως 4 ετών παγκοσμίως, δηλαδή 300 εκατομμύρια παιδιά, έχουν υποστεί βίαιη πειθάρχηση (φυσική βία ή ψυχολογική επίθεση) από τους γονείς τους ή από τις τροφούς τους στο σπίτι. Επίσης, 6 στα 10 παιδιά, δηλαδή 250 εκατομμύρια παιδιά, έχουν υποστεί φυσική βία, ενώ πολλά παιδιά έχουν εμμέσως επηρεαστεί από τη βία μέσα στο σπίτι. Πάντως, για την καταπολέμηση της βίας εις βάρος των παιδιών ως μέσο πειθάρχησης σε χώρους μάθησης και κοινωνικοποίησης, η UNICEF εκπονεί σε περισσότερες από 70 χώρες προγράμματα για την ανάπτυξη τεχνικών “θετικής” πειθάρχησης μέσα από σύγχρονες εκπαιδευτικές μεθόδους.
Η ενδοσχολική βία
Σε χώρες στις οποίες η προστασία των παιδιών από τη βία δεν είναι θεσμοθετημένη, τα ποσοστά επιθέσεων εις βάρος τους στο σχολικό περιβάλλον είναι υπερβολικά υψηλά. Εκτιμάται πως φτάνουν το 50% και αφορούν 732 εκατομμύρια παιδιά. Από τα στοιχεία της UNICEF προκύπτει ότι τόσο τα κορίτσια όσο και τα αγόρια είναι το ίδιο εκτεθειμένα σε κίνδυνο με διαφορετικούς τρόπους άσκησης βίας. Ιδίως στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, 3 στα 10 παιδιά δέχονται επιθέσεις στα σχολεία. Υψηλά είναι τα ποσοστά σχολικής βίας στη Λετονία, τη Λιθουανία και τη Ρωσία. Πολύ χαμηλότερα είναι τα ποσοστά σχολικής βίας στην Ελλάδα, που σε σύνολο 39 χωρών κατατάσσεται στην 21η θέση, ενώ στην τελευταία θέση βρίσκεται η Σουηδία. Παράλληλα, εντείνεται η σχολική βία και εκτιμάται πως παγκοσμίως στο σχολικό περιβάλλον περί τα 130 εκατομμύρια έφηβοι ηλικίας 13 έως 15 χρόνων έχουν υποστεί βία (bullying).
Αυξάνονται οι θάνατοι...
Στην εφηβική ηλικία, αυξάνονται οι θάνατοι έπειτα από άσκηση βίας. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της UNICEF, κάθε 7 λεπτά παγκοσμίως δολοφονείται ένας έφηβος. Μόνο το 2015 καταγράφηκαν 119.000 θάνατοι ατόμων κάτω από την ηλικία των 20 ετών, καθώς 2 στα 3 θύματα είναι παιδιά και έφηβοι ηλικίας 10 έως 19 ετών. Οι έφηβοι ηλικίας 15 έως 19 ετών είναι το ίδιο ευάλωτοι και το 2015 καταγράφηκαν 82.000 θάνατοι από περιστατικά βίας. Όπως έχει καταγραφεί, έφηβοι ηλικίας 10 έως 14 ετών έχουν περισσότερες πιθανότητες να χάσουν τη ζωή τους από την άσκηση βίας σε βάρος τους. Από τις καταγραφές προκύπτει ότι τα αγόρια είναι πιο ευάλωτα.
Δυστυχώς, σε κάθε κοινωνία καταγράφονται κρούσματα βίας ενάντια στα νεότερα μέλη της. Περί το 50% των ανθρωποκτονιών εις βάρος εφήβων εντοπίζονται σε χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής (Βενεζουέλα, Ονδούρα, Κολομβία, Ελ Σαλβαδόρ και Βραζιλία), ενώ θύματα βίας λόγω των συρράξεων πέφτουν συχνά τα παιδιά σε Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της UNICEF, που είναι ιδιαίτερα αποθαρρυντικές, εάν οι ρυθμοί εκδήλωσης βίας κατά των εφήβων συνεχιστούν με την ίδια ένταση, έως το 2030 θα έχουν δολοφονηθεί περί τα 2 εκατομμύρια έφηβοι. Κι αυτό γιατί από το 2005 έχουν αυξηθεί από 39 σε 80 οι χώρες όπου εκδηλώνεται βία κατά των παιδιών ως μέσο πειθάρχησης.
Προστατευτική νομοθεσία για τα παιδιά
Να σημειωθεί ότι μόλις 60 χώρες έχουν υιοθετήσει νομοθετικό πλαίσιο για την πλήρη απαγόρευση της βίας κατά των παιδιών, πράγμα που αντιστοιχεί στο 9% του συνολικού πληθυσμού, ενώ 600 εκατομμύρια παιδιά ηλικίας κάτω των 5 ετών είναι απολύτως εκτεθειμένα σε κίνδυνο σωματικής βλάβης. Πρόσφατα, η Λιθουανία υιοθέτησε νομοθεσία για την πλήρη προστασία των παιδιών, ενώ το 2016 τη σχετική νομοθεσία υιοθέτησαν το Μαυροβούνιο, η Σλοβενία, η Παραγουάη, η Γροιλανδία και η Μογγολία. Το 2015 θεσπίστηκε προστατευτικό πλαίσιο για τα παιδιά σε Μπενίν, Ιρλανδία και Περού. Το Λουξεμβούργο προχώρησε στη θέσπιση σχετικής νομοθεσίας το 2008, η Ολλανδία μαζί με την Ισπανία το 2007. Η Ελλάδα απέκτησε προστατευτικό πλαίσιο το 2006, η Κύπρος το 1998, ενώ την πρωτοπορία έχει η Σουηδία, η οποία ψήφισε τον σχετικό νόμο το 1979.
Παιδιά στον πόλεμο
Εκτεταμένο είναι το πρόβλημα έκθεσης των παιδιών στη βία στις χώρες όπου υπάρχουν ένοπλες συρράξεις ή πόλεμος. Μόνο το 2016, η έκθεση της UNICEF αναφέρει ότι έχουν καταγραφεί περίπου 500 επιθέσεις ή απειλές επιθέσεων σε σχολεία 18 χωρών που πλήττονται από συρράξεις ή πόλεμο. Εκτιμάται πως 125 εκατομμύρια παιδιά και έφηβοι ηλικίας 10 έως 19 ετών έχουν εμπλακεί σε ένοπλες συγκρούσεις και έχουν υποστεί ψυχολογικά τραύματα, την ίδια ώρα αυξημένες είναι οι πιθανότητες να δολοφονηθούν. Επίσης, σε κίνδυνο βρίσκονται και τα παιδιά που ζουν και σε χώρες χωρίς εμπόλεμες συγκρούσεις. Μεταξύ Νοεμβρίου 1991 και Δεκεμβρίου 2016, συνέβησαν σε 14 χώρες 59 ένοπλες επιθέσεις σε σχολεία, που είχαν ως αποτέλεσμα τον θάνατο παιδιών. Από τις 59 επιθέσεις το 75% έχει συμβεί στις ΗΠΑ.
Έκθεση σε σεξουαλική βία
Ανησυχητική είναι και η έκθεση των παιδιών και εφήβων στη σεξουαλική βία. Με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, από 28 χώρες, 9 στα 10 κορίτσια έχουν εκτεθεί σε σεξουαλική βία, με τους θύτες να είναι είτε φίλοι είτε συγγενείς. Επίσης, έφηβα αγόρια έχουν υποστεί σεξουαλική βία στο στενό οικογενειακό ή σχολικό περιβάλλον. Σε 38 χώρες με χαμηλό και μεσαίο κατά κεφαλή εισόδημα, περί τα 17 εκατομμύρια γυναίκες έχουν καταγραφεί ότι σε παιδική ηλικία υπέστησαν σεξουαλική βία. Στις 28 χώρες της Ευρώπης, περί τις 2,5 εκατομμύρια γυναίκες έχουν καταγραφεί ότι σε ηλικία κάτω των 15 ετών υπέστησαν διάφορες μορφές σεξουαλικής βίας. Σε παγκόσμια κλίματα, το 2015, περί τα 9 εκατομμύρια εκτέθηκαν σε σεξουαλική βία. Τέλος, στο σκέλος της έμφυλης βίας, καταγράφεται ότι σε παγκόσμια κλίμακα 1 στα 4 παιδιά με ηλικία κάτω των 5 ετών (περίπου 176 εκατομμύρια παιδιά) ζουν με τη μητέρα τους, η οποία έχει υπάρξει πρόσφατα θύμα ενδοοικογενειακής βίας.
