Live τώρα    
20°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
18.2°C22.0°C
1 BF 47%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
18 °C
14.7°C21.2°C
2 BF 57%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
16.0°C19.4°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
18.8°C21.5°C
1 BF 61%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
15 °C
14.9°C18.4°C
2 BF 63%
Κοσμοδρόμιο από τον Νίκο Κυριακίδη / Paradise Papers: Μάθημα 1ον
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Κοσμοδρόμιο από τον Νίκο Κυριακίδη / Paradise Papers: Μάθημα 1ον

"Το σύστημα είναι βαθιά άρρωστο. (...) Ο πλανήτης μας είναι ένας παράδεισος καθαρμάτων". Τα λόγια του Ρούντολφ Άουγκσταϊν -βασικού σχολιαστή του “Der Spiegel” και γιου του ιδρυτή του- για τις αποκαλύψεις των Paradise Papers άφησαν εποχή. Ένα σκληρό σχόλιο για έναν άγριο κόσμο. Φαίνεται πως και η δημοσιογραφική γλώσσα θέλει πού και πού τον "Γερμανό" της.

Υπάρχουν όμως κι άλλα καυστικά πλην καίρια σχόλια. “Οι επιπτώσεις του σκανδάλου δεν είναι τεχνικές, αλλά πολιτικές. Αυτό που αντανακλά είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο: τη σαπίλα της δημοκρατίας μας” έγραψε στην “Guardian” ο Aντιτίγια Τσακραμπόρτι στο άρθρο του με τίτλο “Σταματήστε το παιχνίδι με τις off shore, διαφορετικά η δημοκρατία θα σβήσει”. Στην ίδια εφημερίδα ο Αμερικανός ιστορικός και πολιτικός αναλυτής Τόμας Φρανκ σχολίασε εύστοχα:

“Αυτό που μάθαμε από τα Paradise Papers είναι ο κλινικός ορισμός της λέξης ‘ανισότητα’. Οι φορολογικοί παράδεισοι των τροπικών νησιών δεν αντιπροσωπεύουν κάποιες πλευρές του δυτικού καπιταλισμού, αλλά μια κεντρική πραγματικότητά του. Αυτά τα κρυμμένα δισεκατομμύρια είναι σαν ένας αόρατος πλανήτης που ασκεί τη βαρύτητά του στην πολιτική και την οικονομία μας.

Την περασμένη εβδομάδα αρχίσαμε επιτέλους να καταλαβαίνουμε με τι μοιάζει αυτός ο αχαρτογράφητος πλανήτης, αρχίσαμε να κατανοούμε τη μάζα και τη δύναμή του. (...) Ξέρω πως ό,τι κάνουν οι δισεκατομμυριούχοι και οι διασημότητες είναι νόμιμο, επωφελήθηκαν απλά από το σύστημα. Είναι το ίδιο το σύστημα κι ο τρόπος που κατασκευάστηκε σκόπιμα για να πετυχαίνει τους απαίσιους στόχους του, που πρέπει να γίνουν ο στόχος της μανίας μας”.

Η πολύκροτη υπόθεση των "παραδείσιων χαρτιών" μας αποκαλύπτει πράγματι πολλά, αλλά και αναδεικνύει εξίσου σημαντικές παράπλευρες πτυχές ενός φαινομένου που μοιάζει με παγόβουνο.

Η διαχείριση του υπεράκτιου πλούτου είναι σήμερα μια καλά οργανωμένη βιομηχανία η οποία βρίσκεται σε φάση άνθησης και επέκτασης. Δεν θα πρέπει να παραγνωρίζουμε αυτά τα δύο βασικά γνωρίσματά της, τον οργανωμένο χαρακτήρα και τη γεωγραφική διεύρυνση.

Είναι πολύ μεγαλύτερη και πολύ πιο περίπλοκη από ό,τι θεωρούνταν μέχρι πρότινος, με λειτουργικές δομές σ' όλο τον πλανήτη, οι οποίες εφευρίσκουν -και προσφέρουν- μυριάδες τρόπους για να μπορούν να αποφεύγουν -νόμιμα ή νομιμοφανώς- εταιρείες και ιδιώτες την καταβολή φόρων ή την επένδυση του συσσωρευμένου πλούτου τους δίχως το “άγχος” των φόρων.

Ενδεικτικά, τα Paradise Papers περιλαμβάνουν πολύ περισσότερες πληροφορίες για πολίτες και εταιρείες των ΗΠΑ με υπεράκτιες οικονομικές δραστηριότητας -τουλάχιστον 31.000- από ό,τι προηγούμενες ανάλογες έρευνες της ICIJ, της Διεθνούς Κοινοπραξίας Ερευνητών Δημοσιογράφων η οποία επεξεργάζεται τα στοιχεία των Paradise Papers.

Η διεύρυνση του πελατολογίου και ο “εμπλουτισμός” του με πρόσωπα που δραστηριοποιούνται πέραν του “κλασικού” χρηματοπιστωτικού τομέα, όπως καλλιτέχνες και διασημότητες, αποτυπώνει την αυξανόμενη ζήτηση με τον κλάδο να εξελίσσεται και να προσαρμόζεται ταχύτατα προκειμένου να την καλύψει.

Εκτός της “βασικής λειτουργίας” τους, οι φορολογικοί παράδεισοι φαίνεται να είναι κι ο συνδετικός κρίκος της διαπλοκής ανάμεσα στον κόσμο του χρήματος και αυτόν της πολιτικής, κάτι που αφορά κυρίως τις ΗΠΑ, όπου το πολιτικό χρήμα είναι πολύ, κυρίως όμως είναι το συστατικό στοιχείο του δικομματικού πολιτικού συστήματος.

Το πολιτικό χρήμα διαμορφώνει την κοινή γνώμη υπέρ ή κατά ενός συγκεκριμένου υποψήφιου με καλοπληρωμένες εκστρατείες επικοινωνίας, είναι ο αιμοδότης των λόμπι που ασκούν επιρροή στο Κογκρέσο και κατ' επέκταση στο νομοθετικό έργο του και βεβαίως η διακίνησή του μέσω των πολύπλοκων off shore εταιρικών σχημάτων εξασφαλίζει ανωνυμία και διακριτικότητα στους άμεσα εμπλεκόμενους.

Μεγιστάνες δωρητές του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος διοχέτευσαν σχεδόν 60 εκατομμύρια δολάρια για την ενίσχυση της προεκλογικής εκστρατείας του Τραμπ και, όπως αποκαλύφθηκε από τα Paradise Papers, το έκαναν μέσω off shore εταιρειών. Ανάμεσά τους ιδιοκτήτες καζίνων, τουριστικών συγκροτημάτων, διαχειριστές hedge funds και ισχυροί “παίκτες” των χρηματιστηρίων.

Η οικογένεια του Αμερικανού δισεκατομμυριούχου Ρόμπερτ Μερσέρ εμφανίζεται να βρίσκεται πίσω από τη μεγάλη δεξαμενή πολιτικού χρήματος με έδρα τον φοροπαράδεισο των Βερμούδων και frontman τον Στιβ Μπάνον, τον επικεφαλής χάραξης στρατηγικής της προεκλογικής εκστρατείας του Τραμπ, στον οποίο αποδίδονται οι ανοίκειες επιθέσεις κατά της Χίλαρι Κλίντον, "συσκευασία" των οποίων υπήρξε και το "αποκαλυπτικό" βιβλίο του με τίτλο "Τα μετρητά των Κλίντον".

Γεωγραφική διεύρυνση

Πάντως, αντίθετα από τα Panama Papers, τα Paradise Papers αφορούν λιγότερο ξέπλυμα βρώμικου χρήματος προερχόμενου από φοροδιαφυγή και παράνομες δραστηριότητες και περισσότερο υπεράκτιες εταιρικές μορφές που λειτουργούν στο όριο της νομιμότητας, των γνωστών σχημάτων “φορολογικής βελτιστοποίησης”, μέσω των οποίων, κυρίως οι πολυεθνικές, μειώνουν δραστικά τη φορολογητέα ύλη τους.

Αν και σκανδαλώδη, τα περισσότερα από αυτά τα σχήματα είναι νόμιμα. Η συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων που εξέτασαν οι άνθρωποι της ICIJ από την τεράστια βάση δεδομένων των “παραδείσιων εγγράφων” κινείται σε νόμιμο πλαίσιο. Δεν απαγορεύεται, τουλάχιστον ακόμη, η ύπαρξη φορολογικών παραδείσων, ούτε το να μπορείς να εκμεταλλεύεσαι τα παραθυράκια του νόμου για να γλιτώνεις φόρους.

Ένα επίσης αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό των νέων αποκαλύψεων είναι ότι καλύπτει χρονικά μια πολύ μεγάλη περίοδο 66 ετών, από το 1950 μέχρι πέρυσι.

Το γεωγραφικό εύρος του δικτύου είναι κι αυτό αποκαλυπτικό δείχνει ουσιαστικά το πώς ο πλούτος που παράγεται ή συσσωρεύεται στο ηπειρωτικό τμήμα του πλανήτη μεταφέρεται μ’ έναν αόρατο και καθ' όλα νόμιμο τρόπο σε απομακρυσμένα νησιωτικά συμπλέγματα από τον Ινδικό έως τον Ειρηνικό Ωκεανό, από τα νησιά της Μάγχης μέχρι τις Αντίγκουα και Μπαρμπούντα, Αρούμπα, Μπαχάμες, Μπαρμπέιντος, Βερμούδες, νησιά Κέιμαν και Κουκ, Δομινικανή Δημοκρατία, Γρενάδα, Λαμπούνα, Άγιο Χριστόφορο και Νέβις, Αγία Λουκία, Άγιο Βικέντιο, Σαμόα, Τρινιντάντ και Τομπάγκο, Βανουάτου...

Οπωσδήποτε οφείλει κανείς να αναγνωρίσει και να αποδώσει τα εύσημα στη διεθνή ομάδα των δημοσιογράφων που χειρίζεται την επεξεργασία των εγγράφων και που σε μια εποχή έντονης αμφισβήτησης, ή και ακόμα απόρριψης του ρόλου των μέσων ενημέρωσης και των ανθρώπων των, κατόρθωσαν να φέρουν στο φως, σε όλο το μέγεθός του, ένα ακόμη σύστημα μαζικής φοροαποφυγής.

Χάρη σ' αυτή την αποκάλυψη και όσες προηγήθηκαν, η υπόθεση "φοροπαράδεισοι - φοροαποφυγή - φοροασυλία" έχει αναχθεί σήμερα σε κεντρικό θέμα στην παγκόσμια σκηνή, σε Νο 1 ζήτημα διεθνούς πολιτικής. Αν μη τι άλλο, όλες οι αποκαλύψεις των τελευταίων χρόνων, που συμπίπτουν χρονικά με την κλιμάκωση του υποβόσκοντος αισθήματος δυσφορίας για την καπιταλιστική κρίση και τους υπαιτίους της, συνέβαλαν καθοριστικά στην ανάδειξη του προβλήματος.

Υπάρχει πλέον έκδηλη τάση να διερευνηθεί η "υπόθεση φοροπαράδεισοι", να αναδειχθεί και να καταστεί κεντρικό θέμα στη δημόσια συζήτηση. Αυτό αποτελεί μια πολύ σημαντική διαφοροποίηση σε σχέση με το παρελθόν. Σαφώς οφείλεται εν μέρει στην αρνητική διεθνή οικονομική συγκυρία, δεν ξέρουμε όμως κατά πόσον έχει να κάνει με το γεγονός ότι υπάρχει σήμερα τέτοιος κορεσμός πλούτου συγκεντρωμένου σε τόσα πολλά μέρη στον κόσμο, ώστε πια είναι αδύνατον να κρυφτεί. Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο το μυστικό θα αποκαλύπτονταν κάποια στιγμή. Ενδεικτικά, από το 2007 έως το 2015 τα περιουσιακά στοιχεία των off shore του Χονγκ Κονγκ αυξήθηκαν κατά έξι φορές!

Υπάρχει όμως και η ανάλογη αποφασιστικότητα να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα; Το σημείο, κλειδί εδώ είναι η πολιτική βούληση. Όμως οι ενδείξεις δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικές. Στη Γερμανία, ενάμιση χρόνο μετά τις συνταρακτικές αποκαλύψεις των Panama Papers, έχουν γίνει ελάχιστα κι έχει ζητηθεί εκ των υστέρων η καταβολή του ισχνού ποσού των 80 εκατομμυρίων ευρώ σε διαφυγόντες φόρους. Ποιος μπορεί να είναι σίγουρος ότι δεν θα συμβεί το ίδιο με τα Paradise Papers;

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL