Το αυριανό δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία του ιρακινού Κουρδιστάν έχει δύο όψεις: είναι μια δοκιμασία και παράλληλα μια ιστορική καμπή. Ένα "κρας τεστ" για όλο το "σύστημα" των ευαίσθητων ισορροπιών της περιοχής. Υπάρχουν προκλήσεις και ευκαιρίες, αλλά οι πρώτες είναι οι περισσότερες. Μια απ' αυτές φαντάζει μάλλον πεζή μπροστά στα όσα διακυβεύονται και μπροστά στον ηρωικό χαρακτήρα της απόφασης του κουρδικού λαού να χαράξει τη δική του μοίρα.
Το ιρακινό Κουρδιστάν εισάγει το μεγαλύτερο μέρος των τροφίμων και αγαθών του από την Τουρκία και το Ιράν. Η γεωγραφική θέση του δεν το ευνοεί στον τομέα αυτό. Οι Κούρδοι επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στις εισαγωγές πιστεύουν ότι υπάρχει κίνδυνος. Τουρκία και Ιράν έχουν προειδοποιήσει την κυβέρνηση του Ερμπίλ ότι θα επιβάλουν "συντονισμένα αντίμετρα" αν γίνει το δημοψήφισμα. Οι Κούρδοι αξιωματούχοι διαβεβαιώνουν ότι οι εισαγωγές συνεχίζονται κανονικά και πως το Ιράν και η Τουρκία "χρειάζονται" το Κουρδιστάν, όπως κι εκείνο τις χρειάζεται ως εμπορικούς εταίρους.
Όλοι όμως φοβούνται οικονομικό και εμπορικό αποκλεισμό "τύπου Κατάρ". Αν κλείσουν τα σύνορα, δεν υπάρχουν πολλά που μπορούν να γίνουν. Ο Κούρδος υπουργός Γεωργίας Αμντουλστάρ Μαζίντ παραδέχεται πως η κυβέρνηση προετοιμάζεται για το χειρότερο σενάριο. Φήμες και διάχυτος φόβος σπρώχνουν τον κόσμο στο να αγοράζει και να αποθηκεύει σιτάρι, αλεύρι, ρύζι. Η αύξηση της ζήτησης τις τελευταίες εβδομάδες έφερε και αύξηση της τιμών, το ρύζι ακρίβυνε κατά σχεδόν 1,75 ευρώ.
Αλλά δεν είναι μόνον ο εφοδιασμός σε τρόφιμα που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πολιορκητικός κριός, είναι και το νερό. Στα τέλη Ιουνίου, λίγες ημέρες αφότου ο Μπαρζανί εξήγγειλε το δημοψήφισμα, το Ιράν ολοκλήρωσε την κατασκευή του φράγματος στον ποταμό Ζαμπ διακόπτοντας προσωρινά τη ροή των υδάτων προς την Καλάζντε, μια πόλη 140.000 κατοίκων στην κουρδο-ιρανική μεθόριο. Περίπου 80.000 άνθρωποι έμειναν χωρίς πόσιμο νερό. Για την κουρδική κυβέρνηση επρόκειτο σαφώς για μια προειδοποίηση του Ιράν στο σχέδιο της για δημοψήφισμα.
Βέβαια, οι Κούρδοι δεν είναι ασυνήθιστοι σε τέτοιες κακουχίες. Στα μέσα της δεκαετίας του '90 βρέθηκαν εν μέσω ενός τριπλού αποκλεισμού: λόγω των διεθνών κυρώσεων κατά του Ιράκ, λόγω του αποκλεισμού που τους είχε επιβάλει το καθεστώς του Σαντάμ και εξαιτίας του αλληλοαποκλεισμού που είχαν επιβάλει τα δύο αντιμαχόμενα κουρδικά κόμματα στις υπό έλεγχο περιοχές τους, η Πατριωτική Ένωση Κουρδιστάν του Τζαλάλ Ταλαμπανί και το Δημοκρατικό Κόμμα Κουρδιστάν του σημερινού προέδρου Μασούτ Μπαρζανί.
Ωστόσο, η πιο μεγάλη δοκιμασία θα είναι ό,τι ακολουθήσει του δημοψηφίσματος: Ο Μπαρζανί δεν κρύβεται πίσω από τις λέξεις: “Το δημοψήφισμα είναι το μέσο για να πετύχουμε έναν ιερό σκοπό, την ανεξαρτησία”, είπε την Τετάρτη σε μεγάλη προεκλογική συγκέντρωση στην Σουλεϊμανί, το προπύργιο του άλλοτε αντιπάλου του, Ταλαμπανί. "Είμαστε διατεθειμένοι να συμμετάσχουμε σε σοβαρές, πολύ φιλικές και ειλικρινείς συνομιλίες με τη Βαγδάτη, με τη διεθνή κοινότητα, ή με την υποστήριξη της διεθνούς κοινότητας, για να λύσουμε όλα τα προβλήματα. Σ' ένα, ή το αργότερο, σε δύο χρόνια μπορούμε να το πετύχουμε αυτό. Και τότε μπορούμε να πούμε 'αντίο' με φιλικό τρόπο (...) Δυστυχώς δεν υπάρχουν άλλες εναλλακτικές στο δημοψήφισμα (...) που είναι μια φυσιολογική και νόμιμη διαδικασία για να επιτευχθεί η ανεξαρτησία ενός έθνους το οποίο έχει καταπιεστεί από τη δημιουργία του Ιράκ πριν από εκατό χρόνια”.
Ιστορική νομοτέλεια
Αυτή την ιστορική νομοτέλεια επικαλείται και ο δρ Αμίρ Σαρίφι, πρόεδρος της Κουρδο-αμερικανικής Εκπαιδευτικής Εταιρείας του Λος Άντζελες, που γράφει: “Τα ίχνη του κουρδικού κινήματος ανεξαρτησίας μπορούν να ανιχνευθούν ήδη από τον 16ο αιώνα ως μια πρώιμη ιδέα, αλλά τα τελευταία εκατό χρόνια παραμένει πολιτικά ισχυρό και ανθεκτικό. Το καταλαβαίνει κανείς από τις αυθόρμητες εκδηλώσεις του λαϊκού αισθήματος παντού στον κόσμο, από το ίδιο το αυτόνομο ιρακινό Κουρδιστάν ως το Λίβανο και το Λονδίνο”.
“Καθώς ο ενθουσιασμός για το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης μεγαλώνει αποκτώντας ισχυρότερη δυναμική μέρα με τη μέρα και το κουρδικό δημοψήφισμα κυριαρχεί στη διεθνή επικαιρότητα, οι περιφερειακές και παγκόσμιες δυνάμεις αλλά και οι εχθροί των Κούρδων, γίνονται υστερικά ανήσυχοι. Βλέπουν γυναίκες, άνδρες και παιδιά ντυμένους στα χρώματα της κουρδικής σημαίας να χορεύουν στους δρόμους περιμένοντας την εκπλήρωση ενός παλιού ονείρου. Ωστόσο, ακόμα και η πιθανότητα της μερικής εκπλήρωσης του στο βόρειο τμήμα του Ιράκ, έχει γίνει ένας φρικτός εφιάλτης για τους γείτονες των Κούρδων και τις μεγάλες δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ. Αυτή είναι η φωνή της μετααποικιοκρατικής εξουσίας που αντιστέκεται πεισματικά σε οποιαδήποτε αλλαγή του status quo, σε οποιαδήποτε προσπάθεια ανασχεδιασμού του χάρτη στη διαμόρφωση του οποίου άλλωστε συνέβαλε, δημιουργώντας ένα πολιτικό τοπίο που ευνόησε τις εκστρατείες γενοκτονίας κατά των Κούρδων του Ιράκ (...) Οι Κούρδοι έχουν αποδείξει ότι δεν επιδιώκουν έναν ηγεμονικό εθνικισμό όπως έχουν κάνει οι καταπιεστικοί γείτονες τους σε βάρος των μειονοτήτων. Πιστεύουν, και έχουν δημιουργήσει, μια μεγάλη κοσμική, πλουραλιστική κοινωνία πολιτών, μια κοινωνία που έχει γίνει το υπόδειγμα ενός κόσμου πολιτιστικής, πολιτικής και θρησκευτικής ποικιλομορφίας”...
Διπλωματικές ντρίπλες
Ασχέτως του αν συμφωνεί ή διαφωνεί κανείς μ' αυτά, οι Κούρδοι κρύβουν πολλούς άσους στο μανίκι. Ξέρουν να χειρίζονται το ίδιο καλά τόσο τα καλάσνικωφ όσο και τη διπλωματία. Ένας από τους στόχους του Ερμπίλ είναι να διασκεδάσει τους τουρκικούς φόβους, αν όχι με επίσημες διακηρύξεις σίγουρα με επικοινωνιακή διαχείριση. Προσπαθεί μάλιστα να μπει σφήνα στον ευκαιριακό εναγκαλισμό της Άγκυρας με τον θανάσιμο αντίπαλό της, την Τεχεράνη που αποβλέπει στην ακύρωση των κουρδικών σχεδίων.
“Η κουρδική περιφερειακή κυβέρνηση έχει επιλέξει και έχει δώσει προτεραιότητα στις σχέσεις της με την Τουρκία έναντι του ισχυρού Ιρανού γείτονά της και εργάστηκε για να ενισχύσει τα αμοιβαία συμφέροντα και τους δεσμούς (...) Θα ήταν αδιανόητο και μάλιστα παράλογο, η Τουρκία να υπονομεύσει τον μοναδικό αληθινό σύμμαχό της στην περιοχή (...) Αν η Τουρκία επιλέξει να επιβάλει σκληρές κυρώσεις στο ιρακινό Κουρδιστάν, είναι πιθανόν το PKK να προσελκύσει κι άλλους υποστηρικτές της ατζέντας του”, γράφει ο Κούρδος δημοσιογράφος και αναλυτής Εμίν Λιχονί. Σημειωτέον, Ερμπίλ και Άγκυρα διατηρούν καλές οικονομικές και διπλωματικές σχέσεις περισσότερο από μια δεκαετία. Η Τουρκία λειτουργεί ως γραμμή ζωής για το ιρακινό Κουρδιστάν, καθώς μέσω αυτής και του λιμανιού Τσεϊχάν εξάγεται το κουρδικό πετρέλαιο στις διεθνείς αγορές. Απ' την άλλη, το Κουρδιστάν είναι μια από τις τρεις μεγαλύτερες αγορές για τα τουρκικά προϊόντα μετά τη Γερμανία και τη Βρετανία, “λεπτομέρεια” που οι Κούρδοι ηγέτες δεν παραλείπουν να υπενθυμίζουν κάθε φορά που προειδοποιούν την Τουρκία ότι θα υποστεί κι η ίδια τις συνέπειες ενός οικονομικού εμπάργκο.
Ωστόσο, οι τουρκικοί φόβοι είναι μάλλον απίθανο να αμβλυνθούν στην παρούσα συγκυρία, δεν υπάρχουν οι προϋποθέσεις γι’ αυτό. Αν το μπαϊράκι που έχει σηκώσει το ιρακινό Κουρδιστάν είναι ο ένας εφιάλτης της Άγκυρας, ο άλλος είναι η ντε φάκτο αυτονόμηση των Κούρδων της Συρίας από την εξουσία του Άσαντ.
Στις κουρδικές περιοχές της βόρειας Συρίας έγιναν εκλογές την Παρασκευή σε μια ιστορικής σημασίας έκφραση της ελεύθερης βούλησης του κουρδικού λαού. Η ψηφοφορία θα γίνει σε τρεις φάσεις και αποτελεί την απαρχή εφαρμογής ενός "πολυσυλλεκτικού" σχεδίου των συροκουρδικών οργανώσεων για τη θέσπιση ομοσπονδιακού συστήματος διακυβέρνησης στην περιοχή η οποία έχει ντε φάκτο αυτονομηθεί μετά το ξέσπασμα του εμφυλίου το 2011. Οι πολιτικές δομές που θα προκύψουν από την εκλογική διαδικασία είναι εμπνευσμένες από τις ιδέες του Αμπντουλάχ Οτσαλάν, του φυλακισμένου στην Τουρκία ιστορικού ηγέτη του PKK.
Στις εκλογές της Παρασκευής, οι ψηφοφόροι επέλεξαν ηγέτες για περίπου 3.700 κοινότητες και στις τρεις περιφέρειες του βορρά. Η διαδικασία θα συνεχιστεί τον Νοέμβριο με εκλογές για τοπικά συμβούλια και θα ολοκληρωθεί τον Ιανουάριο με την ανάδειξη των μελών της εθνοσυνέλευσης η οποία θα λειτουργεί ως νομοθετικό σώμα. Ο κουρδικός αγώνας έχει όντως περάσει σε άλλη φάση...
