Ένα χρόνο πριν, τέτοια εποχή, οι Βρυξέλλες προσπαθούσαν αφενός να συνέλθουν από το σοκ του Brexit και αφετέρου να προετοιμαστούν για μια καταιγίδα εκλογών σε χώρες - κλειδιά, όπου ελλόχευε ο κίνδυνος του ακροδεξιού λαϊκισμού. Ένας υφέρπων πόλεμος μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου «ταλαιπωρούσε» τα δημοσιογραφικά γραφεία, ενώ το «κόνσεπτ» της Ευρώπης των πολλών ταχυτήτων είχε τεθεί ανοιχτά στο τραπέζι των διαβουλεύσεων για το μέλλον της Ε.Ε. των «27» υπό τον φόβο ότι μετά τη Μ. Βρετανία θα ακολουθήσουν και άλλοι.
Ως αποτέλεσμα ο -κατά τ’ άλλα πασίγνωστoς για τις φεντεραλιστικές του αντιλήψεις- Ζαν Κλοντ Γιούνκερ είχε εκφωνήσει μια ιδιαίτερα επιφυλακτική ομιλία για την Κατάσταση της Ένωσης δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση σε ζητήματα όπως η ασφάλεια και η άμυνα και αφήνοντας την εντύπωση ότι έχει υποκύψει στις πιέσεις των «μεγάλων» ώστε να μπει στον πάγο μια από τις κινητήριες δυνάμεις της Ε.Ε., αυτή της διαρκούς ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης (ever closer union).
Ένα χρόνο μετά ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εμφανίστηκε την περασμένη εβδομάδα στο Στρασβούργο ενώπιον των ευρωβουλευτών εξαιρετικά αισιόδοξος, μη παραλείποντας να παρουσιάσει συγκεκριμένες προτάσεις για σημαντικές αλλαγές στην αρχιτεκτονική της Ε.Ε. και της Ευρωζώνης.
Μεταξύ των εν λόγω προτάσεων βρέθηκαν ο συνδυασμός των ρόλων του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η δημιουργία διακρατικών καταλόγων για τις ευρωεκλογές, η θέσπιση μιας θέσης υπουργού Οικονομικών της Ευρωζώνης και η μετατροπή του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας σε ένα Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο το οποίο θα λογοδοτεί στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Τι όμως είναι αυτό που άλλαξε τόσο καθοριστικά την κατάσταση της Ένωσης μέσα στους τελευταίους 12 μήνες;
«Η διάθεση!» απαντά στην «Αυγή» η Σάντα Ίσλαμ, διευθύντρια του think tank των Βρυξελλών Friends of Europe, σε θέματα Ευρώπης και Γεωπολιτικής. Για τη Σ. Ίσλαμ η καθοριστική στιγμή δεν ήταν άλλη από την εκλογή του Εμανουέλ Μακρόν στην προεδρία της Γαλλικής Δημοκρατίας.
«Μετά το Brexit και την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ τα πράγματα έμοιαζαν δύσκολα. Ωστόσο οι εκλογές που ακολούθησαν στην Ευρώπη σε Αυστρία, Ολλανδία και κυρίως στη Γαλλία έδωσαν σε πολλούς στην Ευρώπη την αυτοπεποίθηση ότι ο λαϊκισμός μπορεί να ξεπεραστεί» επισημαίνει η ίδια προσθέτοντας ότι, σε συνδυασμό και με τη βελτίωση των οικονομικών δεδομένων, άλλαξε ο τρόπος με το οποίο, εκλαμβάνει η κοινή γνώμη τις ευρωπαϊκές εξελίξεις. «Τα σύννεφα μοιάζουν να έχουν διαλυθεί και να επιστρέφει η ελπίδα» λέει χαρακτηριστικά.
Σε αυτό το πλαίσιο οι πρωτοβουλίες που ούτως ή άλλως ήθελαν οι Βρυξέλλες να προωθήσουν βρήκαν τον χώρο να εκφραστούν. Άλλωστε επρόκειτο επί της ουσίας για ιδέες που έχουν συζητηθεί μεταξύ των Μέρκελ και Μακρόν στο πλαίσιο της αναθέρμανσης των γαλλογερμανικών σχέσεων.
Η συγκυρία και εδώ είναι ευνοϊκή. Από τη μια μεριά η Γερμανίδα καγκελάριος θα αφήσει σύντομα πίσω της τον σκόπελο των εκλογών έχοντας ανανεώσει τη θητεία της (σύμφωνα με όλες ανεξαιρέτως τις δημοκοπήσεις και τις εκτιμήσεις θα βγει νικήτρια, αλλά θα χρειαστεί πάλι κυβερνητικό εταίρο) και από την άλλη ο νεοκλεγείς Γάλλος Πρόεδρος είναι έτοιμος να βάλει ήδη από αυτόν τον μήνα μπροστά το σχέδιό του για τη δημοκρατική ανασυγκρότηση της Ένωσης.
Όλα αυτά μπορεί να εκλαμβάνονται ως «θεία δώρα» από τις Βρυξέλλες, ωστόσο είναι εμφανής η αγωνία των κοινοτικών αξιωματούχων να ξεκαθαρίσουν ότι η «πολιτική» Επιτροπή Γιούνκερ έχει πολύ πριν από την εκλογή Μακρόν κινήσει τα νήματα προς αυτήν την κατεύθυνση. Παρ’ όλα αυτά, όπως φάνηκε από τις -τουλάχιστον ψυχρές- αντιδράσεις ορισμένων ηγετών της Ε.Ε., η φιλοδοξία της Επιτροπής ξεπερνάει τον ενθουσιασμό κάποιων κρατών - μελών.
«Η αλήθεια είναι ότι πολλοί από τους ηγέτες των ευρωπαϊκών χωρών δεν έχουν πια τη συνήθεια να ακούν σοβαρά τι λέει η Επιτροπή. Παρ’ όλο που κάποια στιγμή η Επιτροπή είχε καταφέρει να είναι αυτή που κινούσε τις περισσότερες πρωτοβουλίες, τον τελευταίο καιρό έχει παραμεριστεί και έχει επικρατήσει η διακυβερνητική αντίληψη», υπογραμμίζει η Σ. Ίσλαμ, επισημαίνοντας ωστόσο ότι ο Ζ.Κλ. Γιούνκερ έστειλε σαφές μήνυμα ότι ο ρόλος της Επιτροπής είναι στο κέντρο της διαδικασίας αυτής.
Σύμφωνα με τη διευθύντρια του Friends of Europe, παρά τις προκλήσεις, που είναι σίγουρα ακόμα πολλές και σημαντικές, ο πρόεδρος της Επιτροπής προχώρησε σε μια πολύ «χρήσιμη» κίνηση, δηλαδή να καταθέσει έναν «οδικό χάρτη» που δείχνει την κατεύθυνση την οποία η Επιτροπή επιθυμεί να ακολουθήσει η Ε.Ε. «Ο Ζ.Κλ. Γιούνκερ γνωρίζει ότι με τα σημερινά δεδομένα κάποιες χώρες είναι παραμερισμένες, ενώ η Γερμανία μοιάζει να έχει ηγεμονική θέση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Ελλάδα, η οποία έχει υποφέρει από τη λιτότητα που της επιβλήθηκε. Αυτή είναι μια προσπάθεια να αλλάξουν κάπως τα πράγματα και να μπουν στο τραπέζι φρέσκιες ιδέες» επισημαίνει η ερευνήτρια, σημειώνοντας, ωστόσο, πως το αποτέλεσμα αυτής της «μάχης» είναι ανοικτό.
«Είναι σαφές ότι τίποτα δεν μπορεί να προχωρήσει αν δεν συμφωνήσουν τα κράτη - μέλη της Ε.Ε. Πρόκειται για μια μάχη που θα διεξαχθεί στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ενώ ο ίδιος ο Ζ.Κλ. Γιούνκερ δε θα είναι εκεί για να πολεμήσει, αφού, όπως ο ίδιος ξεκαθάρισε, δεν ενδιαφέρεται για δεύτερη θητεία. Δεν είναι υπερβολικό όμως να πούμε ότι με αυτόν τον τρόπο άφησε την πολιτική του διαθήκη» καταλήγει η Σ. Ίσλαμ.
