Live τώρα    
20°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
18.2°C22.0°C
1 BF 47%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
18 °C
14.7°C21.2°C
2 BF 57%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
16.0°C19.4°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
18.8°C21.5°C
1 BF 61%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
15 °C
14.9°C18.4°C
2 BF 63%
Πυρηνική ενέργεια στη μετα-Φουκουσίμα εποχή
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Πυρηνική ενέργεια στη μετα-Φουκουσίμα εποχή

Του Kiran Stacey*

Σε ένα χωράφι σε μια απομακρυσμένη περιοχή της βορειοδυτικής Ουαλίας ένας αγρότης κόβει το χορτάρι και το κάνει μπάλες για να το πουλήσει με μικρό κέρδος. Το αγρόκτημά του, ακόμη και ο λόφος στον οποίο βρίσκεται, σύντομα θα ισοπεδωθούν από την ιαπωνική εταιρεία Horizon στο πλαίσιο ενός φιλόδοξου σχεδίου για την κατασκευή του πρώτου από μια αλυσίδα πυρηνικών σταθμών παραγωγής ενέργειας στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Η Γουίλφα (Wylfa), στο νησί Άνγκλεσι, είναι μία από τις τοποθεσίες που προορίζονται για τα εργοστάσια, κόστους έως 100 δισεκατομμυρίων λιρών, τα οποία -αν όλα πάνε σύμφωνα με το σχέδιο- θα αντικαταστήσουν τα γηρασμένα εργοστάσια του άνθρακα. Αλλά από τα δισεκατομμύρια λίρες που θα διατεθούν για την πυρηνική ενέργεια στη Βρετανία, μάλλον λίγα θα μείνουν στη χώρα. Από τα έξι εργοστάσια που σχεδιάζονται, ούτε ένα δεν θα ανήκει σε βρετανική εταιρεία.

Για τους ομίλους της πυρηνικής ενέργειας από τη Γαλλία, την Κίνα, τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία, τα φιλόδοξα σχέδια της Βρετανίας αποτελούν μια μεγάλη ευκαιρία σε μια δύσκολη παγκόσμια αγορά. Μετά την καταστροφή στο εργοστάσιο της Φουκουσίμα στην Ιαπωνία το 2011, πολλές χώρες, ανάμεσά τους η Ιαπωνία και η Γερμανία, έκαναν πίσω ή ακύρωσαν τα σχέδιά τους για πυρηνικά εργοστάσια. Η απουσία βρετανικής συμμετοχής σε ένα τόσο μεγάλο πρόγραμμα στο εσωτερικό της χώρας προκαλεί αντιδράσεις. Οι επικριτές λένε ότι είναι ακόμη μία απόδειξη της ροπής που έχει η χώρα να επιτρέπει σε ξένες εταιρείες και κυβερνήσεις να κερδίζουν από τα πιο ευαίσθητα και πιο ακριβά προγράμματά της.

Την κριτική συμμερίζονται ορισμένοι στους κόλπους της βρετανικής κυβέρνησης . Όταν η πρωθυπουργός Τερέζα Μέι πάγωσε αιφνιδιαστικά το σχέδιο για το εργοστάσιο των 18 δισεκατομμυρίων λιρών στο Χίνκλεϊ Πόιντ, οι σύμμαχοί της είπαν ότι το έκανε από ανησυχία για τη συμμετοχή δύο κινεζικών κρατικών εταιρειών μαζί με τη γαλλική κρατική EDF. Ορισμένοι αξιωματούχοι αντιμετωπίζουν το εργοστάσιο σαν ζήτημα εθνικής ασφάλειας, προειδοποιώντας ότι το κινεζικό κράτος θα ελέγχει τον διακόπτη της παροχής ηλεκτρικού ρεύματος σε ένα μεγάλο κομμάτι της Βρετανίας.

Η απόφαση της κυρίας Μέι προκάλεσε κατάπληξη στο Πεκίνο, καθώς η προηγούμενη βρετανική κυβέρνηση διαβεβαίωνε ότι είναι προσηλωμένη στο σχέδιο. Η πρωθυπουργός θα επισκεφθεί την Κίνα τον επόμενο μήνα για να σταθεροποιήσει τις διμερείς σχέσεις και αναμένεται ότι τότε θα λάβει σχετική απόφαση. Αλλά δεν είναι μόνο οι πυρηνικοί αντιδραστήρες της χώρας που κατασκευάζονται, χρηματοδοτούνται και αγοράζονται από ξένους. Στους ιδιοκτήτες του αεροδρομίου του Χίθροου περιλαμβάνονται η ισπανική Ferrovial καθώς και κρατικά επενδυτικά ταμεία από την Κίνα, το Κατάρ και τη Σιγκαπούρη. Η Arriva, μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες τρένων και λεωφορείων ανήκει στη Deutsche Bahn. Ο πρώην πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον προσπάθησε να προσελκύσει Κινέζους επενδυτές στη σιδηροδρομική γραμμή ταχείας κυκλοφορίας HS2.

Made in Japan

Στη Γουίλφα η φίρμα της Hitachi πάνω στους γερανούς που κάνουν τις πρώτες χωματουργικές εργασίες δείχνει πόσο έχει εμπλακεί στη διαδικασία η ιαπωνική εταιρεία στην οποία ανήκει η Horizon. Ολόκληρος ο σταθμός θα κατασκευαστεί στις εγκαταστάσεις της Hitachi στην Ιαπωνία και θα μεταφερθεί με πλοία, κομμάτι - κομμάτι, στη βόρεια Ουαλία. Η Horizon έχει υποβάλει τα σχέδιά της στη ρυθμιστική αρχή για έγκριση και θα πάρει την τελική απόφαση να ξεκινήσει μόνο όταν θα έχει τη χρηματοδότηση και αφού κάνει τις αναγκαίες προσαρμογές στο σχέδιο.

Στο Μούρσαϊντ, στη βόρεια κομητεία Κούμπρια, μια εταιρεία που ονομάζεται NuGen κατασκευάζει μια άλλη μονάδα, πάνω από τον δρόμο που οδηγεί στο πυρηνικό εργοστάσιο Σέλαφιλντ. Η NuGen είναι κοινοπραξία της ιαπωνικής Toshiba και της γαλλικής Engie, της οποίας ο μεγαλύτερος μέτοχος είναι το γαλλικό Δημόσιο. Ο αντιδραστήρας της έχει σχεδιαστεί από τη Westighouse, την αμερικανική βιομηχανία που ανήκει κατά το μεγαλύτερο μέρος της στην Toshiba.

Εάν η κυρία Μέι φοβάται ότι οι Κινέζοι θα μπορούν να κλείσουν το Χίνκλεϊ Πόιντ, θα φοβόταν ίσως περισσότερο τα σχέδια των EDF, China Nuclear Power και China National Nuclear Corp στην ανατολική Αγγλία. Μετά την κατασκευή από την κοινοπραξία ακόμη ενός εργοστασίου στο Σάιζγουελ του Σάφολκ, οι κινεζικοί όμιλοι ελπίζουν ότι θα σχεδιάσουν και θα χτίσουν το εργοστάσιο στο Μπράντγουελ του Έσεξ.

Αλλά το Ηνωμένο Βασίλειο δεν είχε άλλη επιλογή από τους κατασκευαστές από το εξωτερικό, καθώς η δική του τεχνογνωσία στέγνωσε έπειτα από δεκαετίες αποστροφής στην κατασκευή νέων αντιδραστήρων. Οι πολιτικοί υποστηρίζουν ότι αυτό δείχνει πόσο ανοιχτή είναι η Βρετανία στις επενδύσεις από το εξωτερικό. Ο Τζον Χάτον, υποστηρικτής της πυρηνικής ενέργειας όταν υπηρετούσε στις κυβερνήσεις των Εργατικών την προηγούμενη δεκαετία και τώρα πρόεδρος της Ένωσης Πυρηνικής Βιομηχανίας, λέει: «Η κυβέρνηση αποφάσισε να μην επιλέξει την τεχνολογία. Η θέση μας ήταν ότι οποιοσδήποτε έχει βιώσιμη τεχνολογία μπορούσε να υποβάλει αίτηση για άδεια και η αλήθεια είναι ότι η EDF ήταν σε καλύτερη θέση από τους άλλους για να ξεκινήσει την αναγέννηση».

Άλλοι υποστηρίζουν ότι υπήρχε ένας διαφορετικός τρόπος για να αναγεννηθεί ο τομέας της πυρηνικής ενέργειας στη χώρα. Για παράδειγμα, οι υπουργοί θα μπορούσαν να έχουν ζητήσει από τις εταιρείες να πάρουν μέρος σε διαγωνισμό, να διαπραγματευτούν το τίμημα και τα οφέλη για τους Βρετανούς εργαζόμενους πριν χτίσουν με έξοδα του Δημοσίου. Ο Πίτερ Άθερτον, αναλυτής στην εταιρεία συμβούλων Cornwall Energy, λέει: "Θα μπορούσαμε να έχουμε ένα πυρηνικό πρόγραμμα με κυβερνητικό οδηγό και φθηνότερο κόστος. Αντίθετα, ήταν σαν να είπαμε 'Όποιος θέλει να χτίσει πυρηνικό εργοστάσιο μπορεί να το κάνει'. Γι' αυτό βλέπουμε τώρα αυτόν τον ανεξέλεγκτο καυγά". Άλλοι είναι ακόμη πιο επικριτικοί. Ένα διευθυντικό στέλεχος της πυρηνικής βιομηχανίας είπε στους "Financial Times": "Η κυβέρνησή μας χαίρεται που η ενεργειακή υποδομή μας θα ανήκει στο κράτος, αρκεί αυτό το κράτος να μην είναι η Βρετανία".

Ανεβάζοντας τον πήχη

Οι προκλήσεις είναι μεγάλες στο εργοτάξιο της Horizon στη βόρεια Ουαλία, δεδομένου ότι το έργο σχεδιάζεται και κατασκευάζεται πάνω από 9.000 χιλιόμετρα μακριά. Στη μια άκρη του εργοταξίου ένα μικρό λιμάνι εξυπηρετεί το παλιό εργοστάσιο των 45 ετών το οποίο παροπλίζεται. Η αποβάθρα θα μετατραπεί σε ένα βαθύ λιμάνι, για να υποδεχτεί τον αντιδραστήρα των 600 τόνων όταν μεταφερθεί από την Ιαπωνία. Για να μετακινηθεί ο αντιδραστήρας από το λιμάνι, θα κατασκευαστεί ο μεγαλύτερος γερανός στον κόσμο, ύψους 200 μέτρων. Ο αντιδραστήρας θα τοποθετηθεί πάνω σε ειδικές ράγες για να μεταφερθεί μερικά χιλιόμετρα, μια διαδικασία που θα χρειαστεί πολλές εβδομάδες. Θα δημιουργηθούν μέχρι 10.000 θέσεις εργασίας στο αποκορύφωμα των δραστηριοτήτων, αλλά η Horizon λέει ότι μόνο 2.500 θα καλυφθούν από ντόπιους. Η εταιρεία θέλει να νοικιάσει τα δύο τρίτα ενός τουριστικού χωριού της περιοχής για να στεγάσει εργάτες που δεν θα είναι ντόπιοι. Είναι τόσο μεγάλος ο όγκος της δουλειάς που θα γίνει στην Ιαπωνία, ώστε η Horizon προσδοκά ότι το ιαπωνικό κράτος θα βοηθήσει με κρατική εγγύηση στη χρηματοδότηση του έργου.

Στο Άνγκλεσι, οι ντόπιοι ανησυχούν που το έργο γίνεται από ξένες εταιρείες. Το νησί έχει έκταση 715 τετραγωνικά χιλιόμετρα και 70.000 κατοίκους, πολλοί από τους οποίους ζουν εκεί επί γενιές. Έχει ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά πληθυσμού που μιλά ουαλικά, πάνω από 50%. «Θα φέρουν κόσμο από αλλού»; ρωτά η Μπέθαν Ρόμπερτς, η οποία έχει περάσει όλη τη ζωή της στον Άνγκλεσι. «Μπορεί να αλλάξει ο τόπος. Ίσως οι δουλειές να μην πάνε στους ντόπιους». Ο Ντίλαν Μόργκαν, ένας από τους οργανωτές της εκστρατείας κατά του εργοστασίου, λέει ότι είναι μια απειλή κατά της ουαλικής γλώσσας: «Δεν είναι σύμπτωση ότι με την κατασκευή του πρώτου εργοστασίου στη Γουίλφα μειώθηκε το ποσοστό εκείνων που μιλούν ουαλικά» προσθέτει. Η Horizon είναι ευαίσθητη σε αυτούς τους φόβους. Ο διευθυντής του εργοταξίου Γκρέγκ Έβανς είναι Αμερικανός, αλλά ζει στο Άνγκλεσι από το 2001 και είναι πρόεδρος της τοπικής ποδοσφαιρικής ομάδας. «Πολλοί από τους νέους αναγκάζονται να φεύγουν για να βρουν δουλειά. Τώρα έχουν μια ευκαιρία, αρκετοί από αυτούς, για να μείνουν».

Για εταιρείες όπως η EDF, η Hitachi και η Toshiba, η κατασκευή πυρηνικών εργοστασίων στη Βρετανία αποτελεί μια σπάνια ευκαιρία για να δώσουν δουλειά στους μηχανικούς τους μετά τη Φουκουσίμα. Ο άλλος βασικός λόγος που θέλουν να χτίσουν στη Βρετανία είναι ότι η ρυθμιστική αρχή, η οποία πρέπει να εγκρίνει τα σχέδια, θεωρείται από τις αυστηρότερες στον κόσμο. Ένα από τα βασικά κίνητρα των Κινέζων εταίρων της EDF για να επενδύσουν στη Βρετανία είναι η σφραγίδα ποιότητας που θα κερδίσουν καθώς προωθούν στην παγκόσμια αγορά το σχέδιό τους Hualong One. Η Horizon και η NuGen λένε ότι το κόστος των εργοστασίων θα είναι μικρότερο από τα 18 δισ. λίρες που θα στοιχίσει το Χίνκλεϊ Πόιντ, αλλά δεν λένε πόσο.

Για τους επενδυτές υπάρχει σημαντικό ρίσκο αλλά και όφελος. Η κατασκευή ενός πυρηνικού εργοστασίου σημαίνει δαπάνη δισεκατομμυρίων χωρίς απόδοση μέχρι να λειτουργήσει. Αλλά εφόσον το έργο φτάσει σε αυτό το σημείο, οι αποδόσεις είναι γενναιόδωρες, μακροπρόθεσμες και συνοδεύονται από κρατικές εγγυήσεις. Η Βρετανία έχει συμφωνήσει ότι θα πληρώνει την EDF 92,50 λίρες για κάθε μονάδα ηλεκτρισμού που θα παράγει στο Χίνκλεϊ Πόιντ, τιμή υπερδιπλάσια από τη σημερινή λιανική. Η υποδομή προσφέρει μακροπρόθεσμη, χαμηλού ρίσκου, υψηλή απόδοση - "Με την προϋπόθεση ότι θα έχει κατασκευαστεί" λέει ο κύριος Άθερτον της Cornwall Energy.

Πολλοί από εκείνους που καθορίζουν τη στάση της Βρετανίας στις επενδύσεις από το εξωτερικό θεωρούν ότι όλα αυτά δείχνουν μια υγιή προσέγγιση στην κατασκευή υποδομών.

Εισαγωγές τεχνολογίας

Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών σερ Μάλκολμ Ρίφκιντ έχει προειδοποιήσει για τις επιπτώσεις στην ασφάλεια εφόσον επιτραπεί σε κινεζικούς ομίλους να συμβάλουν στην κατασκευή του Χίνκλεϊ Πόιντ. Αλλά υπερασπίζεται την ευρύτερη στρατηγική πίσω από το πυρηνικό πρόγραμμα: «Αμφιβάλλω κατά πόσο θα πετύχαινες πραγματικό αντίκρισμα για τα χρήματά σου εάν περιόριζες τον αριθμό των εταιρειών ή των χωρών που θα επέτρεπες να συμμετέχουν σε προγράμματα όπως αυτό. Αυτό ουδέποτε ήταν βρετανική αντίληψη».

Για άλλους αποτελεί το σημάδι μιας ευρύτερης αποτυχίας που έχει επιδεινώσει τη μακροπρόθεσμη βιομηχανική υποχώρηση της χώρας. «Αυτή τη στιγμή χρησιμοποιούμε ταυτόχρονα τέσσερις διαφορετικές τεχνολογίες από πέντε διαφορετικές χώρες» λέει ο κύριος Άθερτον. «Με αυτόν τον τρόπο μειώνουμε τις πιθανότητες για τη βρετανική αλυσίδα προμηθευτών. Οι κατασκευαστές θα πρέπει να μειώσουν το ρίσκο εισάγοντας τα πάντα από τις χώρες τους».

Στο βόρειο Άνγκλεσι, οι ντόπιοι καταλαβαίνουν ότι ένα κομμάτι του νησιού τους θα γίνει αγνώριστο. Πολλοί είχαν δουλέψει στην ανέγερση του πρώτου εργοστασίου τη δεκαετία του 1960 και ελπίζουν ότι οι αντιδραστήρες θα φέρουν θέσεις εργασίας και επενδύσεις. Ο Γκεράιντ Τζόουνς δίδασκε στο Coleg Menai, ένα τοπικό κολέγιο που εκπαίδευε μηχανικούς για το πυρηνικό εργοστάσιο και υποστηρίζεται από τη Hitachi. «Ο γιος μου δουλεύει στο παλιό εργοστάσιο της Γουίλφα. Το καινούργιο εργοστάσιο είναι σημαντικό. Ελπίζω ότι θα βρει δουλειά εκεί».

Αντιδραστήρες στη μετα-Φουκουσίμα εποχή

Για την Toshiba και τη Hitachi η κατασκευή πυρηνικών αντιδραστήρων στη Βρετανία είναι μια ευκαιρία να ενισχύσουν τη φήμη τους και την εικόνα της πυρηνικής ενέργειας ευρύτερα στον πλανήτη. Οι δύο εταιρείες είχαν συμβάλει στην κατασκευή των αντιδραστήρων στο Fukushima-Daiichi, το ιαπωνικό εργοστάσιο που υπέστη αλλεπάλληλες τήξεις μετά τον σεισμό και το τσουνάμι του 2011. Ελπίζουν ότι με τα νέα σχέδιά τους στη Γουίλφα του Άνγκλεσι και στο Μούρσαϊντ της Κούμπρια, θα δείξουν ότι η πυρηνική ενέργεια είναι ο καλύτερος δρόμος για ασφαλή, καθαρό και αξιόπιστο ηλεκτρισμό.

Η Toshiba κατασκευάζει στο Μούρσαϊντ το εργοστάσιο AP1000, στο οποίο το νερό που θερμαίνεται από τον πυρήνα του αντιδραστήρα ποτέ δεν βράζει, αλλά αντίθετα μεταδίδει τη θερμότητά του σε ένα δευτερεύον σύστημα, το οποίο βράζει και κινεί τις τουρμπίνες. Στη Φουκουσίμα η πλημμύρα έκοψε την παροχή ενέργειας στα συστήματα ψύξης, με αποτέλεσμα την υπερθέρμανση και την τήξη των ράβδων. Αλλά στο Μούρσαϊντ η Toshiba κατασκευάζει ένα «παθητικό» σύστημα το οποίο αντιδρά στην απώλεια ρεύματος, πλημμυρίζοντας τον αντιδραστήρα με νερό ώστε να κατεβάσει τη θερμοκρασία.

Η Hitachi αναπτύσσει στο Άνγκλεσι συστήματα που έχουν στόχο να αδρανοποιούν το εργοστάσιο εφόσον χάνει την τροφοδοσία του με ενέργεια. Ένα από αυτά τα συστήματα προβλέπει ότι, σε περίπτωση συγκέντρωσης υδρογόνου μέσα στο κέλυφος του αντιδραστήρα, όπως συνέβη στη Φουκουσίμα, αυτό μετατρέπεται σε οξυγόνο ακόμη και στην περίπτωση που θα κοπεί το ρεύμα.

«Όλα αυτά τα μετα-Φουκουσίμα συστήματα έχουν ως στόχο να μειώσουν την πιθανότητα ενός πλήρους αποκλεισμού από τον έξω κόσμο» λέει ο Ντάνκαν Χόθορν, εκτελεστικός διευθυντής της Horizon, η οποία ανήκει στη Hitachi. «Σε αυτά τα σενάρια είσαι ακόμα σε θέση να προστατεύσεις τον πυρήνα. Αυτό είναι το τεστ που θα πρέπει να περάσουμε».

* O Kiran Stacey είναι αρθρογράφος των "Financial Times" για θέματα ενέργειας

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL