Του Χάρολντ Μέγερσον
Αν κάνετε έναν κατάλογο των χωρών για τις οποίες ελπίζετε να έχουν διδαχτεί από λάθη των τελευταίων δεκαετιών, η Γερμανία θα έπρεπε να βρίσκεται στην κορυφή. Ευτυχώς, η σθεναρή αντίσταση σε μια εθνικιστική περιθωριακή πολιτική δύναμη, που επέδειξαν τόσο η κυβέρνηση όσο και οι πολίτες της χώρας τις τελευταίες εβδομάδες, καθιστά σαφές για ακόμη μια φορά ότι η Γερμανία κατανοεί τόσο το κόστος της μισαλλοδοξίας όσο και την αρετή της ανεκτικότητας.
Δυστυχώς, δεν έχει μάθει ακόμα το κόστος μιας τρελής προσήλωσης στη δημοσιονομική ορθοδοξία, παρά το γεγονός ότι η ευημερία της πηγάζει από την απόφαση των αντιπάλων της στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο να επιτρέψουν στη μεταπολεμική Δυτική Γερμανία να διαγράψει τα μισά χρέη της.
Στην πραγματικότητα, η πολιτική που επέβαλε η κυβέρνηση της Άνγκελα Μέρκελ στα κράτη της Νότιας Ευρώπης δεν θα μπορούσε να διαφέρει περισσότερο από εκείνη που σχεδίασαν οι Ευρωπαίοι ηγέτες και οι ΗΠΑ στις αρχές της δεκαετίας του '50 προκειμένου να επιτρέψουν στη Δυτική Γερμανία να ανασυγκροτήσει τη ρημαγμένη οικονομία της.
Μετά το κραχ του 2008, η Γερμανία ως κυρίαρχη οικονομία και βασικός πιστωτής της Ευρώπης υποχρέωσε τη μεσογειακή Ευρώπη, και ιδίως την Ελλάδα, να λεηλατήσουν τις ίδιες τις οικονομίες τους προκειμένου να ξεπληρώσουν τα χρέη τους.
Η επιμονή της Γερμανίας κατάντησε την Ελλάδα σε μια κατάσταση που θυμίζει εκείνη που αντιμετώπιζαν οι ΗΠΑ στο ναδίρ της Μεγάλης Ύφεσης. Η ανεργία εκτινάχτηκε στο 25% και η ανεργία των νέων ξεπέρασε το 50%, η οικονομία συρρικνώθηκε κατά 26% και η κατανάλωση κατά 40%. Το χρέος έφτασε το 175% του ελληνικού ΑΕΠ. Και τα κονδύλια από τα δάνεια της Γερμανίας και άλλων χωρών πήγαν σχεδόν εξ ολοκλήρου είτε στην κάλυψη των επιτοκίων είτε στην αποπληρωμή προηγούμενων δανείων. Μόλις το 11% έφτασε πραγματικά στα ταμεία της ελληνικής κυβέρνησης.
Κολλημένη σε έναν φαύλο κύκλο αποπληρωμής χρεών και αναιμικής οικονομικής δραστηριότητας, η Ελλάδα, όπως σημείωσε η εφημερίδα "Financial Times", κατάντησε σχεδόν μια "οικονομία σκλάβων" που λειτουργεί "αποκλειστικά για το όφελος των ξένων δανειστών".
Δεν προκαλεί, λοιπόν, έκπληξη ότι, όταν οι Έλληνες ψηφοφόροι προσήλθαν στις κάλπες την Κυριακή, επέλεξαν μία νέα κυβέρνηση, η οποία διεκδικεί την επαναδιαπραγμάτευση του χρέους. Οι αξιωματούχοι της Γερμανίας και της Ε.Ε. εξέφρασαν την κατηγορηματική αντίθεσή τους σε οποιεσδήποτε παρόμοιες αλλαγές.
Ευτυχώς για τη Γερμανία, οι δικοί της πιστωτές είχαν υιοθετήσει εντελώς διαφορετική στάση μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Στη συμφωνία του Λονδίνου για το χρέος, το 1953, είκοσι κράτη -συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας- που είχαν δανείσει χρήματα στη Γερμανία κατά την προναζιστική Δημοκρατία της Βαϊμάρης και μετά το 1945, συμφώνησαν να μειώσουν το χρέος της Δυτικής Γερμανίας κατά το ήμισυ. Επιπλέον, συμφώνησαν ότι η αποπληρωμή του δεν θα προέρχεται από τις κυβερνητικές δαπάνες, αλλά αποκλειστικά από τις εξαγωγές.
Συμφώνησαν επίσης να υποτιμήσουν το γερμανικό μάρκο ώστε να αυξηθούν οι εξαγωγές της Γερμανίας. Με τη συγκατάθεση όλων των μερών, η συμφωνία του Λονδίνου και οι διαδοχικές τροποποιήσεις της κατέστησαν τη Γερμανία ισότιμη με τους πιστωτές της: Μπορούσε και πολλές φορές χρησιμοποίησε αυτή τη δυνατότητα για να απορρίψει τους όρους των πιστωτών και να επιμείνει σε νέες διαπραγματεύσεις.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες έδειξαν ιδιαίτερη επιμονή στο να καταστήσουν τους όρους αποπληρωμής των δανείων της Γερμανίας όσο πιο επιεικείς γινόταν. Χρειαζόταν η χώρα να αποτελεί σε έναν ισχυρό σύμμαχο στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Η κυβέρνηση της Δυτικής Γερμανίας, με επικεφαλής τον Χριστιανοδημοκράτη Κόνραντ Αντενάουερ, ήταν -υποτίθεται- απαλλαγμένη από τους ναζί. Οι άλλοτε θανάσιμοι εχθροί της αποφάσισαν ότι η περαιτέρω τιμωρία της Γερμανίας θα ήταν συνετή κίνηση από στρατηγικής και ενδεχομένως από ηθικής άποψης.
Καμία όμως τύψη δεν διαμόρφωσε τη σημερινή πολιτική της Γερμανίας απέναντι στην Ελλάδα. Ως μέλος της Ευρωζώνης, η Ελλάδα δεν μπορεί να υποτιμήσει το νόμισμά της και, αντί να βοηθήσει την Ελλάδα να αυξήσει τις εξαγωγές της, η Γερμανία έκανε ό,τι ήταν δυνατό για να αυξήσει το εμπορικό ισοζύγιο με την Ελλάδα και τους Ευρωπαίους γείτονές της. Αντί να ανοικοδομήσει τις οικονομίες της Νότιας Ευρώπης, η Γερμανία τις λεηλάτησε στο όνομα της δημοσιονομικής ορθότητας.
Οι ανησυχίες, όμως, που διαμόρφωσαν την πολιτική των πιστωτών της Γερμανίας πριν από έξι δεκαετίες παραμένουν εξίσου βάσιμες και σήμερα. Τόσο για λόγους στρατηγικής, όσο και οικονομικούς, θα αποτελούσε καταστροφή για τη Γερμανία αν η Ελλάδα υποχρεωνόταν να αποκηρύξει τα χρέη της και να εγκαταλείψει την Ευρωζώνη, καθώς μία τέτοια κίνηση θα απειλούσε την ίδια την ύπαρξη της νομισματικής ένωσης.
Η νέα ελληνική κυβέρνηση αντιπροσωπεύει, τουλάχιστον, την ίδια ρήξη με την προηγούμενη κακοδιαχείριση της Ελλάδας με εκείνη που αντιπροσώπευε ο Αντενάουερ σε σχέση με τον Χίτλερ. Οι πρώτες κινήσεις σηματοδοτούν μία καινοφανή εξέλιξη στη διακυβέρνηση της Ελλάδας, τη μάχη κατά της διαφθοράς και του ευνοιοκρατικού καπιταλισμού που διαβρώνουν εδώ και χρόνια την οικονομία της χώρας.
Γιατί δεν μπορεί η Γερμανία να αντλήσει διδάγματα από το δικό της παρελθόν προκειμένου να αντιμετωπίσει τις σημερινές οικονομικές προκλήσεις; Όπως ο Γιούργκεν Κάιζερ σημείωσε σε μια έξοχη έκθεση για ένα think tank των Γερμανών Σοσιαλδημοκρατών, "η γερμανική κοινή γνώμη γνωρίζει ελάχιστα για τη διαγραφή χρέους της χώρας". Ο κόσμος θα ήταν ένα καλύτερο μέρος αν οι Γερμανοί γνώριζαν όλη την Ιστορία τους.
