Bull market, bear market. «Αγορά ταύρος», «αγορά αρκούδα»... Είναι τα πρώτα «γράμματα» της χρηματιστηριακής αλφαβήτας που μαθαίνει ο εκκολαπτόμενος επενδυτής. Bull market (ανοδική ή ανατιμητική αγορά) είναι η κατάσταση κατά την οποία οι τιμές των μετοχών αυξάνονται ή αναμένεται να αυξηθούν.
Αν και ο όρος αναφέρεται συχνότερα στα χρηματιστήρια, χρησιμοποιείται για οτιδήποτε «διατίθεται» και διαπραγματεύεται στην αγορά, όπως ομόλογα, ακίνητα, νομίσματα, εμπορεύματα. Επειδή οι τιμές των κινητών αξιών αυξάνονται και μειώνονται ουσιαστικά συνεχώς στη διάρκεια της διαπραγμάτευσης, ο όρος «bull market» υποδηλώνει κατά κανόνα παρατεταμένες περιόδους αύξησης των τιμών. Η ανατιμητική αγορά τείνει να διαρκεί για μήνες ή ακόμη και χρόνια.
Το χαρακτηριστικό που δίνει τον τυπικό ορισμό της είναι η αύξηση της τιμής των μετοχών κατά 20% ύστερα από μια πτώση 20% και πριν από μια δεύτερη πτώση επίσης κατά 20%. Δεδομένου ότι η περίοδος της ανοδικής αγοράς είναι δύσκολο να προβλεφθεί, οι αναλυτές την «ταυτοποιούν» συνήθως αφότου έχει παρέλθει.
Μια αξιοσημείωτη περίοδος ανοδικής αγοράς στην πρόσφατη ιστορία ήταν το διάστημα 2003 - 2007 με τον δείκτη S&P 500 να καταγράφει συνολικά κέρδη 55,52%. Μόνον οι μετοχές του ενεργειακού κλάδου αυξήθηκαν κατά 186% στο διάστημα αυτό.
Με τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, οι αγορές εισήλθαν εκ νέου στην επικράτεια του bear market (πτωτική αγορά) -την αντίθετη κατάσταση του bull market- όπου οι τιμές των τίτλων πέφτουν κατά 20% ή και περισσότερο σε σχέση με το τελευταίο υψηλό επίπεδο που κατέγραψαν. Η πτώση αυτή είναι αποτέλεσμα της ευρύτερης απαισιοδοξίας των επενδυτών και του γενικότερου αρνητικού κλίματος στην οικονομία.
Μεμονωμένοι τίτλοι αλλά και εμπορεύματα μπορεί να θεωρηθεί ότι βρίσκονται σε πτωτική αγορά αν παρουσιάσουν μείωση της αξίας τους κατά 20% ή περισσότερο για μια παρατεταμένη χρονική περίοδο -συνήθως για δύο μήνες. Η πτωτική αγορά μπορεί να συνοδεύεται από μια γενικότερη οικονομική πτώση ή ύφεση. Μπορεί να είναι κυκλική ή μακροπρόθεσμη. Η πρώτη διαρκεί αρκετές εβδομάδες ή μερικούς μήνες αλλά η δεύτερη μπορεί να διαρκέσει χρόνια, ακόμη και δεκαετίες.
Η κοινή πεποίθηση για τις παρομοιώσεις «ταύρος» και «αρκούδα» είναι ότι οι επικρατούσες τάσεις στην αγορά «αντιγράφουν» τον τρόπο που τα δύο αυτά ζώα επιτίθενται στους αντιπάλους τους. Ένας ταύρος «σπρώχνει» τα κέρατά του στον αέρα, ενώ η αρκούδα «χτυπά» τα πόδια της στο έδαφος...
Ανεξήγητα (;) φαινόμενα
Οι αιτίες που προκαλούν την πτωτική αγορά είναι πολλές και διαφορετικές μεταξύ τους, αλλά σε γενικές γραμμές μια αδύναμη οικονομία, μια οικονομία με επιβραδυνόμενο ρυθμό ανάπτυξης ή μια οικονομία σε ύφεση θα οδηγήσουν τις αγορές στην επικράτεια του bear market.
Τα σημάδια μιας αδύναμης ή επιβραδυνόμενης οικονομίας είναι συνήθως η χαμηλή απασχόληση, το μικρό διαθέσιμο εισόδημα, η χαμηλή παραγωγικότητα και η μείωση των επιχειρηματικών κερδών. Επιπλέον οποιαδήποτε παρέμβαση της κυβέρνησης σε τομείς όπως η φορολογία, π.χ. η αύξηση των φορολογικών συντελεστών για επιχειρήσεις και κεφαλαιούχους, μπορεί να προκαλέσει συνθήκες πτωτικής αγοράς.
Στο ίδιο αποτέλεσμα μπορεί να οδηγήσει και η πτώση της εμπιστοσύνης των επενδυτών. Όταν οι τελευταίοι πιστεύουν ότι κάτι «κακό» πρόκειται να συμβεί, δεν θα καθίσουν με σταυρωμένα χέρια, θα πουλήσουν τα «χαρτιά» τους για να αποφύγουν ή να περιορίσουν όσο γίνεται τις απώλειες. Μεταξύ 1900 και 2018 υπήρξαν 33 περίοδοι πτωτικής αγοράς στις Ηνωμένες Πολιτείες, κατά μέσον όρο κάθε 3,5 χρόνια.
Μία από τις πιο πρόσφατες περιόδους bear market συνέπεσε με την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση μεταξύ Οκτωβρίου 2007 και Μαρτίου 2009. Στην διάρκεια αυτού του διαστήματος ο Dow Jones υπέστη απώλειες 54%.
Οι περίοδοι ανοδικής και πτωτικής αγοράς συμπίπτουν κατά κανόνα με τον οικονομικό κύκλο, που ξεδιπλώνεται σε τέσσερις φάσεις: Επέκταση, κορύφωση, συρρίκνωση, ύφεση. Η έναρξη μιας περιόδου ανοδικής αγοράς είναι συχνά ο προπομπός της οικονομικής επέκτασης.
Επειδή η κοινή προσδοκία για βελτίωση των οικονομικών συνθηκών μελλοντικά οδηγεί ανοδικά τις τιμές των μετοχών, οι αγορές ενισχύονται ακόμη και πριν αρχίσουν να αυξάνονται οι οικονομικοί δείκτες, όπως π.χ. το ΑΕΠ. Παρομοίως η πτωτική αγορά προηγείται συνήθως της οικονομικής συρρίκνωσης. Μια ματιά στις περιόδους ύφεσης στις ΗΠΑ δείχνει πτώση των τιμών στην Wall Street αρκετούς μήνες πριν από την συρρίκνωση του ΑΕΠ.
Και εδώ αρχίζουν τα παράδοξα. Αν ισχύουν όλα τα παραπάνω, πώς εξηγείται η πρωτοφανής αποκλίνουσα πορεία αγορών και πραγματικής οικονομίας σήμερα, εν μέσω μιας πανδημίας και ενώ τα περιοριστικά μέτρα συνεχίζονται; Η οικονομική δραστηριότητα παραπαίει, η χειρότερη ύφεση μετά την Μεγάλη Ύφεση της δεκαετίας του 1930 βρίσκεται προ των πυλών, η ανεργία σκαρφαλώνει, η επιχειρηματική και καταναλωτική εμπιστοσύνη έχουν βυθιστεί στο ναδίρ, αλλά το ράλι στα χρηματιστήρια συνεχίζεται.
Αν μη τι άλλο, την ώρα που η πραγματική οικονομία έχει πάρει παντού την κάτω βόλτα, οι επενδυτές χαίρονται και αγάλλονται. Πρόκειται για κάποια μορφής ομαδική παράκρουση; Είναι μήπως κάποια μη διαγνωσμένη, μέχρι στιγμής, ακραία «παρενέργεια» της Covid-19;
Άδοξο τέλος
Όχι, λένε οι ειδήμονες του ΔΝΤ που έχουν εντοπίσει και παρακολουθούν το φαινόμενο και προειδοποιούν για ανεξέλεγκτες καταστάσεις προσεχώς αν συνεχιστεί η παράλογη φρενίτιδα. Η έκθεση Global Financial Stability Report Update, που δόθηκε στη δημοσιότητα την περασμένη εβδομάδα, εξηγεί πως έχουν τα πράγματα.
Η αποσύνδεση της πορείας των αγορών από αυτήν της πραγματικής οικονομίας εξηγείται από το γεγονός ότι οι επενδυτές έχουν... «επενδύσει» στην κρατική στήριξη. Το στοίχημά τους είναι ότι η διαρκής τονωτική παρέμβαση των κεντρικών τραπεζών θα οδηγήσει σε μία γρήγορη ανάκαμψη παρότι τα οικονομικά στοιχεία υποδηλώνουν ύφεση βαθύτερη της αναμενόμενης. Με άλλα λόγια, η σπουδαία αισιοδοξία των επενδυτών βασίζεται στις «πρώτες βοήθειες» που σπεύδουν να προσφέρουν οι κυβερνήσεις στις παραπαίουσες οικονομίες με τις ενέσεις ρευστότητας των κεντρικών τραπεζών.
Το στοίχημα θα μπορούσε να αποδειχθεί εξαιρετικά παρακινδυνευμένο και εν τέλει καταστροφικό. Απρόβλεπτες εξελίξεις, που ενδέχεται να κάνουν τα πράγματα χειρότερα, δεν αποκλείονται. Η οικονομική ύφεση μπορεί να είναι βαθύτερη και μεγαλύτερη σε διάρκεια από ό,τι προβλέπουν τώρα οι επενδυτές.
Μπορεί να υπάρξει δεύτερο κύμα κρουσμάτων και ανάλογων περιοριστικών μέτρων. Γεωπολιτικές εντάσεις ή μία έξαρση της κοινωνικής αναταραχής ως αντίδραση στην αύξηση των οικονομικών ανισοτήτων παγκοσμίως μπορεί να πλήξουν ως τυφώνας την επενδυτική μακαριότητα. Ακόμη χειρότερα, οι προσδοκίες για το εύρος στήριξης των οικονομιών από τις κεντρικές τράπεζες υπό τις ευλογίες των κυβερνήσεων μπορεί να αποδειχθούν υπεραισιόδοξες.
H αντίφαση είναι ακραία. Οι μετοχές ανεβαίνουν την ώρα που η οικονομία έχει πιάσει πάτο. Για πόσο μπορεί να συνεχιστεί αυτό; Τα αποκαλούμενα ράλι εν μέσω πτωτικής αγοράς (bear equity market rallies) έχουν παρατηρηθεί και στο παρελθόν σε περιόδους μεγάλων οικονομικών πιέσεων, αλλά είχαν άδοξο τέλος, υπενθυμίζει το Ταμείο.
Η αναπόφευκτη "επανατιμολόγηση" των "χαρτιών", αν μεγεθυνθεί από τις υφιστάμενες χρηματοπιστωτικές αδυναμίες, "θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεγάλη επιδείνωση των χρηματοδοτικών συνθηκών περιορίζοντας τη ροή πιστώσεων στην πραγματική οικονομία. Η χρηματοπιστωτική πίεση θα μπορούσε να επιδεινώσει μία ήδη πρωτοφανή οικονομική ύφεση καθιστώντας την ανάκαμψη ακόμη πιο δύσκολη».
Εν κατακλείδι, αν «σκάσει» τώρα ένα κραχ στα χρηματιστήρια, το κραχ στην πραγματική οικονομία δεν θα «μαζεύεται» με τίποτε...
Στηρίξτε την έγκυρη και μαχητική ενημέρωση. Στηρίξτε την Αυγή. Μπείτε στο syndromes.avgi.gr και αποκτήστε ηλεκτρονική συνδρομή στο 50% της τιμής.
