1924, Ρίο Γκράντε, Βρετανική Γουιάνα. Η 17χρονη Καναδή Αν Μαρί Ντε Γκιγιόν, υιοθετημένη κόρη του διάσημου Λονδρέζου ταξιδευτή, συγγραφέα, αναζητητή της μυθικής Ατλαντίδας, αυτοδίδακτου αρχαιολόγου και, μεταξύ αρκετών άλλων ιδιοτήτων, κατασκόπου του θρυλικού Μεξικανού επαναστάτη στρατηγού Πάντσο Βίγια, του Φρέντερικ Μίτσελ Χέτζες, συνοδεύει τον θετό πατέρα της σε έναν αρχαιολογικό χώρο που ανασκάφηκε για πρώτη φορά μόλις εννέα χρόνια νωρίτερα. Καθώς περπατά ανάμεσα στα ερείπια της ουσιαστικά θαμμένης ακόμη πόλης των Μάγια, ανακαλύπτει έναν κρύσταλλο από χαλαζία, το δεύτερο πιο διαδεδομένο ορυκτό στη φύση, ο οποίος παριστάνει ένα ανθρώπινο κρανίο διαστάσεων 13 εκατοστών ύψος, 18 μήκος και 13 πλάτος.
Πολλοί θα αμφισβητήσουν την αυθεντικότητα του ευρήματος, κάποιοι θα μιλήσουν για σκαλισμένο σε γερμανικό εργαστήριο βραζιλιάνικο κουάρτζ. Η Άννα Μίτσελ Χέντζες, η οποία θα πάρει το επώνυμο του ιερού πατέρα της, θα επιμείνει ως τον θάνατό της, στις 11 Απριλίου 2007 σε ηλικία 100 χρόνων, ότι αποτελεί εύρημά της. Ο ίδιος ο Μίτσελ Χέντζες θα γράψει το 1954 στην αυτοβιογραφία του ότι το κρανίο είναι τουλάχιστον 3.600 χρόνων και πως το χρησιμοποιούσε σε απόκρυφες τελετές ο Μέγας Αρχιερέας των Μάγια προκαλώντας θανάτους μ’ αυτό, κάτι που θα επαναλάβει η Άννα σε γράμμα της το 1970. Αλλά και για τους οπαδούς του New Age, το κρανίο αυτό σχετίζεται με απόκρυφους θρύλους σχετιζόμενους με την καταστροφή του κόσμου μας.
Κυριακή 18 Μαΐου 2008. Στις Κάννες προβάλλεται η νέα ταινία περιπέτειας του Στίβεν Σπίλμπεργκ «Indiana Jones and the Kingdom of the Crystall Skull», η τέταρτη της σειράς με ήρωα τον δεύτερο μεγαλύτερο κινηματογραφικό ήρωα όλων των εποχών, όπως τουλάχιστον τον κατέταξε το 2003 το American Film Institute, αρχαιολόγο, γλωσσολόγο και ιστορικό δρ Χένρι Ουόλτον «Ιντιάνα» Τζόουνς.
Η δράση της ταινίας εκτυλίσσεται γύρω από ένα κρυστάλλινο κρανίο εξωγήινης προέλευσης με μεγάλες παραφυσικές δυνάμεις. Το ύψος των εισπράξεων, που προσεγγίζει τα 800 εκατομμύρια δολάρια, και η κατάταξη της ταινίας στις 60 καλύτερες εισπράξεις όλων των εποχών παγκοσμίως δείχνουν ότι και ο ήρωας, αλλά και το θέμα της «αγγίζουν» το κοινό παίζοντας με τη φαντασία του. Έτσι, όντας μέρος αυτού του παγκόσμιου κοινού, αποφασίζω να ψάξω πληροφορίες για τον θρύλο αυτού του κρανίου. Όλες δε οι πληροφορίες αναφέρουν και το μέρος το οποίο είναι ταυτισμένο το κρυστάλλινο κρανίο κι αυτό είναι το Λουμπαντούν, το συγκρότημα αρχαίων μνημείων στον Νότο του Μπελίζ, στην Κεντρική Αμερική, όπου βρήκε η Άννα Μίτσελ Χέντζες το κρανίο - τοτέμ των new agers.
Στα νότια βαθύπεδα των Μάγια
Το Λουμπαντούν βρίσκεται στους πρόποδες των ορέων των Μάγια, στα λεγόμενα νότια βαθύπεδα των Μάγια, όπως αποκαλούν οι αρχαιολόγοι μια τεράστια έκταση η οποία απλώνεται από τη Χερσόνησο του Γιουκατάν του Μεξικού στα βόρεια μέχρι την κοιλάδα του Κοπάν της Ονδούρας στα νότια. Η δε ιστορία της ανασκαφής του Λουμπαντούν είναι από μόνη της μια περιπέτεια.
Έτος 730 μ.Χ. Ξεκινά εν μέσω της ύστερης κλασικής περιόδου των Μάγια, όπως θα χαρακτηριστεί αιώνες αργότερα η εποχή αυτή από τους αρχαιολόγους, η δημιουργία του Λουμπαντούν, η οποία θα διαρκέσει έως το 860.
1915. Ο 34χρονος Ρέιμοντ Μέργουιν, ανθρωπολόγος του δυναμικού του Μουσείου Πιμπόντι του Χάρβαρντ και εκ των πρωτοπόρων στην αρχαιολογία των Μάγια, ξεκινά να ανασκάπτει τα ερείπια του Ρίο Γκράντε στον Νότο της Βρετανικής Ονδούρας. Χαρτογραφεί τον χώρο και ανακαλύπτει τρεις σκαλιστούς δακτύλιους από το νότιο γήπεδο ποδοσφαίρου των Μάγια, τους οποίους και εξάγει στο Μουσείο Πιμπόντι. Το 1938 ο Αμερικανός ανθρωπολόγος, επιγραφολόγος και ερευνητής αρχαιολόγος των Μάγια Σιλβάνους Μόρλεϊ θα τα αναγάγει χρονικώς στη δεκαετία του 780.
1924. Ο 57χρονος ειδικός στις τροπικές νόσους γιατρός και ερασιτέχνης αρχαιολόγος Τόμας Ουίλιαμ Φράνσι Γκαν επισκέπτεται το μέρος το οποίο «βαπτίζει» Λουμπαντούν, ονομασία που σημαίνει «Ο τόπος των πεσμένων λίθων». Επιχειρεί να συνεχίσει τις ανασκαφές, στην προσπάθειά του αυτή όμως χρησιμοποιεί δυναμίτιδα προκειμένου να απομακρύνει τις πέτρες και τα χώματα και άθελά του προξενεί ζημιές.
1970. Ο Νόρμαν Χάμοντ, επικεφαλής ομάδας του Βρετανικού Μουσείου και του Μουσείου Πιμπόντι, συνεχίζει τις ανασκαφές. Πρόκειται για τη δεύτερη εμπλοκή του Μουσείου Πιμπόντι, το οποίο θα αποκομίσει οφέλη από τις ανασκαφές, καθώς τη συλλογή του κοσμούν ευρήματα που ανακαλύφθηκαν στο Λαμπαντούν.
1998. Το Τμήμα Αρχαιολογίας της κυβέρνησης του Μπελίζ σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ένωση εκπονεί και θέτει σε εφαρμογή ενός πρόγραμμα αποκατάστασης του αρχαιολογικού χώρου και τη δημιουργία Κέντρου Επισκεπτών.
Με το «chicken bus»
Πέμπτη 20 Φεβρουαρίου 2020, Πόλη του Μπελίζ. Ξεκινώ νωρίς το πρωί για να πάρω το λεωφορείο των 6.30 της james Bus Line, από αυτά τα τεράστια σχολικά που κυκλοφορούν σε όλη την Κεντρική Αμερική και που οι ξένοι τα ονομάζουν «chicken bus», με προορισμό τον απώτατο Νότο της πρώην Βρετανικής Ονδούρας και την Πούντα Γκόρντα. Φθάνω στην παραθαλάσσια πρωτεύουσα του διαμερίσματος Τολέδο των 6.500 κατοίκων λίγο μετά τις 12 το μεσημέρι. Ο ήλιος καίει και ταξί δεν υπάρχει ούτε για δείγμα. Κάπως όμως πρέπει να φθάσω στο Λουμπαντούν. Χάρη στην ιδέα που μου δίνει ο οδηγός του «chicken bus» που με έφερε, προλαβαίνω οριακά το μοναδικό λεωφορείο που τέτοια ώρα περνάει λίγο πιο κάτω, προς τη θάλασσα, για τα χωριά των Μάγια στα βορειοδυτικά και στην ενδοχώρα. Οι στάσεις είναι τέσσερις πριν το τέρμα στο Ίντιαν Κρικ και κατεβαίνω στην προτελευταία, το Σίλβερ Κρικ. Η άλλη επιλογή ήταν να κατέβω στο Σαν Μιγέλ, ακολούθησα όμως τη συμβουλή του οδηγού, ο οποίος μου είπε πως τέτοια ώρα και σε «low season» τουριστική περίοδο θα είχα περισσότερες πιθανότητες να βρω στο Σίλβερ Κρικ αγοραίο για το Λουμπαντούν. Έχοντας την τύχη με το μέρος μου, στο κατάστημα που μπαίνω να αγοράσω νερό βρίσκεται η σύζυγος του οδηγού του μοναδικού αγοραίου του χωριού. Το να ψάχνω στα τυφλά στο καταμεσήμερο κάτω από τον καυτό ήλιο και σε ώρα σιέστας οδηγό θα ήταν μάταιο. Έτσι, αφού κανονίζουμε το κόμιστρο, αναχωρούμε και σε λιγότερο από μισή ώρα φθάνουμε στον υπερυψωμένο αρχαιολογικό χώρο.
Το εισιτήριο κοστίζει 5 δολάρια, λογικό ποσό, και προμηθεύομαι και έναν χάρτη με περιεκτικό, πλην κατατοπιστικό κείμενο για το Λουμπαντούν.
Το μέρος είναι υποβλητικό, ανάμεσα σε πυκνή βλάστηση. Όσο φτάνει το βλέμμα βλέπω μόνο καταπράσινους λόφους με ψηλά δένδρα. Εδώ οι ντόπιοι γνωρίζουν μόνο δύο εποχές, υγρή και ξηρή. Το μεγαλύτερο διάστημα πάντως βρέχει και σ’ αυτό, όπως και στο γόνιμο έδαφος, οφείλονται όχι μόνο η πυκνή βλάστηση, αλλά και η πλούσια συγκομιδή κακάο και καλαμποκιού, των δύο προϊόντων δηλαδή που είναι συνυφασμένα με την παραγωγή και τη δίαιτα των Μάγια.
Τα γήπεδα των Μάγια
Το πρώτο αξιοθέατο που συναντώ εισερχόμενος στον αρχαιολογικό χώρο από τη βορειοανατολική πλευρά είναι το ένα από τα τρία γήπεδα ποδοσφαίρου των Μάγια, το Ανατολικό Γήπεδο, όπως το ονομάζουν οι αρχαιολόγοι. Το τμήμα στη βόρεια πλευρά είναι και το πιο υπερυψωμένο του Λουμπαντούν, 60 μετρά ψηλότερα από τις όχθες των ποταμών που το περιβάλλουν. Ακριβώς απέναντι, στο βορειοδυτικό άκρο, μετά από έναν υπερυψωμένο διάδρομο όπου έχει φυτρώσει χορτάρι, βρίσκεται το Δυτικό Γήπεδο. Περνάω δίπλα από τον διάδρομο, στη Μεγάλη Πλατεία ή Πλατεία 5. Η διάταξη του χώρου και το εμβαδόν καθιστούν πιθανή την εκδοχή ότι εδώ πουλούσαν τα προϊόντα τους οι αγρότες. Το εύλογο ερώτημα όμως που τίθεται από πολλούς συνίσταται στο πόσο πιθανό θα ήταν να ανεβαίνουν έμποροι και αγοραστές σε έναν λόφο για αγοράζουν και να πουλήσουν. Από εκεί κατευθύνομαι προς το δυτικότερο άκρο, την Πλατεία των Πεταλούδων ή Πλατεία 7. Από τα ευρήματα που ανακαλύφθηκαν οι αρχαιολόγοι συμπεραίνουν πως κάποια από αυτά προέρχονται από τουλάχιστον μία κατοικία. Περνώντας τρία ερειπωμένα κτίσματα, φθάνω στο πέμπτο κατά σειρά σημαντικό σημείο του αρχαιολογικού χώρου, την Πλατεία του Ιερού Βωμού. Η ιερότητα του χώρου δεν αποκλείει το μακάβριο στοιχείο. Κάθε άλλο, αφού πιστεύεται ότι εδώ τελούνταν ανθρωποθυσίες. Εκτός από την ιερή και τη μακάβρια όψη της, αυτή εδώ η τετράγωνη υπερυψωμένη πλατφόρμα - βωμός στη μέση μιας ευρείας έκτασης πλατεία καταπράσινης από το γρασίδι, έχει και τη μυστήρια, αφού σ’ αυτό το σημείο λέγεται ότι βρέθηκε το κρυστάλλινο κρανίο.
Με... έπαθλο τον αποκεφαλισμό
Τελευταίο σημείο που επισκέπτομαι είναι το Μεγάλο Γήπεδο όπως ονομάζεται. Είναι αξιοσημείωτο ότι σε καμία άλλη τοποθεσία των Μάγια δεν έχουν βρεθεί τρία γήπεδα. Εδώ όχι μόνο έπαιζαν ποδόσφαιρο με μια μπάλα από καουτσούκ βάρους 3 με 4 κιλών, άθλημα που τους ψυχαγωγούσε ήδη πριν από 3.000 χρόνια, αλλά και τιμούσαν θρησκευτικές παραδόσεις, αφού οι δύο ομάδες συμβόλιζαν την πάλη του φωτός με το σκότος. Η κυρίαρχη θεωρία θέλει μετά το τέλος του αγώνα να αποκεφαλίζεται ο αρχηγός της νικήτριας ομάδας κάτι που δεν θεωρούνταν «τιμωρία», αλλά τιμή. Πιστευόταν δηλαδή πως το θύμα τη ανθρωποθυσίας θεοποιούνταν. Έτσι εξηγούν αρχαιολόγοι παραστάσεις που δείχνουν τη στιγμή του αποκεφαλισμού να ξεπηδά από το κομμένο κεφάλι ένα ζεύγος φιδιών που συμβολίζουν τον θεό Κουκουλκάν, τον Φτερωτό Όφη, αφού «κουκ» στα γιουκατεκανί, που μιλούσαν στο Γιουκατάν του Μεξικού και το βόρειο Μπελίζ, σημαίνει φτερό, «κουκούλ» φτερωτό και «καν» φίδι. Δεν είναι όμως μόνο τα τρία γήπεδα ή το κρυστάλλινο κρανίο που καθιστούν το Λουμπαντούν τόσο ξεχωριστό. Είναι ακόμη είναι η αρχιτεκτονική του, με τα μεγάλα σε όγκο κτήρια σε σύγκριση με την έκτασή του και η παντελής έλλειψη στηλών. Όσο για τη ρυμοτομία του, αυτή ακολουθεί τον κανόνα που θέλει έναν κεντρικό τετράγωνο υπαίθριο χώρο γύρω από τον οποίο έχουν χτιστεί οι κατοικίες και τα θρησκευτικά, τελετουργικά και ιερά κτήρια.
Ενδιαφέρον όμως παρουσιάζουν και οι δύο πυραμίδες, τις οποίες συναντώ επιστρέφοντας στο σημείο εισόδου - εξόδου του αρχαιολογικού χώρου, οι οποίες έχουν μερικώς ανασκαφεί.
Ψαμμίτης και ασβεστόλιθος
Εντυπώσεις, σκέψεις, πληροφορίες και θεωρίες συχνά αντιφατικές δίνουν τροφή στη φαντασία. Τι ρόλο μπορεί να διαδραμάτιζε το Λουμπαντούν στον κόσμο των Μάγια; Το υπερυψωμένο έδαφος σημαίνει πως ήταν μια ακρόπολη; Είχε στρατηγικό αμυντικό χαρακτήρα ή ήταν εμπορικός κόμβος; Ποιοι ήταν αυτοί οι τεχνίτες που κατεργάζονταν με τόση μαεστρία τον ψαμμίτη και τον ασβεστόλιθο κόβοντάς τους με ειδική πέτρα, ώστε να συναρμολογούν τα τούβλα στις στρογγυλεμένες γωνίες των κτηρίων χωρίς να χρειάζονται λάσπη, μόνοι αυτοί στον κόσμο των Μάγια; Τι μας επιφυλάσσει το τμήμα του Λουμπαντούν, που είναι και το μεγαλύτερο, το οποίο δεν έχει ανασκαφεί; Τι παριστάνουν και τι λειτουργία είχαν οι πήλινες μικροσκοπικές φιγούρες που ανακαλύφθηκαν; Ή τα ειδώλια που σφυρίζουν, οι μυλόπετρες «μετάτες» και τα γουδοχέρια τα «μάνος», που, εκτός από την οικιακή χρήση τους, αποτελούσαν και κτερίσματα; Γιατί επελέγη ένα τεχνητά ανυψωμένο έδαφος ανάμεσα σε δύο ποτάμια, τον Κολούμπια και τον Ρίο Γκράντε, για να χτιστεί η πόλη; Ποια ήταν η οικονομική, πολιτική, στρατιωτική και θρησκευτική σημασία της; Ήταν τελικά ένα διοικητικό και εμπορικό κέντρο με θρησκευτική έδρα το γειτονικό Νιμ Λι Πούνιτ; Γιατί δεν βρέθηκαν επιγραφικές στήλες; Και βέβαια, τι κρύβει το μυστήριο του Κρυστάλλινου Κρανίου; Με τα ερωτήματα αυτά στη σκέψη παίρνω τον δρόμο της επιστροφής.
Στη μέση ο βωμός όπου λάμβαναν χώρα οι θρησκευτικές τελετές, πιθανότατα και οι ανθρωποθυσίες. Περιβάλλεται από το κτήριο «33» (δεξιά) ύψους 5 μέτρων, του οποίου η δομή δείχνει ότι κατασκευάστηκε σε δύο φάσεις, το ύψους 10 μέτρων κτήριο «10», που είναι και το υψηλότερο της περιοχής, και το κτήριο «12» (αριστερά) με τις περίτεχνα στρογγυλεμένες γωνίες του
Το μεγαλύτερο από τα τρία γήπεδα ποδοσφαίρου. Μετά τη λήξη του παιχνιδιού που συμβόλιζε τη μάχη φωτός και σκότους, ο αρχηγός των νικητών αποκεφαλιζόταν τελετουργικά και θεωνόταν ταυτιζόμενος με τον θεό Κουκουλκάν, τον Φτερωτό Όφι
Μετά από 10 ώρες στους δρόμους, 5 διαδρομές με «chicken buses» και Ι.Χ., κυνήγι με τους χρόνους και καλή τύχη, ικανοποιημένος που έφθασα αυθημερόν στο Λουμπαντούν
Στέρεες αντισεισμικές λιθοδομές με ξερολιθιές χωρίς λάσπη
Η κατίσχυση της φύσης
Στηρίξτε την έγκυρη και μαχητική ενημέρωση. Στηρίξτε την Αυγή. Μπείτε στο syndromes.avgi.gr και αποκτήστε ηλεκτρονική συνδρομή στο 50% της τιμής.
