Πολλές είναι οι φωνές που προειδοποιούν ότι η Ε.Ε. δεν πρέπει να επαναλάβει τις καθυστερήσεις ούτε τις ιδεολογικές αγκυλώσεις της προηγούμενης κρίσης, προκειμένου να υπάρξει μια συντονισμένη έξοδος από την -ούτως ή άλλως άνευ προηγουμένου- οικονομική κρίση που θα χτυπήσει όλους, προς όφελος όλων. Ίσως αυτήν τη φορά το μήνυμα να έχει ληφθεί
Ενώ η κρίση του κορωνοϊού μαίνεται ακόμα, η προσοχή των ιθυνόντων της Ε.Ε. όλο και περισσότερο στρέφεται στην επόμενη μέρα και στα οικονομικά “συντρίμμια” που θα έχει αφήσει πίσω της. Στη θεωρία συμφωνούν όλοι: πρέπει να γίνει “ό,τι χρειαστεί” προκειμένου να μειωθούν οι κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας. Στην πράξη, αυτό σημαίνει -τι άλλο;- δημόσιο χρήμα, επενδύσεις, κρατική στήριξη επιχειρήσεων και αγοράς εργασίας. Κι εκεί είναι που τα πράγματα δυσκολεύουν.
Ανάκαμψη σημαίνει αλληλεγγύη
Όπως έγινε σαφές από την τελευταία τηλεδιάσκεψη των Ευρωπαίων ηγετών, όταν τίθεται ζήτημα πραγματικά ριζοσπαστικών λύσεων (βλ. κορωνομόλογο), η συζήτηση επιστρέφει στην παραδοσιακή κόντρα μεταξύ του δημοσιονομικά πειθαρχημένου Βορρά και του σπάταλου Νότου.
Όμως, όπως επισημαίνουν παρατηρητές στις Βρυξέλλες, η τρέχουσα κρίση δεν μοιάζει με τη χρηματοπιστωτική κρίση της προηγούμενης δεκαετίας και η “δημοσιονομική αλληλεγγύη” μεταξύ των κρατών-μελών της Ε.Ε. είναι απαραίτητη για να γίνει εφικτή η πολυπόθητη ανάκαμψη.
"Η ανάλυση της τρέχουσας κρίσης με τα δεδομένα της χρηματοπιστωτικής κρίσης είναι λάθος” σημειώνει στην “Α” ο Ερίκ Μορίς, επικεφαλής του γραφείου Βρυξελλών του Ινστιτούτου Ρομπέρ Σουμάν, επισημαίνοντας, ωστόσο, ότι μας τη θυμίζει γιατί “ξαναβρίσκουμε την αντιπαράθεση Βορρά - Νότου”. “Κατά τύχη, τα κράτη που πλήττονται περισσότερο από την πανδημία είναι η Ιταλία και η Ισπανία, τα οποία ήταν στο επίκεντρο των ανησυχιών κατά τη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης. Η Ιταλία, η οποία θα χρειαστεί τα περισσότερα χρήματα για τη δημόσια και βιομηχανική της υποδομή, έχει συχνά κατηγορηθεί για κακή διαχείριση των οικονομικών της. Αλλά σήμερα το διακύβευμα είναι διαφορετικό. Πρόκειται για ένα εξωτερικό σοκ, ένα ζήτημα ζωής και θανάτου, και οι οικονομικές προκλήσεις θα είναι παρόμοιες για όλους” αναφέρει ο ίδιος.
Εκτίναξη χρέους σε Ισπανία και Ιταλία
Σε αυτό το σημείο, αξίζει να σημειωθεί ότι η ύφεση φέτος θα “χτυπήσει” όλες τις χώρες, με τις προβλέψεις να ξεπερνάνε κατά μέσο όρο το 10% για την Ευρωζώνη, γεγονός που θα αντικατοπτριστεί και στο δημόσιο χρέος των κρατών-μελών. Σύμφωνα με αναλύσεις του Ινστιτούτου Bruegel των Βρυξελλών, οι χώρες με σχετικά χαμηλά επίπεδα δημόσιου χρέους το 2019 -η Δανία, η Ολλανδία και η Γερμανία - θα διατηρήσουν τους δείκτες δημόσιου χρέους κάτω από το 100% του ΑΕΠ, ακόμη και στην περίπτωση συρρίκνωσης του ΑΕΠ κατά 20%, ωστόσο χώρες όπως η Ιταλία και Ισπανία θα εκτινάξουν το χρέος τους στο 152%-189% και στο 111% - 139%, αντίστοιχα, ανάλογα με την ύφεση.
Σ' αυτό λοιπόν συνίσταται η “έκρηξη” του Ιταλού πρωθυπουργού Τζουζέπε Κόντε την περασμένη εβδομάδα και η απαίτησή του για την έκδοση ευρωομολόγου, το αποτέλεσμα της οποίας θα ήταν μια πραγματική αμοιβαιοποίηση του κόστους της κρίσης μεταξύ των κρατών-μελών της Ε.Ε. και απόδειξη της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης. “Τα ευρωομόλογα είναι κάτι περισσότερο από ένα οικονομικό εργαλείο υπ' αυτές τις συνθήκες. Είναι μια εγγύηση ότι η στρατηγική εξόδου από την κρίση είναι συντονισμένη, ότι η πολιτική φιλοδοξία είναι κοινή καθώς επίσης ένα ισχυρό μήνυμα ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, την ώρα που οι πολίτες, ιδίως στην Ιταλία, είχαν το αίσθημα -εν μέρει δικαιολογημένο, αλλά μόνο εν μέρει- ότι έχουν εγκαταλειφθεί από την Ευρώπη” υπογραμμίζει ο Ε. Μορίς.
Την ίδια στιγμή, φαίνεται ότι από την τηλεσύνοδο κορυφής της προηγούμενης εβδομάδας και ενόψει του Eurogroup της Τρίτης, στο οποίο θα φανεί πού ακριβώς θα κάτσει η μπίλια, έχει σημειωθεί μια κάποια πρόοδος.
Τα "επικοινωνιακά" λάθη της Κομισιόν
Όσον αφορά την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αρχικά είχε δοθεί η εντύπωση ότι βρισκόταν στο στρατόπεδο των “βορείων”, προκαλώντας την έντονη αντίδραση της Ιταλίας. Τελικά όμως, έγιναν προσπάθειες να διορθωθούν κάποια λάθη τόσο σε επικοινωνιακό επίπεδο (δηλώνουν “ανοιχτοί” σε όλες τις επιλογές) όσο και σε ουσιαστικό έργο, μέσα από την πρόταση που κατέθεσε αυτήν την εβδομάδα για ένα νέο εργαλείο δανειοδότησης με σκοπό την προστασία των θέσεων εργασίας, ύψους μέχρι και 100 δισ. Ας μην ξεχνάμε επίσης και τη δήλωση της προέδρου, Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, ότι ο ευρωπαϊκός προϋπολογισμός θα γίνει το Σχέδιο Μάρσαλ της Ευρώπης.
Επιπλέον, και ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ΕSΜ), που πρόκειται να αποτελέσει όπως όλα δείχνουν το κύριο χρηματοδοτικό εργαλείο για τις τρέχουσες ανάγκες των κρατών-μελών μέσα από τις πιστωτικές γραμμές στήριξης, φαίνεται να ξεκαθαρίζει τη θέση του ότι οι όροι και οι προϋποθέσεις που θα συνοδεύουν ενδεχόμενα δάνεια δεν θα είναι αντίστοιχες των Μνημονίων.
Γιάννης Εμμανουηλίδης, διευθυντής ερευνών στο EPC: Βαδίζουμε προς συμβιβασμό με μείγμα μέτρων
“Έχουμε δει μια μετατόπιση. Ακόμα και στην Ολλανδία, δύο από τους τέσσερις κυβερνητικούς εταίρους έχουν διαφορετική άποψη. Στη Γερμανία διεξάγονται έντονες συζητήσεις και συντηρητικοί οικονομολόγοι ζητούν ένα ‘μπαζούκα’ για την αντιμετώπιση της κρίσης” σημειώνει ο Γιάννης Εμμανουηλίδης, διευθυντής ερευνών στο Κέντρο Ευρωπαϊκής Πολιτικής (EPC) των Βρυξελλών, επισημαίνοντας ότι τα πράγματα φαίνεται να οδεύουν προς ένα “συμβιβασμό”, δηλαδή ένα “μείγμα μέτρων”, όπου όμως η “δημοσιονομική αλληλεγγύη” θα καταλαμβάνει μεγάλο μέρος.
Για τον Γ. Εμμανουηλίδη, πάντως, όσον αφορά την ανάκαμψη, είναι λάθος να περιμένουμε ένα “μεγάλο Σχέδιο Μάρσαλ”, αλλά περισσότερο μια “συνδυαστική προσπάθεια για ένα συλλογικό Σχέδιο Μάρσαλ”, στην οποία θα έχει φυσικά ρόλο το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, όταν όμως αυτό συμφωνηθεί. Ο ίδιος επισήμανε ότι, παρ’ όλο που η Επιτροπή πρόκειται να επανέλθει με αναθεωρημένες προτάσεις για τον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της Ε.Ε. σύντομα, θα είναι δύσκολο κάτω από αυτές τις συνθήκες να υπάρξει ομοφωνία και επομένως να χρειαστεί η παράταση του υφιστάμενου προϋπολογισμού.
Σε κάθε περίπτωση, πολλές είναι οι φωνές που προειδοποιούν ότι η Ε.Ε. δεν πρέπει να επαναλάβει τις καθυστερήσεις ούτε τις ιδεολογικές αγκυλώσεις της προηγούμενης κρίσης, προκειμένου να υπάρξει μια συντονισμένη έξοδος από την -ούτως ή άλλως άνευ προηγουμένου- οικονομική κρίση που θα χτυπήσει όλους, προς όφελος όλων. Ίσως αυτήν τη φορά το μήνυμα να έχει ληφθεί.
