Live τώρα    
18°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
18 °C
15.1°C19.8°C
3 BF 56%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Σποραδικές νεφώσεις
16 °C
14.7°C17.0°C
1 BF 75%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
14.8°C17.1°C
3 BF 66%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
15 °C
14.8°C17.5°C
1 BF 58%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
14 °C
13.9°C16.9°C
0 BF 62%
Financial Times / H τραγωδία δύο προβληματικών υπερδυνάμεων
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Financial Times / H τραγωδία δύο προβληματικών υπερδυνάμεων

Του Μάρτιν Γουλφ

Η Ιστορία επιταχύνεται σε περιόδους κρίσεων. Η πανδημία μπορεί από μόνη της να μην αλλάξει τον κόσμο, αλλά θα επιταχύνει τις αλλαγές που βρίσκονταν ήδη σε εξέλιξη.

Μια τέτοια αλλαγή αφορά τη σχέση της Κίνας, της ανερχόμενης υπερδύναμης, με τις ΗΠΑ, τη σημερινή υπερδύναμη. Προκειμένου να είναι κανείς υπερδύναμη, δεν αρκεί μόνο η ωμή ισχύς, χρειάζονται και ηγετικές ικανότητες. Μετά από νίκες στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Ψυχρό Πόλεμο, οι ΗΠΑ ήταν ένας τέτοιος ηγέτης. Παρά την ανερχόμενη οικονομική της δύναμη, η Κίνα δεν είναι. Οι καιροί όμως αλλάζουν. Και ο κορωνοϊός ενδέχεται να επιταχύνει τη διαδικασία.

Ο Κισόρ Μαμπουμπάνι, πρώην διπλωμάτης από τη Σιγκαπούρη, έγραψε ένα ιδιαίτερα προκλητικό βιβλίο με θέμα τον αγώνα για κυριαρχία μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων υπό τον τίτλο “Η απάντηση”. Η απάντηση δεν έχει ακόμα δοθεί, υποστηρίζει. Όμως θα μπορούσε. Και ένας βασικός λόγος είναι τα αμερικανικά λάθη, που περιλαμβάνουν την εσφαλμένη αντίληψη πάνω στην κινεζική πραγματικότητα.

Ίσως το πιο σημαντικό συμπέρασμα που συνάγεται από την ανάλυσή του είναι πως η παγκόσμια επιρροή πηγάζει κυρίως από τις ίδιες τις επιλογές κάποιου. Τόσο η Κίνα όσο και οι ΗΠΑ έχουν κάνει μεγάλα σφάλματα. Ωστόσο, η αποτυχία των ΗΠΑ να δημιουργήσουν μια ευημερία με εκτεταμένη κατανομή στο εσωτερικό και οι πολεμοχαρείς ενέργειές τους στο εξωτερικό έχουν καθοριστική σημασία. Η χαοτική σημερινή προεδρία, που χαρακτηρίζεται από κακόβουλη ανικανότητα, είναι μόνο ένα από τα αποτελέσματα.

Τώρα έρχεται ο ιός, μια εξέλιξη που δεν εξετάζεται στο βιβλίο. Και ρίχνει ένα σκληρό φως στην ικανότητα και τη σοβαρότητα των υπερδυνάμεων. Έκανε το ίδιο για την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη (ή την απουσία της), την αποτελεσματικότητα των κρατών, την αστάθεια του χρηματοπιστωτικού τομέα και τη δυνατότητα παγκόσμιας συνεργασίας. Σε όλα αυτά, οι επιδόσεις των ΗΠΑ και της Κίνας έχουν ζωτική σημασία. Τι μάθαμε επομένως;

Από την αποσιώπηση στην επιτυχημένη αντίδραση

Ο νέος κορωνοϊός, που προκαλεί τόση κοινωνική και οικονομική αναταραχή, ξεκίνησε από την επαρχία Χουμπέι της Κίνας. Υπάρχουν λίγες αμφιβολίες ως προς αυτό. Το αμερικανικό Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας υποστηρίζει ότι προήλθε από νυχτερίδες. Με τραγική ανευθυνότητα οι τοπικές αρχές αποσιώπησαν την είδηση της μόλυνσης προκαλώντας καθυστέρηση τουλάχιστον τριών εβδομάδων στην αντίδραση. Αυτό οδήγησε τον ιό να εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο.

Στη συνέχεια, ωστόσο, το κινεζικό κράτος έλαβε αυστηρά μέτρα θέτοντας την επιδημία υπό έλεγχο στο Χουμπέι και σταματώντας την εξάπλωσή του στην Κίνα. Σε σχέση με τον πληθυσμό της χώρας το ποσοστό θνησιμότητας ήταν πολύ χαμηλό. Τόσο η αποσιώπηση των κακών νέων όσο και η έκταση της αντίδρασης είναι χαρακτηριστικά ενός καταπιεστικού, αλλά αποτελεσματικού κράτους.

Η επιτυχημένη αντίδραση στην επιδημία αναμένεται να έχει μεγάλο οικονομικό κόστος για την Κίνα. Το κράτος ενθάρρυνε όμως τους εργοδότες να κρατήσουν τους εργαζόμενούς τους παρέχοντας παράλληλα υποστήριξη στις επιχειρήσεις προκειμένου να το κάνουν. Η ανεργία στις πόλεις αυξήθηκε ελάχιστα. Η μεγαλύτερη ομάδα θυμάτων ήταν, όπως συνηθίζεται, οι εργαζόμενοι μετανάστες. Η Κίνα μπορεί τώρα να ξανανοίξει την οικονομία της, παρά τον κίνδυνο ενός δεύτερου κύματος της επιδημίας εάν το κάνει.

ΗΠΑ: Τραμπ και προβληματικό σύστημα Υγείας

Οι ΗΠΑ είχαν τους δικούς της τρόπους άρνησης, με πρωταίτιο τον ίδιο τον Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, σε συνδυασμό με τεράστια σφάλματα στη συγκέντρωση εξοπλισμού και στον εντοπισμό πιθανών κρουσμάτων. Οι μολύνσεις επεκτείνονται με ανησυχητική ταχύτητα σε όλη τη χώρα. Και η κατάσταση θα μπορούσε να γίνει ακόμα χειρότερη - η Ιταλία και η Ισπανία έχουν δείξει πόσο χειρότερη. Όμως οι ΗΠΑ έχουν το επιπρόσθετο μειονέκτημα ενός προβληματικού συστήματος Υγείας.

Οι ΗΠΑ, όπως και άλλες πλούσιες χώρες, έχουν τώρα αντιδράσει επιβάλλοντας την “κοινωνική απομάκρυνση”, παρότι ο κ. Τραμπ την παρέτεινε με απροθυμία και το πακέτο οικονομικής βοήθειας των 2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων δεν είναι, σύμφωνα με τον Ρόμαν Φράιντμαν του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκη, ούτε επαρκές, με δεδομένο το μέγεθος της αμερικανικής οικονομίας, ούτε στοχεύει σωστά.

Μόλις το ένα εικοστό του ποσού πηγαίνει στα νοσοκομεία, ενώ στους "ριγμένους" περιλαμβάνονται και οι τοπικές αρχές. Και το χειρότερο, όπως υποστηρίζει ο βετεράνος ακτιβιστής κατά της διαφθοράς Φρανκ Βογκλ, είναι ότι ένα κονδύλι ύψους 500 δισεκατομμυρίων για τις μεγάλες επιχειρήσεις είναι πιθανό να βρίσκεται υπό τον έλεγχο μόνο του κ. Τραμπ χωρίς να απαιτείται η συγκατάθεση του Κογκρέσου.

Οι αρχές της δημοκρατίας και της ατομικής ελευθερίας που βρίσκονται στα θεμέλια του αμερικανικού συστήματος παραμένουν ελκυστικές σε μεγάλο μέρος του κόσμου παρά τη διεθνή άνοδο του αυταρχικού λαϊκισμού. Το σφρίγος της ιδιωτικής τους οικονομίας θα μπορούσε να μας σώσει όλους. Ωστόσο, σήμερα οι ΗΠΑ χάνουν τις εντυπώσεις σε ό,τι αφορά τη στοιχειώδη αποτελεσματικότητα έχοντας ήδη τραυματιστεί από τους μάταιους πολέμους τους και τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-2009.

Η απουσία κεντρικού κρατικού μηχανισμού

Ορισμένοι κρατικοί θεσμοί, ιδίως η Κεντρική Τράπεζα, παραμένουν προς το παρόν αποτελεσματικοί. Όμως ποιος γνωρίζει τι θα μπορούσε να συμβεί κατά τη διάρκεια μιας δεύτερης θητείας του Τραμπ; Εκείνο όμως που πραγματικά έχει σημασία είναι ο κεντρικός κρατικός μηχανισμός. Και σε καιρούς κρίσης η απουσία του μπορεί να αποδειχτεί καταστροφική. Όλοι πλέον βλέπουν μια κυβέρνηση που αντιμάχεται την επιστήμη και τις ίδιες τις υπηρεσίες της.

Οι αδυναμίες αυτές πληρώνουν όσους από εμάς πιστεύουμε στη φιλελεύθερη δημοκρατία: ενισχύουν την ιδέα ότι ένα αυταρχικό κράτος είναι αποτελεσματικότερο. Ο θάνατος όμως της σοβαρότητας και της αποτελεσματικότητας σε κράτη του πυρήνα της Δύσης θα είχε ακόμα μεγαλύτερη σημασία. Η πανδημία αποτελεί και μια παγκόσμια ηθική πρόκληση. Για την αντιμετώπισή της απαιτούνται η διαχείριση του οικονομικού σοκ, η σταθεροποίηση της οικονομίας και η βοήθεια των αδυνάτων. Οι ΗΠΑ οφείλουν να παίξουν σημαντικό ρόλο. Δεν υπάρχει εναλλακτική γι’ αυτόν τον ρόλο.

Η πανδημία μας υπενθύμισε ότι κανείς δεν είναι απομονωμένος. Όπως υποστηρίζει ο Γκόρντον Μπράουν, “μέσα από την κρίση θα πρέπει να προέλθουν μεταρρυθμίσεις στη διεθνή αρχιτεκτονική και ένα εντελώς νέο επίπεδο διεθνούς συνεργασίας”.

Για να συμβεί αυτό, κάποια κράτη θα πρέπει να ηγηθούν. Κάθε παγκόσμια τάξη βασίζεται στη συνεργασία των ισχυρών κρατών. Η Κίνα και οι ΗΠΑ δεν αρκεί μόνο να δράσουν. Πρέπει να δράσουν από κοινού αναγνωρίζοντας τα πολλά κοινά συμφέροντά τους και παραμερίζοντας τις σημαντικές τους διαφορές.

Αν όχι εμείς, τότε ποιος; Κι αν όχι τώρα, τότε πότε;

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL