Live τώρα    
19°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
19 °C
16.2°C20.7°C
2 BF 53%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
17 °C
15.2°C17.7°C
1 BF 74%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
14.8°C16.6°C
3 BF 68%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
17 °C
16.0°C18.0°C
2 BF 59%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
15.9°C15.9°C
0 BF 55%
Financial Times / Νέα συνδικάτα εναντίον νέας οικονομίας
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Financial Times / Νέα συνδικάτα εναντίον νέας οικονομίας

Της Μπέιθαν Στέιτον, Λονδίνο

Η Λορέτα Γιούνσι εργαζόταν ως καθαρίστρια στο νοσοκομείο Σεντ Μέρι του κεντρικού Λονδίνου για 12 χρόνια όταν γράφτηκε σε ένα νέο σωματείο και συμμετείχε στην πρώτη της απεργία. Για εννιά μέρες, τον περσινό Οκτώβριο, μαζί με τους συναδέλφους της, εργαζόμενους στην εργολαβική εταιρία Sodexo, στέκονταν έξω από το νοσοκομείο κρατώντας ένα πλακάτ που έγραφε: "Δεν είμαστε η βρομιά που καθαρίζουμε".

Οι απεργοί χτυπούσαν τύμπανα και είχαν εγκαταστήσει μικροφωνική για να καταγγείλουν τους χαμηλούς μισθούς τους μετατρέποντας συχνά τη διαμαρτυρία σε γιορτή με φαγητό και μουσική. Και τελικά εισέβαλαν στη συνεδρίαση του διοικητικού συμβουλίου για να υποστηρίξουν τα αιτήματα τους. "Χτυπούσαμε την πόρτα ξανά και ξανά αλλά κανείς δεν μας έδινε σημασία" δηλώνει. "Αν όμως κάνεις πραγματικό θόρυβο, τότε θα σ' ακούσουν".

Οι καθαρίστριες του Σεντ Μέρι ανήκουν στο σωματείο Ενωμένες Φωνές του Κόσμου, (United Voices of the World - UVW), ένα νέο συνδικάτο που αποτελείται κυρίως από επισφαλείς μετανάστες εργαζόμενους. Η ένωση βρίσκεται σήμερα στην καρδιά ενός κινήματος που διαταράσσει τη συνηθισμένη συνδικαλιστική οργάνωση.

Οι κινητοποιήσεις τους είναι κεφάτες, θορυβώδεις, συγκρουσιακές και ασυμβίβαστες. Έπειτα από την απεργία της Γιούνσι και των συναδέλφων της, το ταμείο του NHS που διευθύνει το νοσοκομείο παρουσίασε ένα σχέδιο που προέβλεπε την αύξηση του ωρομισθίου από 8,21 λίρες σε 10,75 λίρες και απέφυγε να ανανεώσει την εργολαβία. Τα μέλη του σωματείου περιμένουν τώρα την ικανοποίηση του βασικού τους αιτήματος: τη μονιμοποίησή τους. Αν δεν γίνει αυτό, υπόσχονται να κατέβουν σε νέα απεργία.

Τα νεοσύστατα σωματεία αποτελούν αντανάκλαση ισχυρών τάσεων που διαμορφώνονται σε σύγχρονες οικονομίες όπως η βρετανική. Όσο οι επισφαλείς και προσωρινές δουλειές κερδίζουν έδαφος, ιδίως ανάμεσα στους μετανάστες και τους νέους, προκύπτουν νέες ομάδες για να αντιμετωπίσουν τη ζήτηση για εργασιακούς χώρους με λιγότερα μέτρα προστασίας. Και αναγκάζουν τα καθιερωμένα συνδικάτα να αγωνίζονται να προστατεύσουν την επικράτειά τους.

Από την ίδρυση του, το 2014, το UVW έχει οργανώσει είκοσι εργασιακούς χώρους και κερδίσει συλλογικές συμβάσεις, μισθολογικές αυξήσεις ή αναρρωτικές άδειες σε οργανισμούς όπως ο όμιλος της Daily Mail, το Royal Borough of Kensington and Chelsea και το London School of Economics.

200 νέα μέλη κάθε μήνα

Διαθέτει σήμερα περισσότερα από 3.000 μέλη και υποστηρίζει ότι προσελκύει 200 νέα κάθε μήνα. Η αδελφή Ένωση Ανεξάρτητων Εργατών Ηνωμένου Βασιλείου (Independent Workers’ Union of Great Britain - IWGB) έχει 4.800 μέλη. Η τελευταία έχει αμφισβητήσει στα δικαστήριο τον χαρακτηρισμό των οδηγών της Uber ως "συνεταίρων" και έχει κερδίσει αυξήσεις όπως και την αναγνώριση δικαιωμάτων για ενώσεις ταχυμεταφορέων.

Ο Τζέισον Μόγιερ-Λι, γενικός γραμματέας του IWGB, υποστηρίζει ότι συνδικάτα όπως το δικό του έχουν τεράστιες προοπτικές. "Ο κόσμος διψά για εκπροσώπηση και θέλει να αλλάξει τις συνθήκες κάτω από τις οποίες εργάζεται" δηλώνει.

Η ενέργεια αυτών των μικρών, συγκρουσιακών ενώσεων διαδέχεται δεκαετίες παρακμής των καθιερωμένων συνδικάτων στους χώρους δουλειάς - ακόμη και αν τα μεγαλύτερα συνδικάτα κέρδισαν ξανά κάποια επιρροή στο Εργατικό Κόμμα τα τελευταία χρόνια. Το 2018, 23,4% των εργαζομένων στο Ηνωμένο Βασίλειο ανήκαν σε συνδικάτα, σχεδόν τα μισά από το απόγειο του 1979.

Την ίδια ώρα, η ανάδυση ασταθών συμβάσεων όπως εκείνες που προσφέρουν οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην οικονομία διαμοιρασμού μεταμόρφωσε τον κόσμο της εργασίας. Η βρετανική εργατική συνομοσπονδία (TUC) εκτιμά ότι ένας στους εννέα εργαζόμενους στη χώρα -3,8 εκατομμύρια άτομα- έχουν σήμερα επισφαλείς θέσεις εργασίας, συμπεριλαμβανομένων συμβάσεων μηδενικών ωρών, ή είναι αυτοαπασχολούμενοι με χαμηλή αμοιβή.

Παρότι οι νέες συνδικαλιστικές ενώσεις έχουν σημειώσει σημαντικές επιτυχίες, αντιμετωπίζουν σήμερα προκλήσεις τόσο από από την πλευρά των εργοδοτών της νέας οικονομίας όπως η Uber και η Deliveroo, που έχουν προσπαθήσει να εμποδίσουν τη συνδικαλιστική οργάνωση και να αρνηθούν το καθεστώς του εργαζόμενου, όσο και από τα καθιερωμένα συνδικάτα που παραμένουν καχύποπτα για την τακτική τους. Αμφότεροι οι παράγοντες θα μπορούσαν να ανακόψουν την εξάπλωσή τους.

Ο Μάικλ Ντούλεϊ εκπρόσωπος του GMB, ενός σωματείου με ιστορία 130 χρόνων και 630.000 μέλη, σημειώνει ότι το συνδικάτο του προσπαθεί εδώ και χρόνια να στρατολογήσει μέλη από το νοσοκομείο Σεντ Μέρι. Πιστεύει πως το UVW κινήθηκε υπερβολικά γρήγορα παρά τους σοβαρούς κινδύνους: τα χαμένα μεροκάματα και την πιθανότητα αποθάρρυνσης έπειτα από μια αποτυχημένη εκστρατεία. "Πρώτα σχηματίζεις τον στρατό σου και μετά περνάς στην επίθεση" τονίζει.

Το πρεκαριάτο

Το "πρεκαριάτο", ένας όρος που οφείλεται στον οικονομολόγο Γκάι Στάντινγκ, διαθέτει ελάχιστα αν όχι καθόλου εργασιακά δικαιώματα. Τα μέλη του εργάζονται με συμβάσεις ορισμένου χρόνου και αμείβονται ελάχιστα. Είναι πάντα σε επιφυλακή και δεν διαθέτουν την παραμικρή εγγύηση για την εργασία τους. Είναι επίσης λιγότερο πιθανό να οργανωθούν συνδικαλιστικά.

Τα μέλη των βρετανικών παραδοσιακών συνδικάτων παίρνουν μισθούς μέσου επιπέδου, καλύπτουν θέσεις πλήρους απασχόλησης και το 77% τους ξεπερνά σε ηλικία τα 35. Στις χώρες του ΟΟΣΑ, η συμμετοχή στα συνδικάτα έχει υποχωρήσει από το 30% στο 16% από το 1985. Και οι άνθρωποι σε "μη καθιερωμένες" θέσεις εργασίας έχουν 50% λιγότερες πιθανότητες να γίνουν μέλη από τους άλλους εργαζόμενους.

Τα μεγαλύτερα βρετανικά συνδικάτα προσπαθούν να αντεπεξέλουν στις απαιτήσεις αυτού του μεταβαλλόμενου κόσμου. Πέρσι, το GMB εξασφάλισε έμμισθες άδειες, βελτιωμένες δομές πληρωμής και εκπροσώπηση για τους ταχυμεταφορείς του Hermes.

Η κ. Γιούνσι, ωστόσο, πιστεύει ότι τα μεγάλα συνδικάτα κάνουν ελάχιστα για τους καθαριστές, ακόμη και αν αποτελούν μέλη τους. "Δεν κάνουν συνελεύσεις" δηλώνει. "Απλώς παίρνουν τα λεφτά του κόσμου και εξαφανίζονται". Ο κ. Ντούλεϊ υποστηρίζει ότι αυτό "δεν είναι ακριβές" υποστηρίζοντας πως το GMB εργάζεται στο παρασκήνιο για να χτίσει ισχυρές δομές συμμετοχής που θα δώσουν νικηφόρους αγώνες.

Όμως την απογοήτευση, της κ. Γιούνσι συμμερίζονται πολλοί ακτιβιστές. Ο συνιδρυτής της UVW Πέτρος Ελία τονίζει ότι δημιούργησε ένα νέο συνδικάτο επειδή τα παλαιά δεν άλλαζαν την προσέγγισή τους απέναντι στους εργαζόμενους που βρίσκονται πέραν των παραδοσιακών κλάδων.

Εργαζόμενοι όπως η κ. Γιούνσι αντιμετωπίζουν σοβαρές προκλήσεις όταν επιχειρούν να οργανωθούν. Εργάζονται συχνά σε αποκομμένες περιοχές σε προχωρημένες ώρες. Και η μοναδική επαφή με τον εργοδότη τους γίνεται συχνά μέσω μιας εφαρμογής κινητού. Πολλοί μετανάστες μιλούν ελάχιστα αγγλικά και δουλεύουν σε περισσότερες από μία δουλειές.

Το UVW και το IWGB προσάρμοσαν την τακτική τους στην εργατική δύναμη του πρεκαριάτου. Έχουν στήσει πάγκους για πρωινό, όπου οι καθαριστές πίνουν καφέ και συναντούν συναδέλφους όταν τελειώνουν τη βάρδια τους στις 7 το πρωί.

Οι συναντήσεις τους δεν περιλαμβάνουν μόνο συνελεύσεις αλλά επίσης μαθήματα γλώσσας, απασχόληση παιδιών, μουσική, φαγητό, παιχνίδια και νομικές συμβουλές. Οι απεργίες τους είναι πολύχρωμες και θορυβώδεις, συνήθως με μουσική υπόκρουση από τη Λατινική Αμερική και κόκκινους καπνούς από καπνογόνα. Οι ομιλίες γίνονται με μετάφραση στα ισπανικά, ενώ τα μέλη ενθαρρύνονται να συμμετάσχουν αμέσως.

Διακρίνονται επίσης για την ασυμβίβαση στάση τους. Αμφότερα τα σωματεία καλούν γρήγορα σε απεργία, συχνά με επαναλαμβανόμενες κινητοποιήσεις στις οποίες συμμετέχουν εκατοντάδες εργαζόμενοι και διαδηλώσεις που κινούν το ενδιαφέρον των κοινωνικών δικτύων, ασκώντας έτσι σοβαρή δημόσια πίεση στον εργοδότη.

Το ΙWGB συχνά προσφεύγει και στα δικαστήρια. Το 2016 ανάγκασε την Uber να σταματήσει να χαρακτηρίζει τους εργαζομένους της ως ανεξάρτητους συνεργάτες. "Λέμε στους εργαζόμενους ότι πρέπει να αναλάβουν δράση, σοβαρή δράση, παρατεταμένη δράση μέχρι να κερδίσουν" δηλώνει ο κ. Ελία. "Τα αιτήματά μας δεν είναι διαπραγματεύσιμα. Θέλουμε ό,τι ακριβώς ζητάμε".

Η Uber, που έχει καταθέσει έφεση στο Ανώτατο Δικαστήριο, υποστηρίζει πως "οι οδηγοί είναι στην καρδιά της υπηρεσίας της και η εταιρεία καταβάλλει κάθε προσπάθεια να κάνει την εμπειρία τους καλύτερη", ενώ η Deliveroo υποστηρίζει πως "οι μεταφορείς μας έχουν ισχυρή φωνή μέσα στην επιχείρηση και το ευέλικτο μοντέλο μας βασίζεται στην ανταπόκρισή τους".

Διαφορετικά από τα παραδοσιακά συνδικάτα

Ο δρόμος της αντιπαράθεσης σημαίνει ότι οι διαπραγματεύσεις έχουν διαφορετική μορφή από εκείνη των παραδοσιακών συνδικάτων. Τόσο το IWGB όσο και το UVW δεν έχουν ξεκαθαρίσει τη θέση τους απέναντι στις επιχειρηματικές συμβάσεις που υποχρεώνουν τους εργοδότες να διαπραγματεύονται απευθείας με το σωματείο: μέχρι τώρα έχουν υπογράψει μόλις δύο από αυτές. O κ. Ελία τις περιγράφει ως "περισπασμό" που οδηγεί στον περιορισμό της έντονης πίεσης, που αναγκάζει τα αφεντικά να καθίσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Τα καθιερωμένα συνδικάτα βρίσκουν ανησυχητική αυτή την επιθετική προσέγγιση. Η Μπέκι Ράιτ του think-tank Unions21 δηλώνει ότι τα συνδικάτα που δεν δέχονται τις επιχειρηματικές συμβάσεις και επιλέγουν πάντοτε την αντιπαράθεση θέτουν τα μέλη τους σε κίνδυνο. "Οι συλλογικές διαπραγματεύσεις είναι σημαντικές. Αν θέλεις να έχεις μια μακροπρόθεσμη προσέγγιση, τότε δεν μπορείς να τις αποφύγεις" σημειώνει.

Οι διαφορετικές μέθοδοι παράγουν εντάσεις. Στο Πανεπιστημιακό Κολέγιο του Λονδίνου (UCL), το IWGB εκπροσωπεί εκατοντάδες καθαριστές και φύλακες, ωστόσο οι εργοδότες αρνούνται να διαπραγματευτούν μαζί του επιλέγοντας να συνομιλούν μόνο με το αναγνωρισμένο συνδικάτο Unison.

Όταν το IWGB διοργάνωσε απεργίες τον Οκτώβριο, ζητώντας το τέλος των ανισοτήτων στα επιδόματα μόνιμου και έκτακτου προσωπικού, το UCL ανήγγειλε ότι θα ικανοποιήσει το αίτημα μέσα σε δύο χρόνια. Όταν όμως το IWGB διακήρυξε τη νίκη του, το Unison και το UCL ανακοίνωσαν ότι οι αλλαγές ήταν αποτέλεσμα των μεταξύ τους διαπραγματεύσεων χωρίς να αναφερθούν στο μικρότερο συνδικάτο και την πίεση που άσκησε.

"Το Unison δεν σήκωσε πότε του πλακάτ εδώ" δηλώνει ο φύλακας Ανταμ Λούνατ. "Ασχολούνται μόνο με συναντήσεις, συζητήσεις και γεύματα". Ο συνάδελφός του Μπέντορ Ανσα-Ούτου συμφωνεί. Το νέο σωματείο, τονίζει, "θεωρείται λίγο πιο ριζοσπαστικό", γι’ αυτό και έχει "περιθωριοποιηθεί". Ελπίζει ότι το πανεπιστήμιο θα διαπραγματευτεί τελικά απευθείας με το IWGB, που διεκδικεί τη μονιμοποίηση των εκτάκτων.

Ο Μόγιερ-Λι του IWGB τονίζει πως το αμερικανικό σωματείο Δικαιοσύνη για τους Καθαριστές (Justice for Janitors) ήταν πηγή έμπνευσης για τα νέα συνδικάτα του Λονδίνου. Το αμερικανικό κοινωνικό κίνημα χρησιμοποίησε τακτικές όπως ο αποκλεισμός δρόμων και δημαρχείων για να κερδίσει σημαντικές αυξήσεις και βελτίωση των εργασιακών συνθηκών τη δεκαετία του 1990.

"Δεν θα κερδίζαμε αν κινούμασταν πάντα στο πλαίσιο του νόμου" δηλώνει ο Στήβεν Λέρνερ, που ξεκίνησε το σωματείο ως παρακλάδι του Services Employees International Union, ενός μεγαλύτερου συνδικάτου.

Στο νοσοκομείο Σεντ Μέρι, η κ. Γιούνσι, που άρχισε να διοργανώνει κινητοποιήσεις λίγους μήνες αφότου εντάχθηκε στο σωματείο, δηλώνει ότι λατρεύει τα συνδικαλιστικά της καθήκοντα. "Είμαστε πια οικογένεια. Όταν υπάρχει απογοήτευση τη μοιραζόμαστε σαν ομάδα" λέει. "Αισθάνομαι ότι δουλεύω με το σωματείο. Η δουλειά μου δεν είναι πια βαρετή. Είναι κοινωνική ζωή".

Η άμεση δράση συσπειρώνει

Σύμφωνα με τον κ. Ελία, τα νέα συνδικάτα θέλουν πάντοτε να δείξουν ότι οι επισφαλείς εργαζόμενοι έχουν τη δύναμη να βελτιώσουν τις δικές τους συνθήκες εργασίας όπως και των άλλων. Ίσως το πιο σημαντικό, κατά την άποψή του, είναι το γεγονός ότι η άμεση δράση τούς ενώνει με τους υπόλοιπους εργαζόμενους.

Όταν οι εργαζόμενοι στο Σεντ Μέρι κατέβηκαν πέρσι σε απεργία, το έκαναν σε συντονισμό με άλλους χαμηλόμισθους στο υπουργείο Δικαιοσύνης, το ITV, το Channel 4 και το Πανεπιστήμιο του Γκρίνουιτς. Όταν, το 2017, το IWGB πήγε την Uber στα δικαστήρια, ζήτησε τη στήριξη άλλων επισφαλών εργαζομένων καλώντας τους σε κινητοποιήσεις.

Με τα μέλη των νέων συνδικάτων ενώνονται συχνά εργαζόμενοι από άλλους τομείς. Το UVW συγκρότησε πρόσφατα παρακλάδια για εργαζόμενους στους τομείς της αρχιτεκτονικής, της νομικής καθώς και της βιομηχανίας του σεξ. Το IWGB έκανε το ίδιο για τους νοσηλευτές και τους παραγωγούς βιντεοπαιχνιδιών.

Καθώς δεν υπάρχει έλλειψη από πιθανά μέλη στο κακοπληρωμένο και ασταθές εργασιακό περιβάλλον, η συμμετοχή και στα δύο συνδικάτα θα μπορούσε να αυξηθεί σημαντικά. Αυτό θα τα αναγκάσει, με τη σειρά τους, να εξετάσουν νέα προβλήματα και εργασιακές σχέσεις, κάτι που αναμένεται να επιδράσει στην ανάπτυξή τους.

Ο Τζέιμι Γούντκοκ, πανεπιστημιακός που ερευνά την επισφαλή απασχόληση, είναι μέλος τόσο του IWGB όσο και του UCU, ενός μεγαλύτερου συνδικάτου για τους εκπαιδευτικούς. Πιστεύει ότι σωματεία όπως το UVW αποτελούν "εργαστήρια" στα οποία τα μέλη αναλαμβάνουν ρίσκα και αμφισβητούν το στάτους κβο.

Τον Νοέμβριο, δεκάδες χιλιάδες μέλη του UCU κατέβηκαν σε απεργία σε πανεπιστημιακά ιδρύματα της Βρετανίας για τις συντάξεις και τις αυξημένες ώρες εργασίας. Την τελευταία μέρα της απεργίας, οι πανεπιστημιακοί, οργισμένοι από τις χαμηλές αμοιβές, τις ασταθείς συμβάσεις και τις υπερωρίες, συμμετείχαν στην ίδια πικετοφορία με τους φύλακες και τους καθαριστές. "Δείχνει στους ανθρώπους ότι μπορούν να κάνουν πράγματα στη δουλειά τους" σημειώνει ο κ. Γούντκοκ για τα νέα συνδικάτα. "Είναι ένα ισχυρό παράδειγμα ότι όλοι μας μπορούμε να το κάνουμε".

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL