Live τώρα    
18°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
14.5°C19.6°C
3 BF 59%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Σποραδικές νεφώσεις
16 °C
13.5°C17.7°C
1 BF 73%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
14.3°C16.6°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
16 °C
14.8°C18.0°C
1 BF 58%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
16.3°C16.3°C
1 BF 65%
LE MONDE / Ευρωπαϊκό καταφύγιο για τα δίκτυα των γκιουλενιστών
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

LE MONDE / Ευρωπαϊκό καταφύγιο για τα δίκτυα των γκιουλενιστών

Καθώς συνεχίζονται οι διώξεις οπαδών και στελεχών του κινήματος του Φετουλάχ Γκιουλέν, το οποίο βρισκόταν πίσω από το πραξικόπημα του 2016 εναντίον του Ερντογάν, εκείνοι αναζητούν την ασφάλεια στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Της Ariane Bonzon*

Σουσαμένιο κουλούρι, αγγούρι, μαύρες ελιές και «μενεμέν» (καγιανάς): μπορεί το πρωινό να είναι τουρκικό, βρισκόμαστε όμως σε μια τυπικά βρετανική αστική μονοκατοικία στα βόρεια προάστια του Λονδίνου. Ο Μουσταφά Γιεσίλ, ο πενηντάχρονος οικοδεσπότης μας, είναι μία από τις τέσσερις προσωπικότητες-φυγάδες για τις οποίες η Τουρκία έχει καταθέσει αίτημα έκδοσης. Όταν ο Τούρκος πρωθυπουργός Μπιναλί Γιλντιρίμ επισκέφθηκε το Ηνωμένο Βασίλειο, το 2017, ζήτησε από την τότε πρωθυπουργό Τερέζα Μέι να παραδώσει τους φυγάδες στην Τουρκία. Η ισλαμοεθνικιστική εξουσία της Άγκυρας τους συνδέει με την «τρομοκρατική οργάνωση των οπαδών του Φετουλάχ Γκιουλέν» (FETΟ). Έτσι αποκαλεί το κίνημα που συγκροτήθηκε γύρω από τον αυτοεξόριστο στην Πενσιλβάνια των ΗΠΑ ιμάμη, τον οποίο κατηγορεί ότι υπέθαλψε το αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 2016.1 Ο Γιεσίλ ανήκει στα ελάχιστα άτομα που βρίσκονται σε άμεση επαφή με τον Χόκα Εφέντη (τον «Δάσκαλο», αυτός είναι ο γεμάτος σεβασμό τίτλος που αποδίδεται στον Γκιουλέν) και είναι εξουσιοδοτημένος να μιλάει εξ ονόματός του.

Ο Γιεσίλ, με απαράμιλλο οργανωτικό και αρχηγικό ταλέντο, διαθέτει το τυπικό προφίλ των επαγγελματικών στελεχών στα οποία στηρίζεται το Χιζμέτ («Υπηρεσία»: έτσι αποκαλούν οι γκιουλενιστές το κίνημά τους). Το οποίο, σύμφωνα με την Καλιφορνέζα πανεπιστημιακό Σοφία Πάντυα, αριθμεί δέκα εκατομμύρια οπαδούς ανά τον κόσμο. Στα τέλη της δεκαετίας του 1970, ο Γεζίλ σπούδασε θεολογία στο Πανεπιστήμιο του Μαρμαρά στην Κωνσταντινούπολη και στη συνέχεια έγινε καθηγητής Θρησκευτικών. Μόλις το 1983 ανακάλυψε «με συγκίνηση που ποτέ δεν ένιωσε ξανά» τα κηρύγματα του Γκιουλέν, ο οποίος εντάσσεται στην παράδοση του Σαΐντ Νουρσί (1878-1960), ενός Κούρδου ιερωμένου των αρχών του 20ού αιώνα, επηρεασμένου από τον σουφισμό. Σήμερα είναι ένας Αμπί («Μεγάλος Αδελφός») και επικεφαλής του Χεγιέτ («Συμβουλίου»): διευθύνει το ευρωπαϊκό τμήμα της κοινότητας και συντονίζει τους ιμάμηδές της στη Γηραιά Ήπειρο, όπου πλέον οι γκιουλενιστές αναζητούν καταφύγιο.

Αλλαγή δεδομένων

Τα δεδομένα έχουν πια αλλάξει. Αρχικά, το Χιζμέτ υπήρξε σύμμαχος του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος ανήλθε στην εξουσία με τις βουλευτικές εκλογές του 2002. Δρώντας στους κόλπους της Δικαιοσύνης και της αστυνομίας, οι γκιουλενιστές τού επέτρεψαν -κυρίως χάρη σε χαλκευμένα αποδεικτικά στοιχεία, σε αυθαίρετες συλλήψεις και σε σταλινικού τύπου δίκες- να μειώσει την επιρροή του ελιτίστικου, εθνικιστικού, κοσμικού, ρεπουμπλικανικού2 και κεμαλικού κατεστημένου, αλλά και να εξοβελίσει τον στρατό από τον χώρο της πολιτικής. Πλέον όμως, το κίνημα έχει μετατραπεί στον κυριότερο εχθρό της τουρκικής εξουσίας.3 Την περίοδο 2010-2015, ο Γιεσίλ διαδραμάτισε κομβικό ρόλο στις αντιπαραθέσεις μεταξύ γκιουλενιστών και οπαδών του Ερντογάν μέσα στον κρατικό μηχανισμό: ήταν διενέξεις αρχικά υπόγειες, που δεν άργησαν όμως να ξεσπάσουν ανοιχτά. Εγκατέλειψε τη χώρα έναν χρόνο πριν από την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016: η αποτυχία της οδήγησε στην κήρυξη της κατάστασης εκτάκτου ανάγκης, στο ξήλωμα των γκιουλενικών δικτύων στον στρατό και στη δημόσια διοίκηση, στο κλείσιμο πλήθους σωματείων, στην κατάσχεση μέσων ενημέρωσης και στην υπαγωγή σε κρατική επιτροπεία των σχολείων, των πανεπιστημίων και πολλών επιχειρήσεων συνδεδεμένων με τους γκιουλενιστές.4Σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, την άνοιξη του 2019 είχαν συλληφθεί 77.000 άτομα με την κατηγορία ότι ανήκαν στη FEΤΟ (εκ των οποίων 17.000 γυναίκες με 750 παιδιά). Επίσης, 240.000 άτομα επρόκειτο να προσαχθούν ενώπιον της Δικαιοσύνης, 30.400 είχαν ήδη κηρυχθεί ένοχα, ενώ 150.000 δημόσιοι υπάλληλοι είχαν τεθεί σε διαθεσιμότητα ή απολυθεί.

Η δράση στην Ευρώπη

Είτε κατηγορούμενοι για διάπραξη εγκληματικών πράξεων στην Τουρκία είτε «μεγάλοι αδελφοί» είτε απλοί οπαδοί, πολλοί γκιουλενιστές επέλεξαν να ζητήσουν πολιτικό άσυλο σε μια χώρα - μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης - συνολικά 55.000 άτομα από το 2016 έως τις αρχές του 2019, σύμφωνα με τον Γιεσίλ. Μαζί με τις ΗΠΑ, η Ευρώπη φαίνεται να αποτελεί πλέον την καρδιά των δικτύων τους, κάτι που δεν συνέβαινε παλαιότερα. Βέβαια, είχαν παρουσία στη Γηραιά Ήπειρο ήδη από τη δεκαετία του 1980 και οι δραστηριότητές τους αυτοχρηματοδοτούνταν χάρη στις δωρεές Τούρκων επιχειρηματιών που ζούσαν στην Ευρώπη και συμμερίζονταν τις απόψεις του Γκιουλέν. Όμως, γνώρισαν τη μεγάλη τους άνθηση μετά το 2002 και την εκλογική νίκη του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) του Ερντογάν.

Ένας μυημένος στο κίνημα, που ζήτησε να παραμείνει ανώνυμος, εξήγησε τη λειτουργία των γκιουλενικών δικτύων: «Στην Ευρώπη και αλλού, η ανάπτυξη των γκιουλενιστών ακολουθούσε πάντα το ίδιο σχέδιο. Οριζόταν ένας ιμάμης για να ‘διευθύνει’ το κίνημα στη χώρα, μια ομάδα επιφορτιζόταν με τον διαθρησκευτικό διάλογο ή με τον διάλογο με την κοινωνία των πολιτών, μια άλλη ομάδα με την παροχή καταλυμάτων, μια άλλη με τα σχολεία, μια άλλη με τις επαφές με τους επιχειρηματίες. Κάθε σημαντική περιφέρεια της χώρας είχε τον δικό της ιμάμη. Στη Γαλλία, για παράδειγμα, υπήρχε ο ιμάμης της Λυών, ο ιμάμης του Σαιν Ντενί5κ.λπ.». Το εγχείρημα στέφθηκε με επιτυχία επειδή αυτή η φόρμουλα επέτρεπε σε θρησκευόμενους μουσουλμάνους υπηκόους ευρωπαϊκών χωρών να συμφιλιώσουν την πίστη τους, την τουρκική καταγωγή τους και την ιδιότητα του πολίτη μιας δυτικής χώρας που δεν είναι πάντα φιλική απέναντι στο Ισλάμ και στους πιστούς του. Όπως εξηγεί ένας οπαδός του κινήματος που ζει στο Λονδίνο, «το μήνυμα του Γκιουλέν μάς επέτρεπε να δημιουργήσουμε μια γέφυρα ανάμεσα στη μουσουλμανική πίστη μας και στον σύγχρονο κόσμο. Πρότεινε μια εναλλακτική προσέγγιση απέναντι σε εκείνη του πολιτικού Ισλάμ, το οποίο και απέρριπτε προς όφελος ενός ‘Ισλάμ των πολιτών’ που συνεπαγόταν την κοινωνική ευθύνη, την ενσωμάτωση στην κοινωνία και τον διάλογο με τους άλλους».

Η παρουσία των γκιουλενιστών στην Ευρώπη -στη Γερμανία, όπου και βρίσκονται οι μεγαλύτερες δυνάμεις τους, στο Βέλγιο, στην Ολλανδία αλλά και στη Γαλλία- εκδηλώνεται μέσα από την ύπαρξη περίπου πενήντα σχολείων, εκατοντάδων τμημάτων εσπερινών μαθημάτων, μιας πλειάδας πολιτιστικών, επαγγελματικών και γυναικείων σωματείων, καθώς και μιας πλατφόρμας για την προώθηση του διαθρησκευτικού διαλόγου, του σήματος κατατεθέντος του κινήματος. Το κίνημα επίσης χορηγεί υποτροφίες, αφού προηγουμένως ελέγξει εξονυχιστικά την ηθική, τα οικονομικά και τις συνήθειες της οικογένειας του υποψηφίου. Η Ζαμάν, η εφημερίδα του κινήματος, που αυτοδιαλύθηκε μερικές εβδομάδες μετά την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016, διέθετε δέκα τοπικές ευρωπαϊκές εκδόσεις (διανεμόταν σε Γερμανία, Αυστρία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Δανία, Ισπανία, Γαλλία, Βόρεια Μακεδονία, Ολλανδία, Ρουμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ελβετία) με κυκλοφορία που άγγιζε μερικές φορές τα 50.000 φύλλα (12.000 στη Γαλλία).

Παράλληλα, γινόταν σημαντική δουλειά στον τομέα των δημοσίων σχέσεων, με κύριους στόχους τους κύκλους των διανοουμένων, των πολιτικών και των θρησκευόμενων κάθε δόγματος. Η ένωση βιομηχάνων του κινήματος, η Τουρκική Συνομοσπονδία Επιχειρηματιών και Βιομηχάνων (Turkish Confederation of Businessmen and Industrialists, TUSCON), χρηματοδοτούσε τη διοργάνωση διαλέξεων σε συνεργασία με ευρωπαϊκές δεξαμενές σκέψης με έδρα τις Βρυξέλλες. Μάλιστα, στο Βέλγιο, το πανεπιστήμιο της Λουβαίν διαθέτει την Έδρα Διαπολιτισμικών Σπουδών Φετουλάχ Γκιουλέν. Στη Γαλλία, τα δίκτυα του κινήματος οργάνωναν κάθε χρόνο ένα δείπνο στους χώρους της Βουλής. Κι αν οι βουλευτές δεν ενδιαφέρονταν ιδιαίτερα για τον πραγματικό χαρακτήρα της γαλλοτουρκικής οργάνωσης που τους είχε προσκαλέσει, ο ειδικός σύμβουλος σε ζητήματα Ισλάμ του υπουργείου Εσωτερικών (και Δημόσιας Τάξης στη Γαλλία), που παρευρισκόταν επίσης στο δείπνο, τον γνώριζε πολύ καλά. Πόσο μάλλον που οι γκιουλενιστές δεν είχαν κανένα πρόβλημα να διατηρούν στενές επαφές με τις γαλλικές μυστικές υπηρεσίες.

Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η πολιτική ομάδα που αποδείχτηκε περισσότερο φιλική προς το κίνημα ήταν εκείνη των Πρασίνων. Ένας υψηλόβαθμος υπάλληλος της Ε.Ε., άριστος γνώστης των «αποκρύφων» της τουρκικής πολιτικής, δηλώνει ότι οι οικολόγοι ευρωβουλευτές «είχαν υποστηρίξει μια σειρά πρωτοβουλιών που έφεραν ξεκάθαρα τη σφραγίδα των γκιουλενιστών». Ανάμεσά τους και η φιλοξενία στους χώρους του Ευρωκοινοβουλίου μιας έκθεσης φωτογραφιών οργανωμένης από τη Zaman για τον εορτασμό των 25 χρόνων της. Ο συνομιλητής μας δεν κρύβει την έκπληξή του, σχεδόν την οργή του: «Όταν μετατρέπεις τη Zaman σε σύμβολο της ελευθεροτυπίας, σημαίνει ότι δεν έχεις ιδέα τι σου γίνεται. Κι όταν άρχισα να ρωτάω, πληροφορήθηκα ότι ο ίδιος ο Ντανιέλ Κον Μπεντίτ είχε θέσει την εκδήλωση υπό την αιγίδα του!» - στο πλευρό του αρχισυντάκτη της εφημερίδας, Εκρέμ Ντουμανλί, του οποίου την έκδοση ζητάει σήμερα η Τουρκία από τις ΗΠΑ.

Η Άγκυρα απέστειλε αρκετούς νομικούς και στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΔΑ). Ένας Τούρκος ανώτερος κρατικός υπάλληλος, άριστος γνώστης των οργάνων και των μηχανισμών της Ε.Ε., αφηγείται: «Επρόκειτο για νεαρούς εισαγγελείς. Εμείς οι Τούρκοι γνωρίζαμε ότι ήταν γκιουλενιστές. Μιλούσαμε ανοιχτά γι’ αυτά τα ζητήματα στο Συμβούλιο της Ευρώπης. Ανακλήθηκαν όλοι τους στην Τουρκία μετά το 2013, όταν ξέσπασε ο πόλεμος μεταξύ Ερντογάν και Γκιουλέν».

Απαγωγές και απειλές

Στην Ασία, στην Αφρική, αλλά και σε απομακρυσμένες περιοχές της Ευρώπης όπως το Κόσοβο ή η Μολδαβία, αρκετά στελέχη των γκιουλενιστών απήχθησαν από κομάντος των ειδικών δυνάμεων της Άγκυρας.6 Ακόμα και εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι υπεύθυνοι της οργάνωσης αισθάνονται να απειλούνται: στον τουρκικό φιλοκυβερνητικό Τύπο δημοσιεύονται φωτογραφίες του δρόμου ή του κτηρίου όπου κατοικούν, ή του αυτοκινήτου τους, δημιουργώντας την εντύπωση ότι τους απευθύνεται ένα μήνυμα: «Δεν θα μας ξεφύγετε». Παρ’ όλα αυτά, οι γνώσεις που έχουν για τους ευρωπαϊκούς θεσμούς έχουν πείσει πολλούς ανάμεσά τους ότι είναι πολύ καλύτερα προστατευμένοι στην Ευρώπη συγκριτικά με άλλα μέρη του κόσμου, παρά το γεγονός ότι τους απογοήτευσε βαθύτατα η απόρριψη χιλιάδων προσφυγών που είχαν υποβάλει στο ΕΔΔΑ μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016. Για να αντέξουν, αναζητούν καταφύγιο στην ιδέα της αντοχής («σαμπίρ») απέναντι στις δοκιμασίες («μουζιμπέτ»).

Η Ελλάδα αποτελεί τον πρώτο σταθμό για την πλειονότητα των φυγάδων γκιουλενιστών. Όλοι όσοι έχουν τη δυνατότητα να συνεχίσουν τον δρόμο τους προς την Ευρώπη οφείλουν να συνεισφέρουν 1.000 ευρώ για να βοηθηθούν οι επόμενοι. Ο Εμρέ,7 που σήμερα ζει στην Ελλάδα, ήταν εισαγγελέας στο Ανώτατο Δικαστήριο της Άγκυρας την εποχή που η ισχύς των γκιουλενιστών μέσα στον κρατικό μηχανισμό είχε φτάσει στο αποκορύφωμά της. Ποτέ δεν φανταζόταν ότι μια ημέρα θα χρειαζόταν να πληρώσει 10.000 ευρώ σε έναν διακινητή ο οποίος θα τον εγκατέλειπε, μόνο του με δύο οικογένειες Σύριων, σε μια μικρή πλαστική βάρκα έτοιμη να βουλιάξει. «Είχε μεγάλη τρικυμία στο Αιγαίο, προσπαθούσαμε να βγάλουμε τα νερά που κατέκλυζαν την βάρκα, ήταν νύχτα και ένα πελώριο καράβι ερχόταν κατά πάνω μας. ‘Ας προσευχηθούμε’, είπα στους Συρίους, ενώ την ίδια στιγμή σκεφτόμουν τους πηχυαίους τίτλους των τουρκικών εφημερίδων που θα ανήγγελλαν τον πνιγμό μας: ‘Δικαστής απέδρασε από τη Δημοκρατία μας και τιμωρήθηκε’».

Παρά το γεγονός ότι το κίνημα έχει εκμηδενιστεί στην Τουρκία, είναι οικονομικά εξασθενημένο, απειλείται ακόμα και η ζωή των μελών του, οι γκιουλενιστές δεν έχουν παραιτηθεί από τον κυριότερο πολιτικό στόχο τους: να ρίξουν τον Ερντογάν. Το όπλο τους; Όχι η δημιουργία ενός πολιτικού κόμματος που θα έπαιζε το παιχνίδι των θεσμών και των εκλογών, αλλά μια επικοινωνιακή εκστρατεία, εξαιρετικά επιθετική και αποσταθεροποιητική για την κυβέρνηση. Ο δημοσιογράφος Ρατζίπ Ντουράν, ο οποίος ζει και αυτός εξόριστος στην Ελλάδα, θεωρεί ότι «βρίσκονται σε ανοιχτή και απόλυτη αντιπαράθεση με τον Ερντογάν. Ωστόσο, εξακολουθούν να είναι ιδιαίτερα κρατικιστές και εξαιρετικά αντιδημοκρατικοί απέναντι στο κουρδικό ζήτημα. Η μόνη θετική πλευρά της κατάστασης είναι ότι δεν είναι πλέον τόσο εχθρικοί απέναντι στην Αριστερά».

Στη Σουηδία, όπου η νομοθεσία περί Τύπου είναι ιδιαίτερα φιλελεύθερη, έχει ανασυγκροτηθεί ένας πυρήνας δημοσιογράφων γύρω από τον Αμπντουλάχ Μποζκούρτ, γκιουλενιστή αρθρογράφο. Έχουν ισχυρή παρουσία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κυρίως στο Twitter, εξακολουθούν να βάλλουν κατά του Τούρκου Προέδρου, καταγγέλλουν τις διώξεις που υφίστανται και δημοσιεύουν υπηρεσιακά έγγραφα ενοχλητικά για την τουρκική εξουσία. Ο Τουρκοσουηδός πολιτικός επιστήμονας Χαλίλ Καραβελί δεν φείδεται κριτικών απέναντί τους: «Με την απόπειρα πραξικοπήματος που διοργάνωσαν -και πριν από αυτή, με τις ολέθριες μηχανορραφίες τους προκειμένου να αλώσουν το τουρκικό κράτος, αλλά και με την πιθανότατη εμπλοκή τους στη δολοφονία του συγγραφέα και δημοσιογράφου Χραντ Ντινκ- οι γκιουλενιστές απέδειξαν ότι βρίσκονται στους αντίποδες κάθε δημοκρατικότητας. Είναι εξίσου υπεύθυνοι με τον Ερντογάν για την αυταρχική εκτροπή της Τουρκίας».

Στη σουηδική πρωτεύουσα, ο Αχμέτ Ντονμέζ, ένας νεαρός δημοσιογράφος του κινήματος, έχει βαλθεί να ρίξει φως στον ρόλο των γκιουλενιστών στην απόπειρα πραξικοπήματος. Συμμερίζεται, μαζί με πολλούς άλλους οπαδούς που υπήρξαν ειλικρινείς στη στράτευσή τους, την πικρή αίσθηση ότι εξαπατήθηκαν, παρ’ όλο που δεν το αναγνωρίζουν πάντα μπροστά σε ξένους. Σε διάφορα μέρη της Ευρώπης διεξήχθησαν αρκετές συναντήσεις μελών, φέρνοντας κοντά διάφορες συνιστώσες της ιεραρχίας - τους «παλιούς», όπως ο Γιεσίλ, και τη νέα γενιά. Αν πιστέψουμε τη μαρτυρία δύο στελεχών που συμμετείχαν σε αυτές, ένας παράγοντας του κινήματος προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις όταν πρότεινε να επιχειρηθεί στην Ευρώπη εκείνο που υλοποιήθηκε στην Τουρκία, δηλαδή η διείσδυση στους κρατικούς θεσμούς. Όταν ρωτήθηκε γι’ αυτές τις εσωτερικές προστριβές, ο Γιεσίλ προσπάθησε να τις υποβαθμίσει: «Στην Ευρώπη, το κίνημα Γκιουλέν διεξάγει τις δραστηριότητές του με διαφανή τρόπο και δεν αντιμετώπισε κανένα πρόβλημα. Θα χρειαστεί λίγος χρόνος ώστε να επιτευχθεί η ενσωμάτωση των μελών του Χιζμέτ που κατέφυγαν στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια και έχουν πληρώσει βαρύ τίμημα για τη δράση τους στην Τουρκία».

Ωστόσο, όλοι συμφωνούν σε ένα σημείο: στην Ευρώπη βρίσκεται η μόνη ελπίδα για την ανασυγκρότηση των γκιουλενικών δικτύων. Τα σωματεία τους πλέον διαθέτουν απολύτως νομότυπα καταστατικά. Για τους νέους έχει σημάνει η ώρα της αυτοκριτικής και της αναδημιουργίας. Όπως λέει ένα από τα μέλη, «λέγαμε ότι συμμετείχαμε σε μια κίνηση πολιτών, αλλά το κράτος μάς είχε γίνει έμμονη ιδέα. Λέγαμε ότι είμαστε απολιτικοί, αλλά υποστηρίξαμε ένα πολιτικό κόμμα. Πριν απ’ όλα, θα πρέπει να παραδεχτούμε και να διορθώσουμε τα δικά μας λάθη». Σύμφωνα με ένα άλλο μέλος των «διαφωνούντων», για την ώρα οι «παραδοσιακοί» μάλλον υπερισχύουν των «εκσυγχρονιστών». Όπως και να ’χει, οι διάλογοι στο εσωτερικό του κινήματος δεν απέδωσαν καρπούς. Η πρόβλεψή του; «Όσο ζει ο Φετουλάχ Γκιουλέν, δεν θα συμβεί τίποτε. Και μετά; Το κίνημα θα καταρρεύσει.»

* Η Ariane Bonzon είναι δημοσιογράφος, συγγραφέας του «Turquie. L’ heure de la vérité», εκδ. Empreinte temps présent, Tharaux, 2019

1 Βλ. Sümbül Kaya, «Πώς ο Ερντογάν υπέταξε τον τουρκικό στρατό», «Le Monde diplomatique - ελληνική έκδοση», 13 Νοεμβρίου 2016, https://monde-diplomatique.gr/?p=1564

2 (Σ.τ.Μ.) Με τη γαλλική έννοια του όρου, ως «ρεπουμπλικανοί» υποδηλώνονται οι οπαδοί της Δημοκρατίας, συνήθως υπέρμαχοι ενός ισχυρού, συγκεντρωτικού κράτους που δίνει μεγάλη έμφαση στο έθνος και στην εθνική κυριαρχία

3 Βλ. το δεύτερο κείμενο που δημοσιεύουμε σήμερα

4 Βλ. Jean Marcou, «Η εμμονή με τη δημιουργία ισχυρού πόλου εξουσίας», «Le Monde diplomatique - ελληνική έκδοση», 4 Ιουνίου 2017, https://monde-diplomatique.gr/?p=2155

5 (Σ.τ.Μ.) Νομός του πολεοδομικού συγκροτήματος του Παρισιού που ανέκαθεν δεχόταν τα κύματα τις μετανάστευσης. Η πλειονότητα των κατοίκων στις φτωχογειτονιές του αποτελείται από μετανάστες και Γάλλους πολίτες μετανάστες δεύτερης ή τρίτης γενιάς, στη συντριπτική πλειοψηφία τους μουσουλμάνους

6 «Mongolie: Un avion turc retenu après une tentative d’enlèvement présumée», Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων (AFP), 28 Ιουλίου 2018

7 Το όνομα έχει αλλαχθεί

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL