Με μια κίνηση που θα μπορούσε να προαναγγέλλει το οριστικό τέλος της ιστορικής διεθνούς συμφωνίας για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, οι τρεις ευρωπαϊκές δυνάμεις που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην υπογραφή της το 2015 ανακοίνωσαν χθες ότι ενεργοποιούν τον μηχανισμό επίλυσης διαφορών που προβλέπεται από αυτήν θέτοντας απέναντί τους την Τεχεράνη.
Μετά τη μονομερή αποχώρηση της Ουάσιγκτον τον Μάιο του 2018, η συμφωνία έμοιαζε ούτως η άλλως να πνέει τα λοίσθια. Την προηγούμενη εβδομάδα, στο διάγγελμά του έπειτα από τις ιρανικές πυραυλικές επιθέσεις στις αμερικανικές βάσεις στο Ιράκ, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ κάλεσε για μία ακόμη φορά τις ευρωπαϊκές δυνάμεις και την Κίνα να συνταχθούν μαζί του με στόχο την επίτευξη νέας συμφωνίας που θα διασφαλίζει ότι η Τεχεράνη δεν πρόκειται ποτέ να αποκτήσει πυρηνικά όπλα.
Με τη χθεσινή τους κίνηση Βρετανία, Γαλλία και Γερμανία φαίνονται να ευθυγραμμίζονται με τον Αμερικανό Πρόεδρο υιοθετώντας αυτόν τον στόχο. Παρότι, βέβαια, στην κοινή τους ανακοίνωση υποστηρίζουν ότι η σημερινή συμφωνία εξακολουθεί να υφίσταται και ότι “δεν ακολουθούν την πολιτική της ακραίας πίεσης προς το Ιράν” που εφαρμόζει η Ουάσιγκτον.
Περισσότερο αποκαλυπτικός για τις προθέσεις τους ήταν, ωστόσο, ο Βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον. “Ο Πρόεδρος Τραμπ είναι ένας εξαιρετικός διαπραγματευτής. Ας συνεργαστούμε για να αντικαταστήσουμε τη συμφωνία του 2015 με την συμφωνία του Τραμπ” τόνισε στο ειδησεογραφικό δίκτυο BBC.
Ανάλογες διατυπώσεις απουσιάζουν από την κοινή ανακοίνωση των τριών χωρών που μαζί με τη Ρωσία, την Κίνα και τις ΗΠΑ κατέληξαν στη συμφωνία με το Ιράν. “Ενεργούμε καλή τη πίστει, με κύριο στόχο τη διαφύλαξη της συμφωνίας και με την ειλικρινή ελπίδα της εξεύρεσης λύσης για την έξοδο από το αδιέξοδο μέσω του εποικοδομητικού διπλωματικού διαλόγου, παραμένοντας ταυτόχρονα στο πλαίσιό της” σημειώνεται.
Αποδέκτης των πιέσεων δεν γίνεται, όμως, η Ουάσιγκτον, που αποσύρθηκε μονομερώς από τη συμφωνία αλλά η Τεχεράνη. “Ελπίζουμε να επαναφέρουμε το Ιράν στην πλήρη τήρηση των δεσμεύσεών του στο πλαίσιο της συμφωνίας” τονίζεται. Υπενθυμίζεται ότι στις αρχές του μήνα, το Ιράν ανακοίνωσε την “τελευταία φάση” του σχεδίου υπαναχώρησης από τις δεσμεύσεις της όσον αφορά το πυρηνικό της πρόγραμμα αντιδρώντας έτσι στην πρόσφατη κλιμάκωση της έντασης των σχέσεών του με την Ουάσιγκτον.
Ο μηχανισμός επίλυσης διαφορών που δεν ενεργοποιήθηκε έπειτα από την αποχώρηση της Ουάσιγκτον από τη συμφωνία ενεργοποιείται επομένως σήμερα εις βάρος του Ιράν. O μηχανισμός, που περιγράφεται στο Άρθρο 36 της συμφωνίας, αναθέτει την επίλυση των διαφορών σε κοινή επιτροπή που θα έχει στη διάθεσή της μόλις 15 μέρες προκειμένου να αναζητήσει λύση. Αν οι διαφορές παραμείνουν, η υπόθεση μπορεί να μεταφερθεί στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Με την κίνησή τους οι Ευρωπαίοι φαίνεται να κάνουν το πρώτο επίσημο βήμα για την εγκατάλειψη μιας συμφωνίας την οποία μέχρι σήμερα υπόσχονταν να υπερασπιστούν απέναντι στις διαλυτικές διαθέσεις της Ουάσιγκτον. Είναι όμως δυνατόν ένα νέο πλαίσιο συνεννόησης κάτω από τις σημερινές ασφυκτικές συνθήκες και την κορύφωση της έντασης στις αμερικανοϊρανικές σχέσεις έπειτα από τη δολοφονία του στρατηγού Κασέμ Σουλεϊμανί από αμερικανικό drone;
Πολύ δύσκολα μπορεί να φανταστεί κανείς την Τεχεράνη να υποχωρεί στις αμερικανικές αξιώσεις υπογράφοντας νέα συμφωνία που δεν θα αφορά μόνο τα πυρηνικά, αλλά θα επιχειρεί επίσης να θέσει ασφυκτικούς όρους στο βαλλιστικό της πρόγραμμα και να περιορίσει την επιρροή της στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής.
Στο πρώτο επίσημο σχόλιο από πλευράς Ιράν, ο υπουργός Εξωτερικών Τζαβέντ Ζαρίφ κατηγόρησε τις τρεις ευρωπαϊκές χώρες ότι “υπέκυψαν στο αμερικανικό διάταγμα”. Λίγο αργότερα ο εκπρόσωπος του υπουργείου Αμπάς Μουσαβί προειδοποίησε ότι η χώρα του θα δώσει "σοβαρή και σκληρή" απάντηση σε οποιαδήποτε "καταστροφική πρωτοβουλία" από χώρες που έχουν υπογράψει τη συμφωνία.
