Του Γιάννη Μπουρνού
Μπορεί το μέλλον των αμερικανοτουρκικών σχέσεων, αλλά και η εμπλοκή της Τουρκίας στον λιβυκό εμφύλιο (με όχημα τη «σκανδαλώδη» συμφωνία στρατηγικής συνεργασίας μεταξύ Ερντογάν - Σαράτζ) να καθορίζουν εν πολλοίς την τουρκική πολιτική ατζέντα αυτή την περίοδο, όμως οι εσωτερικές εξελίξεις στο πολιτικό σκηνικό της Τουρκίας δεν είναι λιγότερο σημαντικές.
Δύο κόμματα από τα σπλάχνα του AKP
Αυτές τις μέρες βρίσκεται σε εξέλιξη η σημαντικότερη πολιτική διεργασία στην Τουρκία μετά την οδυνηρή ήττα του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Προέδρου Ερντογάν στις δημοτικές εκλογές και ειδικότερα στην Κωνσταντινούπολη, όπου ανέτειλε το άστρο του Εκρέμ Ιμάμογλου: η δημιουργία όχι ενός, αλλά δύο πολιτικών κομμάτων προερχομένων από τα σπλάχνα του AKP.
Το ένα, υπό την ηγεσία του 60χρονου πρώην πρωθυπουργού (2014-2016), Αχμέτ Νταβούτογλου και το άλλο υπό την ηγεσία του 52χρονου πρώην υπουργού Οικονομικών (2002-2007), υπουργού Εξωτερικών (2007-2009) και αναπληρωτή πρωθυπουργού (2009-2015) Αλί Μπαμπατζάν, ενώ παραμένει πάντα εν ισχύι η κόντρα του Ερντογάν με τον πρώην Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Αμπντουλάχ Γκιούλ.
Εν ολίγοις, οι επιφανέστερες μορφές που αναδείχθηκαν στο πλάι του Ερντογάν στους καιρούς της παντοδυναμίας του AKP, αφού πρώτα στράφηκαν κατά του Τούρκου Προέδρου σε επίπεδο δηλώσεων, τώρα κάνουν το «βήμα παραπάνω» επανεισερχόμενοι στην κεντρική πολιτική σκηνή.
Την Πέμπτη 12 Δεκεμβρίου ο Α. Νταβούτογλου έκανε αίτηση στο υπουργείο Εσωτερικών για την ίδρυση νέου πολιτικού κόμματος, με την επωνυμία Κόμμα του Μέλλοντος, το οποίο παρουσίασε την επόμενη μέρα, σε συνέντευξη τύπου στην Άγκυρα. Ένα κόμμα του συντηρητικού χώρου, που επιδιώκει να συσπειρώσει απογοητευμένους ισλαμιστές ψηφοφόρους, μέλη της οργανωμένης βάσης και στελέχη του «μητρικού» AKP, που από το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016 και μετά αποστασιοποιούνται σταδιακά από την πολιτική του Προέδρου Ερντογάν.
Κριτική για υποχώρηση της δημοκρατίας
Ο Νταβούτογλου αποχώρησε με... θόρυβο από το AKP τον Σεπτέμβριο και έκτοτε έχει κλιμακώσει την κριτική του προς τον Πρόεδρο της χώρας και τις πολιτικές του AKP. Στην παρουσίαση του κόμματός του εστίασε στη ραγδαία υποχώρηση των δημοκρατικών κανόνων, στην υπερσυγκέντρωση εξουσιών στα χέρια του Ρ.Τ. Ερντογάν και στην ανάγκη σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών, ενώ έδωσε έμφαση και στα δικαιώματα των μειονοτήτων. Οι υποστηρικτές του μιλούν για μετάλλαξη του AKP «από κόμμα του λαού σε κόμμα μιας κλίκας».
Σε προετοιμασίες για την ίδρυση του δικού του κόμματος βρίσκεται και ο Α. Μπαμπατζάν ποντάροντας στο επιτυχημένο προφίλ του ως υπουργού Οικονομικών την περίοδο της αναπτυξιακής έκρηξης της τουρκικής οικονομίας κατά τα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησης Ερντογάν. Κατακρίνει τη «μονοπρόσωπη εξουσία» και υπόσχεται να οδηγήσει σταθερά τη χώρα εκτός του «σκοτεινού τούνελ» της βαθύτατης οικονομικής κρίσης που διέρχεται.
Μέχρι τώρα έχει αποφύγει τους έντονους απευθείας διαξιφισμούς με τον Ρ.Τ. Ερντογάν επιθυμώντας να διατηρήσει το πιο μετριοπαθές προφίλ του, αφού περιστοιχίζεται από πιο «φιλελεύθερα» και «δυτικόφιλα» πρώην στελέχη και μέλη του AKP, καθώς και από σημαντικά τμήματα του τουρκικού κεφαλαίου.
Η δημιουργία των δύο κομμάτων δεν έρχεται ως κεραυνός εν αιθρία. Το σενάριο διακινείται εδώ και πολύ καιρό και όλοι περίμεναν αυτή την εξέλιξη. Στο ερώτημα γιατί οι δύο επιφανείς πολιτικοί, που πολιορκούν την εκλογική βάση του AKP, δεν συνεργάζονται για τη δημιουργία ενός κόμματος από κοινού η απάντηση δεν είναι εύκολη. Τούρκοι αναλυτές σημειώνουν ότι οι δύο άνδρες έχουν σοβαρές διαφορές από το παρελθόν.
Ο Α. Μπαμπατζάν παραδέχθηκε άλλωστε σε τηλεοπτική του συνέντευξη ότι ο Α. Νταβούτογλου του πρότεινε να συνενώσουν τις πρωτοβουλίες τους, αλλά εκείνος αρνήθηκε λόγω «διαφορετικών μεθοδολογιών» στη συγκρότηση των κομμάτων τους. Το ενδιαφέρον στοιχείο πάντως είναι ότι, σύμφωνα με έρευνα της τουρκικής εταιρείας ΜΑΚ, ένας στους τέσσερις ψηφοφόρους του AKP του Ιουνίου του 2018 (όταν το κυβερνών κόμμα έλαβε 42,5% των ψήφων) δηλώνει σήμερα αναποφάσιστος.
Η διπλή αυτή διάσπαση του AKP μπορεί να μην απειλεί άμεσα τον Πρόεδρο Ερντογάν, αφού ο δρόμος έως τις επόμενες προεδρικές εκλογές (2023) είναι μακρύς, αλλά οι δύο αυτές κινήσεις σηματοδοτούν την πρώτη μεγάλη διάσπαση εντός του κυβερνώντος κόμματος, που μπορεί προοπτικά να προκαλέσει την αναδιάταξη τόσο της μετριοπαθούς - κεντροδεξιάς όσο και της ισλαμικής - συντηρητικής εκλογικής βάσης. Παραμένει δε άγνωστο προς το παρόν, αν τα δύο νέα κόμματα θα επιλέξουν να ενταχθούν στον υπάρχοντα «εθνικό συνασπισμό» της αντιπολίτευσης ή θα επιχειρήσουν να φτιάξουν τον δικό τους, τρίτο συμμαχικό πόλο.
Επιπλέον οι υψηλές διακινδυνεύσεις που φέρνει η σοβούσα οικονομική κρίση στην τουρκική οικονομία, αλλά και η απρόβλεπτη μεταβλητή της γεωπολιτικής επιθετικότητας και ανισορροπίας της τουρκικής κυβέρνησης, που έχει ανοίξει πολλά και κομβικής σημασίας μέτωπα ταυτόχρονα, μπορεί να οδηγήσει σε πτώση της δημοτικότητας του Τούρκου Προέδρου και άρα να τον αναγκάσει να επιλέξει το δρόμο των πρόωρων εκλογών πριν από το 2023.
Προδότες και άπιστοι
Παρότι οι πρώτες δημοσκοπήσεις δίνουν ακόμη μονοψήφια ποσοστά στα δύο υπό ίδρυση κόμματα, ο Ρ.Τ. Ερντογάν φαίνεται να αναγνωρίζει αυτόν τον κίνδυνο, γι’ αυτό και η στρατηγική του βασίζεται σε οξύτατες προσωπικές επιθέσεις εναντίον των δύο πρώην συνοδοιπόρων του, αλλά και του Α. Γκιούλ.
Στόχος του είναι να παρουσιάσει τους ιδρυτές των δύο νέων κόμματων ως προδότες του AKP και άπιστους στους αυθεντικούς σκοπούς του πολιτικού Ισλάμ. Γι’ αυτό οι επιθέσεις αυτές αναμένεται να συνεχιστούν αμείωτες, αν όχι κλιμακούμενες, την επόμενη περίοδο.
